Opinion
L’adopcion dei formas restauradas
Lei francismes son un subjècte de discussion que s’acaba jamai. N’avèm ja parlat sovent dins aqueste blòg. Uei vos prepausi un biais novèu de tractar la question.
Primier, voudriáu ramentar de principis generaus en lingüistica prescriptiva (o normativa) que quauquei personas fan semblant d’ausir pas.
L’occitanisme, au sens larg, a seguit successivament doas nòrmas principalas dempuei un sègle e mieg.
La nòrma classica desvolopa lei principis de restauracion començats en nòrma mistralenca.
Quand la nòrma mistralenca se difusava fòrça, ja prepausava d’evitar de francismes coma gloara* (gloire) o cièl* (ciel) e prepausava de formas restauradas coma glòria (‘glòri’) o cèu. Pasmens, en plena expansion mistralenca, certaneis autors refusavan energicament aquela nòrma e militavan per gardar lei francismes d’usatge popular. Un exemple celèbre foguèt lo marselhés Victor Gelú.
Ara, amb la difusion de la nòrma classica, vesèm de fenomèns exactament identics. I a d’occitanistas que militan activament per arborar lei francismes coma Mossur* (Monsieur) o blu* (bleu) quand la nòrma classica recomanda de restaurar Sénher e blau.
Leis usatgiers de la grafia classica que militan per gardar lei francismes, fòrt curiosament, luchan sustot còntra lei restauracions que son tipicas de la nòrma classica: dison blu* e Jan* e refusan blau e Joan. Per còntra accèptan lei restauracions pus ancianas de la nòrma mistralenca coma nèu, cèu/cèl/cial, còr, raubaire, Estève e militan pas per espandir de francismes coma nèja*, cièl*, cur*, volur*, Estiène*.
Lei militants dei francismes son donc rarament sistematics. Pòdon pas reconstituir totei lei francismes possibles. Fan solament una seleccion de francismes emblematics per mostrar son afeccion a la paraula de la familha, dei grands, deis avis, dei vesins, dau vilatge o de l’encontrada. Mai, en realitat, per elei, es jamai possible de retrobar la paraula prenormativa de maniera intacta.
La vision que lei sociolingüistas defendèm es diferenta.
Primier, voudriáu ramentar de principis generaus en lingüistica prescriptiva (o normativa) que quauquei personas fan semblant d’ausir pas.
— Es pas question de refusar la totalitat dei francismes. Lei francismes qu’enriquisson l’occitan son benvenguts. L’objectiu es solament d’evitar lei francismes superflús que menaçan de formas occitanas ja existentas.
— Es pas question de culpabilizar lei personas qu’utilizan de francismes superflús dins una paraula espontanèa, sens se n’avisar. Aquò nos arriba a totei. Es inevitable a causa de la dominacion extrèma dau francés.
— Per còntra, es completament normau de criticar leis occitanistas que difusan de francismes superflús de maniera volontària, per negligéncia, per menfotisme, per amatorisme, per manca de trabalh o per refús de correccion.
— Es pas question de culpabilizar lei personas qu’utilizan de francismes superflús dins una paraula espontanèa, sens se n’avisar. Aquò nos arriba a totei. Es inevitable a causa de la dominacion extrèma dau francés.
— Per còntra, es completament normau de criticar leis occitanistas que difusan de francismes superflús de maniera volontària, per negligéncia, per menfotisme, per amatorisme, per manca de trabalh o per refús de correccion.
L’occitanisme, au sens larg, a seguit successivament doas nòrmas principalas dempuei un sègle e mieg.
— Primier: la nòrma mistralenca, difusada sustot entre 1854 e leis ans 1950.
— Puei: la nòrma classica, difusada per Alibèrt a partir de 1935, refortida per l’IEO de 1945 a 1975 e enfin per lo CLO a partir de 1996.
— Puei: la nòrma classica, difusada per Alibèrt a partir de 1935, refortida per l’IEO de 1945 a 1975 e enfin per lo CLO a partir de 1996.
La nòrma classica desvolopa lei principis de restauracion començats en nòrma mistralenca.
Quand la nòrma mistralenca se difusava fòrça, ja prepausava d’evitar de francismes coma gloara* (gloire) o cièl* (ciel) e prepausava de formas restauradas coma glòria (‘glòri’) o cèu. Pasmens, en plena expansion mistralenca, certaneis autors refusavan energicament aquela nòrma e militavan per gardar lei francismes d’usatge popular. Un exemple celèbre foguèt lo marselhés Victor Gelú.
Ara, amb la difusion de la nòrma classica, vesèm de fenomèns exactament identics. I a d’occitanistas que militan activament per arborar lei francismes coma Mossur* (Monsieur) o blu* (bleu) quand la nòrma classica recomanda de restaurar Sénher e blau.
1º L’Atlàs lingüistic de França (ALF), que se publiquèt de 1902 a 1914, mòstra de francismes qu’èran ja fòrça difusats cent ans enrèire. Ne vaicí d’exemples.
— nèja* (neige, mapa 903)
— cièl* (ciel, 285)
— cur* / cuer* (cœur, 306)
— volur*~volusa* / voluer*~voluesa* (voleur~voleuse, 1412)
— Estiène* / Tiène* (Étienne, 1558)
— blu*~bluia* / blu*~blua* / blué*~blueva* (bleu~bleue, 138)
— Jan* (Jean, 717)...
— cièl* (ciel, 285)
— cur* / cuer* (cœur, 306)
— volur*~volusa* / voluer*~voluesa* (voleur~voleuse, 1412)
— Estiène* / Tiène* (Étienne, 1558)
— blu*~bluia* / blu*~blua* / blué*~blueva* (bleu~bleue, 138)
— Jan* (Jean, 717)...
2º La nòrma mistralenca aviá pas completament evitat aquelei francismes mai aviá restaurat amb quauque succès de formas pus occitanas coma lei seguentas.
— nèu
— cèu
— còr
— raubaire~raubarèla/raubaira
— Estève
— Per còntra lo mistralisme acceptava sens resisténcia de francismes coma blu*~bluia* e Jan*.
— cèu
— còr
— raubaire~raubarèla/raubaira
— Estève
— Per còntra lo mistralisme acceptava sens resisténcia de francismes coma blu*~bluia* e Jan*.
3º Uei la nòrma classica prepausa una restauracion pus sistematica dei formas autenticas.
— nèu
— cèu/cèl/cial
— còr
— raubaire~raubaira (raubairitz, raubarèla)
— Estève
— blau~blava
— Joan
— cèu/cèl/cial
— còr
— raubaire~raubaira (raubairitz, raubarèla)
— Estève
— blau~blava
— Joan
Leis usatgiers de la grafia classica que militan per gardar lei francismes, fòrt curiosament, luchan sustot còntra lei restauracions que son tipicas de la nòrma classica: dison blu* e Jan* e refusan blau e Joan. Per còntra accèptan lei restauracions pus ancianas de la nòrma mistralenca coma nèu, cèu/cèl/cial, còr, raubaire, Estève e militan pas per espandir de francismes coma nèja*, cièl*, cur*, volur*, Estiène*.
(De segur, i a d’excepcions localas. A Niça, fòrça occitanistas dison encara sovent cièl* e sabon pas que cèu es pus recomandable. En Auvèrnhe, lo grand occitanista Estève Codèrt utilizava lo nom de Tiène Codèrt perque voliá restar fidèu a la paraula populara de sa vila de Tièrn).
Lei militants dei francismes son donc rarament sistematics. Pòdon pas reconstituir totei lei francismes possibles. Fan solament una seleccion de francismes emblematics per mostrar son afeccion a la paraula de la familha, dei grands, deis avis, dei vesins, dau vilatge o de l’encontrada. Mai, en realitat, per elei, es jamai possible de retrobar la paraula prenormativa de maniera intacta.
La vision que lei sociolingüistas defendèm es diferenta.
— Avèm totjorn dich que cau respectar la paraula populara e prenormativa, francismes inclús, cada còp que s’exprimís amb espontaneïtat e autenticitat. Mai es un occitan fragil e instable: ten de foncions limitadas a causa de la dominacion dau francés e seis estructuras s’afeblisson a cha jorn. Es un occitan que se pòt ausir, documentar e enregistrar. Es jamai un occitan que se poiriá redifusar de maniera intacta.
— L’occitan que volèm desvolopar dins una societat en plena evolucion visa de foncions de comunicacion completament diferentas, fòrça mai estendudas. Donc aurà necessàriament de formas diferentas, pus unificadas, pus solidas e pus restauradas.
— L’occitan que volèm desvolopar dins una societat en plena evolucion visa de foncions de comunicacion completament diferentas, fòrça mai estendudas. Donc aurà necessàriament de formas diferentas, pus unificadas, pus solidas e pus restauradas.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Manca sustot a l'occitan un libre e encara tanben un sit que presenti los barbarismes corregits (francesismes, espanholismes inutils e non-internacionals, catalanismes inutils (car ja avèm un o de mots, o perqué son de tèrmes que son d'espanholismes en catalan...), anglicismes inutils, etc.
Ai comprés ! Es pas complicat!
Sufís de botar una esteleta aprèp cada francisme e aquò rai!
Francisme
Es pas aisit de sàber se un mòt es un francisme o pas, sens le verificar.
Le juste mòt es question de coneissença...mès les mòts morfologicament francéses deurián èsser evitats o del mens correctament reconstituits en occitan.
Cal adméter tanben que le francés parlat es claufit d'occitanismes inconscients, al punt de créser qu'es de bon francés, e qu'es pas de bon estriar tot aquò.
#15 la mieuna sògre legissià naturalament un tèxte en occitan classic amb la prononciacion del Segalar del vilatge,sense jamai l'aver apresa, mentre que d'autres n'eran incapables. Es mai una question d'obertura d'esperit e de vergonha que d'ortogràfia.
#12 Questions de lenga (articles)
Aqueles articles classats en menut "opinion" deurián èsser acampats en una rubrica de menut pròpria, "lenga", perque responden a un besonh permanent e serven de referéncia.
Per facilitar las recercas, poirián èsser triats e restacats a una taula de matèrias.
En mai, poirián èsser completats e corrigits dins le temps.
Les articles de DS son fòrt plan faits en descripcion, mès pareissen subjectius en evaluacion-opinions, e en opinion de l'autor. Aquelas questions fan debat, e cadun deu poder se far son opinion personala.
La primièra version poiriá èsser completada e corrigida aprep emission dels comentaris pertinents.
Se poiriá prevéser un sondatge dels legeires, que seriá mencionat en fin d'article.
L'article estabilizat seriá alavetz integrat dins la rubrica "lenga" del menut.
D'un biais general, e dins la perspectiva d'un estandard, cal considerar la lenga com una aisina que deu respondre a de foncions precisas. Les usatgièrs del parlar, oral e escrit, an adaptat la lenga, de faiçon urosa o pas, a sos besonhs de simplificacion, regularizacion, e d'academias de mai an temptat de regular l'estat de la lenga en foncion de l'englobància, l'etimologia,...
Mès cal pas eríger en autoritat suprèma las causidas d'una tradicion, çò es d'un epòca o d'una escòla de pensar.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari