Dempuèi lo mes de septembre e l’acceleracion finala del Procés, entrò a la proclamacion de la Republica Catalana lo divendres 27 d’octobre, avèm vist dins lo mitan occitanista quicòm pauc frequent: lo consens, o lo quasi consens, de militants e responsables sus la question del referendum, veire mai, sus la quita question de l’independéncia, amb de presas de posicions publicas fòrt claras, quitament de la part de responsables politics de la region dicha Occitanie, eles meteisses non directament occitanistas.
 
Aquò nos pòt far soscar, non pas solament, a l’evidéncia, sul mimetisme conscient o inconscient que trèva lo discors occitan, rapòrt a Catalonha, daissant de caire l’analisi conjoncturala e practica de doas realitats plan desparièras. Mas pòt far soscar ça que la sus l’importància de la relacion, seculària e reafirmada a cada nòva generacion occitanocatalana, del rapòrt istoric que religa aqueles dos costats dels Pirenèus a l’epòca d’un “despotisme democratic” novèl qu’avèm vist aparéisser dins l’Union Europèa almens dempuèi lo referendum de 2005 sus la Constitucion e mai amb la crisi del deute grèc e lo referendum del 5 de julh de 2015.
 
Primièra remarca, lo fach que d’occitanistas dobertament non independentistas dins lo quadre occitan e republican francés, prengan posicion per l’independéncia de Catalonha pòt semblar una manca de coeréncia.
 
Mas cresi que l’analisi pragmatica de la situacion occitana pòt legitimament menar a recusar l’emplèc d’un vocabulari e d’un discors independentista dins l’idèa d’aténher d’objectius concrets, siá de pertocar la populacion massissament pauc o mal informada sus la realitat d’Occitània, siá per fin d’espaurugar pas los poders publics que subvencionan las entitats occitanistas, en defòra de tot caire politic afirmat, solide, e encara mens independentistas.
 
Los independentismes oesteuropèus son percebuts, en general, o vesèm dins lo tractament francés de l’informacion catalana, coma un crimi de lèsa-majestat. Pasmens cal pausar la question: e en abandonar l’occitanisme dempuèi un bèl brieu tota referéncia al “pòble” occitan e al territòri o la “nacion” coma tal, son estats atenchs aqueles “objectius concrets”?
 
Lo fach qu’aqueles occitanistas elegits o responsables d’entitats importantas, sián favorables almens al “drech catalan de decidir” indica quicòm fòrt interessant: segur, abans d’èsser independentista çò primièr es la democracia, e parlar pas d’independentisme per Occitània se pòt justificar per amor que d’un ponch de vista democratic, a la diferéncia del Principat, cap majoritat elegida jos aquel tèma seriá quitament pensabla e imaginabla a l’ora d’ara dins las regions occitanas de l’estat francés. Mas e se deman, per magia, una majoritat occitanista se i manifestèsse per l’autonomia o l’independéncia?
 
E se, fin finala, aquela autocensura occitanista institucionala, al delà de la basa istorica febla que podèm criticar dins lo discors independentista d’òc (quin independentisme nacional pòt pretendre èsser mai “verai” qu’un autre? De fach, sèm ben dins lo mond de “la comunautat imaginària”, mas un imaginari que pòt produire, ça que la, d’efièches politics e socials reals, mas quins en país d’òc?) aquel mena de tabó que se sent dins lo discors “independentista” occitan, dins lo quite militantisme occitanista, me sembla clar qu’es degut subretot a un prigond deficit democratic de l’estat francés  blocant tota iniciativa populara de recuperacion istorica de la lenga, de pluralizacion del discors “nacional”, e desinformant de longa suls procèsses comparables al catalan, que menèsson a una reavaloracion dels quadres institucionals establits. La Corsega d’uèi seriá aital, l’excepcion confirmant la regla.
 
Pasmens, vesèm que quand l’independentisme es al servici d’una filosofia republicana, sociala e democratica, d’una reavaloracion dels rapòrts entre los ciutadans e lo poder, lo territòri e l’estat, la cultura, l’educacion e l’economia, los tabós petan e se parla liurament d’independéncia. La question que se pausa es alara la del quadre de l’independéncia, valent a dire, l’Euròpa d’uèi.
 
De fach, pensi que l’Union Europèa èra encara percebuda per ma generacion, la qu’es nascuda a l’epòca de la fin de l’URSS, coma l’aveniment d’un èra pòstnacionala dins la quala un espaci confederal e non simplament estatal poguèsse advenir e redefinir l’espaci democratic al delà de l’identitarisme e de l’imperialisme prigond dels estat-nacions dels s. XIX-XX. Es tanben aquela pensada que me faguèt lo discors occitan accessible e desirable coma esplech intellectualament e culturalament emancipador.
 
 Mas aquò’s pas çò que se passèt, almens dempuèi los ans 2000. Avèm vist, en luòc d’una pòstnacionalitat europèa realament dobèrta al pluralisme, aquò es solament un discors fumós e ipocrit sostengut pels elèits privilegiats, l’establiment d’en pertot de pòstdemocracias autoritàrias s’autolegitimant de longa amb l’ajuda d’un jornalisme subvencionat per de grands grops ligats al poder, signe de l’èra de la “pòstveritat” de que se parla uèi, es a dire de la messorga d’estat orwelliana mai òrra, tot aquò sostengut per un neoliberalisme salvatge, al servici d’un postcapitalisme inuman, globalizat e destructor, enfonzant lo mond entièr dins un marasme politic e ecologic sens precedent, accreissent notadament las inegalitats entre Sud e Nòrd, dins la quita Euròpa, çò que fin finala mena cada jorn a un retorn explosiu d’aquel nacionalisme rebufat, xenofòb, imperial, violentament centralista, jos la forma d’un “òrdre constitucional” policial e repressiu, o ben d’un universalisme de façada, o encara d’un populisme estrech e d’una brutalizacion cada còp mai granda de las politicas socialas envèrs cèrts grops vulnerables e autras populacions e culturas del mond.
 
 En resumit, nos an volgut vendre la pòstnacion a l’èra europèa, mas 1/ uèi avèm encara las Nacions egemonicas del vièlh mond al poder, jos la lor forma mai bruta, identitària e violenta dels estats centralizats, imperialistas e capitalistas, e 2/ avèm perdut la libertat somiada que las joves “nacions” de 1848 representavan pels pòbles europèus fàcia als despotismes monarquics e aristocratics dels elèits que fin finala contunhan de menar la farandòla d’aquela Euròpa del vièlh mond e que ne finís pas de morir.
 
Mas fàcia a la barbariá nacionala del sègle XX, que conduiguèt a una mena de mòrt morala d’Euròpa entre las òrras guèrras mondialas e las aitant òrras guèrras de descolonizacion, aquelas grandas Nacions nos an volgut far creire que s’adobavan, per fondar aquela experiéncia europèa e transnacionala o postnacionala. Pasmens, al sègle XXI, la construccion europèa, facha sonque sus de basas economicas e liberistas, nos vegèt dintrar dins çò que se poiriá nomenar l’èra globala de la pòsteuròpa, l’Euròpa d’après la fin de l’Euròpa, un Euròpa zombie, qu’es pas pus que l’ombra d’ela meteissa.
 
Podèm pensar, coma Lafont o faguèt dins son temps, qu’amb aquò cambièsse França al sègle XXI, sa concepcion rigida de la nacionalitat e de la lenga, lo centralisme prigond de las institucions e de la mentalitats, de condicions novèlas per los occitanistas se metrián en plaça e una nòva republica vertadièrament contractualista se fariá jorn dins lo quadre europèu, amb las Euroregions per exemple, que daissarián una plaça a l’occitan dins son istòria e son estat. Mas sabèm plan que tot aquò es uèi fòrt improbable, cauquilhas vuèjas sens poder, mai que mai dins aquel quadre europèu, e mai s’a mon vejaire demòra encara pro desirable.
 
Me sembla enfin que lo problèma se pausa parièr, amb de nuanças regionalas e nacionalas pels Guianeses o los Caledonians e la tièra de “pòbles” (non reconeguts) de l’estat - remembrem-nos que los Caledonians, eles, votaràn en 2018 lor pròpri referendum d’independéncia -  e quitament pels ciutadans franceses afrodescendents o de cultura musulmana, eles tanben negats dins lor drech a s’identificar a d’autras istòrias, d’autres pòbles, d’autras lengas o d’autras culturas que la del romannational identitari francés.
 
Es clar enfin que per una majoritat d’occitanistas, Catalonha es pas solament la tèrra del mimetisme ideologic e lingüistic, es subretot una tèrra de sublimacion, al sens psiquanalitic del tèrme, es a dire lo luòc ont las frustracions se desliuran, coma occitans, coma ciutadans frustrats d’un desir de reconeissença sempre negat per las institucions de l’estat, lo luòc ont aquelas pulsions d’identitat, rebufadas pel subreieu republican e democratic de la màger part, se realizan e prenon de formas acceptablas socialament e internacionalament.
 
Çò que nos pòt menar a dire la causa seguenta: lo catalanisme, majoritari en cò dels occitanistas es sovent una presa de posicion politica low cost que nos far tocar en idèa una realitat parallela, vesina, tan pròcha e pasmens tan luònha de nòstra realitat quotidiana, realitat que las institucions quintorepublicanas e europèas nos empachan de far bolegar a de bon, amor que sèm estats despossedits, estranhats, tan coma occitanistas que coma ciutadans franceses, prigondament, dels mejans politics e democratics de crear de condicions favorablas a una evolucion que poiriá s’inspirar de l’istòria catalana, es a dire, de poder conjugar practicament e publicament republicanisme e occitanisme, localisme e universalisme.
 
De fach, l’informacion mediatica parciala e arbitrària, l’abséncia de pluralisme lingüistic e institucional, la privacitat de l’educacion occitana e sa manca de resson dins la societat, los prejutjats ancorats dempuèi de sègles e la manca d’informacion globala (quitament en Catalonha), la dificultat de transméter una bona lenga, a l’encòp autentica e adaptada a totas las exigéncias modèrnas, etc. Tot aquò nos fa tornar a una realitat trista, bruta, moribonda e creire qu’una republica vesina e sòrra i pòsca cambiar quicòm, aquò demòra pel moment pro utopic (mas perqué pas?).
 
Enfin, se la republica de Catalonha e l’independentisme catalan afirmat publicament, dobertament, aquò’s la realizacion d’un principi de plaser, l’abséncia d’un independentisme occitan respond en general a un frustrant principi de realitat dins los quadres francés e europèu qu’avèm pas la causida de quitar, levat per anar viure, de moment, en Utòpia: la primièra question occitana demorarà doncas cossí far bolegar lo quadre? Cossí sortir de la frustracion, de la rebufada e de la solesa sens defugir la realitat?
 
Car, levat en Aran o dins las Valadas, la question occitana deu s’afrontar d’en primièr a aquela realitat estatala francesa tala coma es, per esperar desesperadament de la cambiar un jorn, amb los bons espleches, es a dire en saber destriar aqueles dos principis, lo plaser e la sublimacion, l’il·lusió catalana (que tròp sovent es una illusion occitana), que pasmens nos pòt manténer en vida e nos far respirar, e la realitat occitana, que nos ofega mas que demanda eficàcia e pragmatisme politic sul terrenh nòstre, principi de realitat sens lo qual serem condemnats a un silenci exagonal definitiu.