Opinion
Las aventuras d'un Tolosenc a la campanha
Satira de Loís Vestrepain escricha a Tolosa en 1838
— Version originala: 1838 TOLOSA, Dagallier editor
— Version retocada: 1860 en Las espigas de la lenga mondina – TOLOSA, Delboy editor
Font: Google Books
Version transcrita en grafia normalizadade la lenga mondina (parlar tolosan)
Loís Catarina Vestrepain (17 agost 1809, Tolosa - 25 decembre 1865, Tolosa), poèta satiric Tolosenc escrivent en occitan, filh d’un sabatièr. “Vestrepain n’èra pas qu’un sabatièr ordinari... èra sabatièr e poèta de mai.
— Version originala: 1838 TOLOSA, Dagallier editor
— Version retocada: 1860 en Las espigas de la lenga mondina – TOLOSA, Delboy editor
Font: Google Books
Version transcrita en grafia normalizadade la lenga mondina (parlar tolosan)
Loís Catarina Vestrepain (17 agost 1809, Tolosa - 25 decembre 1865, Tolosa), poèta satiric Tolosenc escrivent en occitan, filh d’un sabatièr. “Vestrepain n’èra pas qu’un sabatièr ordinari... èra sabatièr e poèta de mai.
Le Tolosenc a la campanha
Per tant qu’un campanhard me vante sa campanha,
Cal pas qu’espère mai, de m’aver per companha;
Quand el-mèsma voldriá, m’i noirir sens far res,
Me trobar cada jorn de novèlis plasers,
Rendre tant que viuriái ma destinada urosa,
Jamai non me poirà far sortir de Tolosa.
Per tant qu’un pradelet mirgalhat de colors
Embaume la nazic del parfum de sas flors,
Prefèri respirar l’oudor de ma ruèla
Que d’anar dins un prat flairar la pimpanèla;
E malgrat la beutat del fuelhatge ombratjós,
Ont s’en van gasolhar de milièrs d’auselons;
Siá le cant virginal de las pastoreletas,
Quand gardan lors anhèls per dejotz las ombretas,
Ont les pastorelets, ambe lors instruments,
Las fan rire e sisclar sul gazon del printemps;
Siá le riu que goteja a travèrs la rocalha,
Una aiga perlejada ont le cèl se miralha;
Per tant que la natura estale son trabalh,
Quitarèi pas d’aicí qu’a mon darrièr badalh.
D’ont ven que la campanha e sas bèlas floretas
Pòden pas a mos uèlhs me far mai envejetas?
Pérque le sovenir d’un afar perilhós,
Me rend, malgrat ieu-mèsma, aquel sejorn afrós!
Aquel mòt de campanha afogant ma colèra
Fa que de mos malurs… vos vau contar l’istoèra:
Un bon e franc amic qu’estimavi fòrt plan
Uèit jorns avant Sant-Jan venguèc me convidar.
“Mon amic, ça me ditz, la fèsta del vilatge
A fait que som vengut per aver l’avantatge
De passar dambe tu le grand jorn de Sant-Jan;
Espèri que vendràs, e se te convidam,
Nos refusaràs pas ta gaujosa visita;
Ma femna que coneis l’estat de la marmita
Per milhor te recebre e te far las ounors,
Engraissa dus aucats que valen tres capons;
Bota, tot anirà, car dins nòstra campanha,
I fasèm, qualque còp, la vida de cocanha.
— A ton invitacion, amic, ieu me rendrèi,
E l’ounor que me fas, non le desmembrarèi.”
Respondèvi al paisan vestit en vèsta roja,
Espompat e gonflat com’una gròssa coja;
Pòdes èstre segur qu’a vòstre per dinnar,
A l’entorn de mièijorn me veiràs caminar.”
Content com’un catet, mon paisan me saluda.
E se'n tòrna a l’ostal anonciar ma venguda.
Calguèc donc m’aprestar pel jorn de mon depart
E tenir ma paraula a nòstre campanhard.
Quand òm es invitat dins una granda fèsta,
Òm deu s’i presentar damb’una mesa onèsta.
Prenguèvi per paréisse(r) un pauc mai jovencèl,
Ma camisa a jabòt, un gilet blau-de-cèl,
Ma vèsta de velós, amb’ un folard de pòcha,
Mon junc a poma d’aur, car per una balòcha,
Un convidat se met per milhor flatar l’uèlh,
E çò qu’a de plus ric, e çò qu’a de plus bèl.
Le jorn èra arribat; dreit a’n aquel vilatge,
Amb’un fòrt calimàs calguèc far le veiatge;
E malgrat les flòcs de posca e l’ardor del solelh
Que rajava d’aplomb a rostir le cabelh,
Arribèvi tout just al sortir de la messa,
Per m’i vése(r) injuriat de tota la joenessa:
L’un comencèc de dire: “Aquò’s un calicòt[1],!”
Un autre apuèi diguèc: ”D’ont sòrt aquel faròt?”
E cadun a-bèl-talh sur ma bona arribada
Me lancèc le fisson de sa pica-pelada.
Contra aquelis palòts me seriái lèu batut
Se n’aviái pas trobat mon amic pretendut
Qu’apasimèc d’abòrd ma bulhenta colèra
En me disent, tot suau, que l’ora dinnadèra,
Aviá de dotze trucs fait tustar le batant,
Qu’èran totis dejuns e que morián de fam.
Per le far pas atendre una sola minuta,
Prenguèvi le partit de n’aver pas disputa.
Arribant a l’ostal, passi dins son salon,
Ont ambe mon capèl rasclavi le plafond;
Èra tant afumat que dins aquela cramba
Auriám vist, en plen jorn, la lutz d’una lutzcramba.
La clartat que veniá d’un petit fenestron
Fasiá que per dinnar, l’òm s’i vesiá pas pron.
La mèca del calelh fosquèc lèu alucada
E cadun se prenguèc sa plaça designada.
D’aquel tan grand repais gausi pas anonçar
Tot çò qu’à l’amagat, ieu me calguèc ronçar;
Despuèi le prumièr plat jusqu’al darrièr servici,
Les gosses e les gats fasquèvan mon ofici:
D’abòrd per començar, malgrat mon apetit,
Posquèvi pas manjar ni sopa ni bulhit;
“ D’ont ven, diguèvi-ieu, que le buòu de Tolosa
Auje sens contradit, la carn tendra e gostosa?
.— S’es qu’aquesta es de vaca, e s’es dura al cotèl,
Depend que l’an tuada a grands còps de capèl;
D’alhurs, ça ditz l’amic, aquò n’es pas l’usatge
De tombar cap de buòu dins aqueste vilatge.”
Aquí qu’al segond plat l’arèsta d’un colac,
Al ganitèl s’engargassa a m’en escanar;
Començavi dejà de far plan piètra mina,
Se m’avián pas forrat de patacs sur l’esquina,
Al risque de me far trebolar le cerbèl,
Èri segur lavetz de càler clucar l’uèlh.
E passat l’englasi, arriba una crostada
Que la calor del forn aviá tota cramada;
E les pijons patuts que me fasián tant bons,
Semblavan per dedins de tròces de carbons.
Per refrescar le pòt venguèc una ensalada,
Que laissava le gost del fems, qu’èra femada.
E per me ragostar les dus aucats rostits
Sentissián al nogat que les aviá noirits.
Una micha de pan, qu’apèlan de mixtura,
Còita de quinze jorns, se trobava tant dura,
Que tot còp que le mòrs passava al ganitèl,
Forçava talament, que fasiá plorar l’uèlh;
Me seriái estofat s’aprèp cada bocada
Ieu n’aviái pas bevut un veire de vinada;
Malgrat que son agror me convenguèssa pas,
Caliá pertant la beure en fant rufir le nas.
Òr, vos laissi pensar se dins de talas fèstas
Un òme delicat deu pas i far de rèstas.
Aprèp aver dinnat servissen le cafè,
Amb’un cornet de sucre en plaça de sucrièr,
E tot en le vuedant dins ma tassa fenduda
Sentiái la cicorèia e l’oudor de becuda [2];
Mès se l’onèstetat me forcèc d’avalar,
Las culèfas al fons restèvan ça-que-la.
Pan, vin, fricòt, cafè, tout èra insuportable,
E meritava plan d’èstre mandat al diable.
A taula sens manjar, i’a de que s’anujar.
L’ora enfin arribèc d’anar se passejar.
Cal avoar pertant qu’aquò’s un pauc tròp rude
De se levar de taula ambe le ventre vude.
Tot en me passejant del long e del travèrs,
Som espiat d’un cadun del cap dincas als pès;
Aquò m’estona pas car dins cada vilatge,
Badan un estranjèr com’ un grand personatge.
Pertant les balochants jotz les olmes fueillats
Als accòrds d’un violon son lèu apilotats,
E sus dus barricòts, una pòste alongada
Devèn pel musician una orquèstra montada.
Que sens le mespresar, ni tanpauc le flatar,
A jogar s’entendiá com’ un buòu a ratar[3].
Aquò seriá pas res s’aquel mashant rasclaire,
Qu’à cada còp d’arquet escaraunhava l’aire,
N’aviá pas mes sul cap, per parar le solelh,
Un capèl, tot crassós, a faiçon de calelh;
Se n’aviá pas cargat sa vèsta de parada
Que las arnas avián gaireben cruvelada,
Car se l’avián plaçat dins un camp semenat,
Les gòrps en le vesent n’aurián pas aprochat.
Cependent tot s’anima e totis s’abarrejan,
Les uns baten las mans e les autres trepejan,
E la posca que fan, pièjer que de brolhards,
Fa sovent escupir les joéns e les vielhards.
“Aquò’s n’es pas dançar, n’es pas qu’un forra-borra!”
Ça me ditz en risent, una joena pastora,
Bèla com’ un anèl, car aviá sos ueilhets
Que brilhavan sus ieu coma dus miralhets;
Al moment que li vau adressar la paraula,
Son fringaire, gelós, arriba amb’una gaula,
E sens me questionar, ni me dire un sol mòt,
Me forra un còp de lata e me fend tot le pòt …
Òh! que n’aujèc pas fait! le sang sur ma maissela
Colava a plen rajòl com’ un bèc d’escudèla;
Aquò m’arrestèc pas, car de mon braç nervós
Desprofiti, a mon torn, la maissa del gelós;
Coma dus gosses fòls, сòр-sec nos agafèvem,
E dins un pam de posca alòr nos gordilhèvem,
L’ablasigui de còps, le trepissi, e plan lèu,
Laissi mon turbulant estendut sul carrèu.
Èri le mai trimflant! mès malgrat mon coratge
Posquèvi pas virar le plus fòrt de l’ouratge:
Sos amics en sapient que l’aviái atucat,
Per póder le venjar venen de tot costat.
La colèra les sièc, les buta e les agita
E fa que sus mon còrs cadun se precipita;
Mès totis a l’un-còp en trucant a de-bon,
Fasquèvan lèu flacar ma fòrça e ma valor;
Filhas, femnas, vielhards, tot se botèc tustaire,
Les trucs e les patacs fasián retronir l’аiге;
La dalha de la mòrt m’auriá lèu atrapat
Se del mièg del perilh n’aviái pas escapat.
M’en vau, tot apilat, luènh d’aquela batèsta,
En maudint le vilatge e le jorn de sa fèsta.
Me caliá véser, elàs! аргèр aquel combat,
Tot sagnós, tot poscós, enfin tot desondrat;
Mas gautas, totas blau’s, èran tant graupinhadas
Qu’aurián dit que les gats las avián agrifadas.
Dins un petit bosquet me vau refugiar,
Esperant d’en sortir que per m’anar cochar;
Mès quand la trista nuèit espandisquèc sa tèla,
Qu’entrumava pel sòl la gentila pimpanèla,
Dus lairons, mal vestits, negres e mostachuts,
Me demandan la vida! o se non les escuts!
Mila noms d’un sabat, aprèp mon aventura
Dins aqueste bosquet ma vida es pas segura?
“Messius! diguèvi-ieu, venètz mal a prepaus;
Qui vos manda aicí trebolar mon repaus?
Se vos-aus professatz la lei del brigandatge,
Som pas gaire d’avís de vos donar d’obratge;
D’aquel diable d’argent que fa copar le còl,
N’èi pas per me crompar la còrda d’un licòl;
Se ieu m’èri dobtat d’aver vòstra visita,
M’auriatz pas rencontrat tot sol com’ un ermita;
Se vòli de refòrt, n’èi a fiular qu’un còp
E veiretz arribar, tot d’un temps, al galòp,
Cinq ou sièis jornalièrs, cadun ambe sa pica,
Qu’entenden la rason com’un pòrc la musica.
.— Fascas pas tant le fièr, car se gausas fiular,
Pòdes èstre segur que t’anam cotelar! ....”
S’aviái avut de fòrça autant que de coratge,
Mos braces aurián fait encara de ravatge;
Quand vejèvi lusir la lama del cotèl,
Per fòrça me calguèc restar coma un anhèl.
Lavetz a la favor de la nuèit qu’èra sombra,
Prenen mon esquipòt e s’enfonçan dins l’ombra.
Ò destin malurós! Ò jorn pestiferat!
Pluton contra ieu-mèsma auèi, s’es declarat;
Quand a vist de matin que partiái de Tolosa,
A dit: “Tu passaràs una jornada afrosa.”
Tandis que sos vailets son tant obesissents,
Me'n tòrni a l’amic, car s’en fa dejà temps.
Encara tot tremblant dintri dins sa cosina
Ont crama, en petilhant, un moquet de rosina;
Mon paisan que cresiá que me n'èri tornat,
Jujatz quand me vejèc, se fosquèc estonat;
“ Eh! quin vent t’a bufat? Jamai tu poiriás crèser
La jòia qu’esprovam, anuèit, de te revéser;
Car ieu qu’èi tant rodat sens póder te trobar,
Pensa-te se som fièr de te vése(r) arribar;
Quand la fièra dels trucs es estada finida,
L’un disiá qu’èras mòrt! l’autre qu’èras en vida;
E quand t’èi pas mai vist, èi pensat que la páur
T’aviá fait reganhar le pont de Matabuòu.
Doman per te gandir d’aquela populaça,
Aniràs a la pesca, o se vòls a la caça;
Atraparàs de peis, tuaràs de gibièr
E gausiràs atal dels plasers d’un rentièr;
Mès vai te repausar, car la sòm que te vèlha,
Te fariá lèu clucar ta pesuga perpèlha;
Le lièit qu’an preparat, se trobant espompat,
Poirà te desmacar dels trucs qu’as atrapat.
Tanlèu m’èstre escurat, mon paisan me senhala
Que ma cramba a cochar n’es qu’al cap de l’escala.
Monti dins un crambòt, vesin del galatà,
Ont caliá, tot cap nud, de mièi-pam s’acatar;
D’un antique pliant, las pòstes cussonadas
Probavan qu’avián vist un centenat d’annadas;
Contavi de trobar sus aquel vièlh pliant,
Siá de palha de milh, o de pluma d’aujam,
Mès per me desmacar dels trucs de la jornada,
Me calguèc alongar sur d’àbets de civada;
Som pas tanlèu cubèrt que le boès, de vielhum,
Crica, tomba, s’esclafa, e m’atuda le lum …
La páur me sasisquèc d’una tala manièra
Que cresiái de me vése(r) a mon ora darrièra.
“Tandis qu’ès pas raiat del nombre dels vivents,
Ieu diguèvi, cal pas importunar tas gents,
E malgrat que ton lièit siá plan dur e per tèrra,
T’en cal acontentar coma fan a la guèrra.”
Auriái pron plan dromit, s’al galatà les gats
N’avián pas mes a mòrt un regiment de rats,
Car cresiái que l’infèrn, ambe tota sa clica,
Aviá mudat aquí sa negra mecanica.
Atal passèc la nuèit; mès quand le pol cantèc,
E que l’alba daurada a pena puntejèc,
Podetz créser que ieu fosquèvi pas longanha,
Per me desbarrassar d’una tala companha.
L’idèa de pescar m’aviá tant tormentat,
Que tot mon atiralh fosquèc lèu aprestat:
Dins un panièr dubèrt, tressat ambe de sesca,
Meti tot çò que cal, e parti per la pesca.
N’èi pas talèu lançat mon inquet plan garnit
Qu’un enòrme barbèu s’i tròba engormandit;
Al moment de levar tròbi de resisténcia.
Tandis qu’aquò’s atal, cal agir de prudéncia:
Le meni caps al bòrd, mès mon gròs presonièr
Quand vejèc que preniái l’ansa de mon panièr
Per póder li jogar qualque torn de traitisa,
Se debat talament, que del còp se malfisa;
A fòrça de tirar, le crin peta als bochons;
Ieu legueni, cabussi, e coli caps al fons…..
Cossí far per sortir d’una parièra nicha?
Aviái bèl me debatre autant qu’un gos canicha,
Sus l’aiga podiái pas conservar mon aplomb,
Car ieu sabiái nadar com’ un carral[4] de plomb.
Ò Grand Diu! Al secors! o ma mòrt es segura;
Als peisses me caldrà servir de noiritura!
Alavetz un marin, als pelses totis blancs,
Arriba amb’una arpeta e m’agafa pels flancs;
“Sol dins mon garabòt, sus una aiga rapida,
Crènhi de póder pas te conservar la vida,
Ça me ditz le vielhard, car se tiri plus fòrt,
Quatre poces de fèr te van causar la mòrt.
Ieu que dejà beviái coma un papièr de traça,
De véser pas d’espèr, fasiái trista grimaça.
“Cossí! cridi lavetz, me caldrà donc morir
Sens revéser Tolosa e sustot Sant-Sarnin?”
— Mès non! Tiratz totjorn! Repararem la brècha,
Baste que del cloquièr pòsqui véser la flècha.”
E tanlèu i’aver dit que tirèssa plus fòrt,
S’ajudant del gafet me ramenèc a bòrd.
“Ò digne marinièr, sens vos mon existença
Anava s’escantir; mès d’una recompensa ....”
.— Arrèsta! me respond, me som lançat exprès,
Per alongar tos jorns, non pas per l’interès;
Aquò’s nòstre déver, aquò’s la lei suprèma,
D’èstre totjorn util a l’egal de se-mèsma;
Que l’òm siá sus la tèrra o dins l’aiga, o pel fòc,
La Providéncia es granda e se tròba en tot lòc.”
Sens parlar de res mai, se'n tòrna pel ribatge,
E ieu, sens perdre temps, reganhi le vilatge.
Fièr coma un pol banhat, e roje com’ un nap,
Arribi tot rajent dels pès dincas al cap;
Mon campanhard, susprés, quand vejèc que tornavi
Trempe jusqu’a la pèl, que de fred tridolavi,
S’afanèc d’alucar dus fagòts de rastolh
Qu’èran abarrejats de cambas de fenolh;
Aquela èrba en avent l’oudor de cementèri
Me fasquèc trobar mal a sàber pas ont èri.
Me donan de vinagre autant mal que cornut
Que fasquèc rejitar l’aiga qu’aviái bevut.
Aquò me remetèc, la flamba qu’escalfura,
Tot en me secant garisquèc ma bleçadura.
Que le Diable s’empare, e del peis, e del crin,
Que m’aurián fait negar, sens un brave marin
Qu’es vengut, a prepaus, dins sa pichona barca,
Arrestar les cisèus de la tresena Parca.
Tanben quand me voldrián donar tot l’univèrs,
Al cap de dus inquets metriái pas quatre vèrms.
E tandis qu’a la pesca èi abut la guinhassa,
Cal sàber, car amic, se l’aurèi a la caça.
En galopant pels camps al mens serèi segur,
Que m’arribarà pas un semblable malur.
Tanlèu dit, tanlèu fait, e dessus mas espatlas,
Ieu meti, plan cargat, le borrèu de las catlas;
“Malgrat que ton fusilh siá plan dur e rolhós,
Benlèu farà remplir l’abressac d’auselons.”
M’en vau; e caminant a travèrs un boscatge
Te vesi un gròs lebraut, al jatz, demest l’erbatge;
L’ajusti coma cal, e l’auriái mitralhat,
Mès le fusilh crebèc, de tant qu’èra rolhat.
Le sòrt, encara un còp, volguèc pas à la caça,
Qu’ Àtropos[5], de mon fus talhèssa la filassa.
Se l’arma en esclatant me respectèc le nas,
La podra, per malur, non me l’esparnhèc pas.
Tanlèu le còp partit, arriban dus gendarmas,
Qu’avant de m’emponhar, demandan le pòrt-d’armas.
“Le pòrt-d’armas! n’èi pas. .— E ben tròbes pas mal,
Se nos cal contra tu, dressar procès-verbal;
Sàpia dire ton nom, ton estat, ta demòra,
Se non d’aquesta nuèit cocharàs pas defòra.
— Que le Diable vos crame, e le qu’a fait la lei!
Es que m’empacharetz de préner mon plaser?
Mès, Messius, atendètz, cal pas anar tant vite,
Òm verbaliza pas sens que l’òm ou merite.
Per un mashant fusilh que m’a desprofitat,
Me fariatz un verbal sense cap de pietat?
Se n’èi pas de mejans per suenhar ma brutlura,
Cresètz que n’àujei mai per vòstra procedura?
— Aquò’s pas de rasons, car se t’èras tuat,
Encara sur ta mòrt, auriám verbalizat.
Se dises pas d’ont ès, ni cossí tu t’apèlas,
Es segur qu’avant pauc t’en veiràs de crudèlas.
.— Mon nom! le sauretz pas! mon estat, n’èi pas cap,
E per mon lòtjament, es plan fin qui le sap.
.— На! Vòls far del testut? Mès ambe la ferralha,
Que lusís com’ un veire a fòrça que trabalha,
T’aurem lèu trigossat davant Mossur l’Adjuent,
Sàber s’ès de l’endreit, o s’ès un Tolosenc.”
Sufís qu’aviái temptat dòs o tres escapadas,
Las cadenas al còl me fosquèvan clavadas,
E tot encadenat, pièjer qu’un galerenc,
Per fòrça, me calguèc anar davant l’Adjuent.
A pena sièm dintrats dins le maudit vilatge,
Que totis, a plàser, m’insultan al passatge;
Les unis se disián: “Aquí le tapatjaire!”,
Les autres respondián: “A l’aire d’un panaire!
L’aurián pas estacat, pel còl, amb la cadena,
Se meritava pas una têrribla pena;
Sa mina trompa pas, aquò’s qualque vau-ren
Que va finir sos jorns al Grand Ostal Mandren.”[6]
A defaut de l’Adjuent, troban Mossur le Mèra,
Que dejà contra ieu brumava de colèra.
“Aquò’s tu, ça me ditz, qu’ès aquel Tolosenc,
Qu’a la dança de ièr anguèc far tant de tren?
Aprend qu’òm diu venir dins aqueste vilatge,
Per plan s’i condusir, non pas per far tapatge;
E se d’un estordit ieu n’aviái pas pietat,
Dins un negre gabiòt seriás lèu entutat.
.— Mossur le Magistrat, sauretz que l’innocéncia
A besonh de secors, e non pas de cleméncia;
Entendi que mandètz quèrre mai d’un tesmoenh,
Per sàber s’aquò’s ieu qu’èi començat le tren.
.— Gendarmas, me faretz aprochar la joenessa,
Amb’ela saurem lèu se parla per finessa;
Mès coma sabèm pas s’aurà tòrt o rason,
Menatz-le, se vos plai, per prudéncia, en preson;
Tant qu’al procès-verbal, n’aujetz pas de rancuna,
Le tribunal saurà s’es ric o sens fortuna.”
Bleçadura sus bleçadura, per malur,
Encara som clavat dins un gabiòt escur,
Ont pas un trauc de jorn paresquèssa a ma vista:
Ò que l’escuritat vos rend la preson trista!
A palpas en marchant trobavi jotz les pès,
De tròces de riblons e de bocins de boès;
A força de cercar demest la riblonalha,
Trobèvi cependent un briconet de palha,
Que les plors, les sanglòts, e le negre chagrin,
Avián faita venir coma de polverin;
Sur aquel triste lièit de palha amenudada,
Qui sap çò qu’endurèvi pel torn d’una orada;
D’aquelis grenadièrs que mossègan le còrs,
Cadun fasquèc son pic, cadun tirèc son mòrs,
E m’aurián estorrit le sang de dins las venas;
Mès le jaulièr venguèc desclavar mas cadenas,
En me disent qu’aviái meritat mon perdon,
E que podiái sortir libre de la preson.
Ò sejorn malurós! Ò campanha funèsta!
Comuna ensorcerada! Terribla fèsta!
Se podiái de l’Infern agafar dus flambèus,
Aqueste endreit maudit, serviriá d’escopèus[7];
I lançariái le fòc, afin qu’a ma presença
Tot le país cramèssa al grat de ma venjança,
Car n’escantiriái pas ma rosenta furor
Que quand veiriái le cèl calfat реl fogairon.
Me'n tòrni dins Tolosa ont le repaus me crida,
Ont gausissèm , en patz, des plasers de la vida;
E quand mon campanhard me reveirà damb el,
Al fons de mon capèl ninarà le solelh;
Òc, quand le firmament vendrà baisar la tèrra,
Alavets tornarèi galopar la felguèra.
Quand voldrèi trepejar l’erbeta d’un pradet,
Respirar la frescura a l’ombra d’un bosquet,
Non tornarèi pas mai entreprendre un veiatge
Per aver de verdura e de flors e d’ombratge;
Car al torn de Tolosa òm tròba cada jorn
De ramelets florits, d’ombreta e de gason;
N’avètz pas qu’a sortir de dins vòstra demòra,
Vesètz de tot costat l’òrt musquetat de Flòra
Ont l’aire es totjorn plen d’un parfum oudorós;
Dins la vila òm ausís de volums d’auselons,
Siá suls albres ramuts, o sus las finestretas,
Canta pels Tolosencs lor doças cançonetas;
Aquí, tot un cadun tròba son passa-temps,
Car per el, manca pas de bons divertiments;
E quand òm vei lusir las brilhantas paruras,
E rotlar sul pavat tant de bèlas veituras
Ambe de cabals fièrs, ricament arnescats,
Guidats per de cochèrs nòblament costumats;
Quand la nuèit rencontratz de tropas de cantaires
Que dónan de concèrts a far bronzir les aires,
E que per esclairatge òm vei pas un calelh,
Atendut que le gas remplaça le solelh,
Diriám que la ciutat n’es pas jamai chagrina
E que non coneis pas çò qu’es que la languina.
Ò sejorn de bonur! tranquille autant que bèl,
Ieu fau le sagrament de te restar fidèl;
Plouriá de loís-d’òг fòra de ta pelosa
Que per les amassar quitariái pas Tolosa.
Per tant qu’un campanhard gausisca de son sòrt,
Vòli gausir del miu tant que serèi pas mòrt;
E se cap de chagrin qualque jorn me roganha
Serà le sovenir de l’afrosa campanha!
FINPer tant qu’un campanhard me vante sa campanha,
Cal pas qu’espère mai, de m’aver per companha;
Quand el-mèsma voldriá, m’i noirir sens far res,
Me trobar cada jorn de novèlis plasers,
Rendre tant que viuriái ma destinada urosa,
Jamai non me poirà far sortir de Tolosa.
Per tant qu’un pradelet mirgalhat de colors
Embaume la nazic del parfum de sas flors,
Prefèri respirar l’oudor de ma ruèla
Que d’anar dins un prat flairar la pimpanèla;
E malgrat la beutat del fuelhatge ombratjós,
Ont s’en van gasolhar de milièrs d’auselons;
Siá le cant virginal de las pastoreletas,
Quand gardan lors anhèls per dejotz las ombretas,
Ont les pastorelets, ambe lors instruments,
Las fan rire e sisclar sul gazon del printemps;
Siá le riu que goteja a travèrs la rocalha,
Una aiga perlejada ont le cèl se miralha;
Per tant que la natura estale son trabalh,
Quitarèi pas d’aicí qu’a mon darrièr badalh.
D’ont ven que la campanha e sas bèlas floretas
Pòden pas a mos uèlhs me far mai envejetas?
Pérque le sovenir d’un afar perilhós,
Me rend, malgrat ieu-mèsma, aquel sejorn afrós!
Aquel mòt de campanha afogant ma colèra
Fa que de mos malurs… vos vau contar l’istoèra:
Un bon e franc amic qu’estimavi fòrt plan
Uèit jorns avant Sant-Jan venguèc me convidar.
“Mon amic, ça me ditz, la fèsta del vilatge
A fait que som vengut per aver l’avantatge
De passar dambe tu le grand jorn de Sant-Jan;
Espèri que vendràs, e se te convidam,
Nos refusaràs pas ta gaujosa visita;
Ma femna que coneis l’estat de la marmita
Per milhor te recebre e te far las ounors,
Engraissa dus aucats que valen tres capons;
Bota, tot anirà, car dins nòstra campanha,
I fasèm, qualque còp, la vida de cocanha.
— A ton invitacion, amic, ieu me rendrèi,
E l’ounor que me fas, non le desmembrarèi.”
Respondèvi al paisan vestit en vèsta roja,
Espompat e gonflat com’una gròssa coja;
Pòdes èstre segur qu’a vòstre per dinnar,
A l’entorn de mièijorn me veiràs caminar.”
Content com’un catet, mon paisan me saluda.
E se'n tòrna a l’ostal anonciar ma venguda.
Calguèc donc m’aprestar pel jorn de mon depart
E tenir ma paraula a nòstre campanhard.
Quand òm es invitat dins una granda fèsta,
Òm deu s’i presentar damb’una mesa onèsta.
Prenguèvi per paréisse(r) un pauc mai jovencèl,
Ma camisa a jabòt, un gilet blau-de-cèl,
Ma vèsta de velós, amb’ un folard de pòcha,
Mon junc a poma d’aur, car per una balòcha,
Un convidat se met per milhor flatar l’uèlh,
E çò qu’a de plus ric, e çò qu’a de plus bèl.
Le jorn èra arribat; dreit a’n aquel vilatge,
Amb’un fòrt calimàs calguèc far le veiatge;
E malgrat les flòcs de posca e l’ardor del solelh
Que rajava d’aplomb a rostir le cabelh,
Arribèvi tout just al sortir de la messa,
Per m’i vése(r) injuriat de tota la joenessa:
L’un comencèc de dire: “Aquò’s un calicòt[1],!”
Un autre apuèi diguèc: ”D’ont sòrt aquel faròt?”
E cadun a-bèl-talh sur ma bona arribada
Me lancèc le fisson de sa pica-pelada.
Contra aquelis palòts me seriái lèu batut
Se n’aviái pas trobat mon amic pretendut
Qu’apasimèc d’abòrd ma bulhenta colèra
En me disent, tot suau, que l’ora dinnadèra,
Aviá de dotze trucs fait tustar le batant,
Qu’èran totis dejuns e que morián de fam.
Per le far pas atendre una sola minuta,
Prenguèvi le partit de n’aver pas disputa.
Arribant a l’ostal, passi dins son salon,
Ont ambe mon capèl rasclavi le plafond;
Èra tant afumat que dins aquela cramba
Auriám vist, en plen jorn, la lutz d’una lutzcramba.
La clartat que veniá d’un petit fenestron
Fasiá que per dinnar, l’òm s’i vesiá pas pron.
La mèca del calelh fosquèc lèu alucada
E cadun se prenguèc sa plaça designada.
D’aquel tan grand repais gausi pas anonçar
Tot çò qu’à l’amagat, ieu me calguèc ronçar;
Despuèi le prumièr plat jusqu’al darrièr servici,
Les gosses e les gats fasquèvan mon ofici:
D’abòrd per començar, malgrat mon apetit,
Posquèvi pas manjar ni sopa ni bulhit;
“ D’ont ven, diguèvi-ieu, que le buòu de Tolosa
Auje sens contradit, la carn tendra e gostosa?
.— S’es qu’aquesta es de vaca, e s’es dura al cotèl,
Depend que l’an tuada a grands còps de capèl;
D’alhurs, ça ditz l’amic, aquò n’es pas l’usatge
De tombar cap de buòu dins aqueste vilatge.”
Aquí qu’al segond plat l’arèsta d’un colac,
Al ganitèl s’engargassa a m’en escanar;
Començavi dejà de far plan piètra mina,
Se m’avián pas forrat de patacs sur l’esquina,
Al risque de me far trebolar le cerbèl,
Èri segur lavetz de càler clucar l’uèlh.
E passat l’englasi, arriba una crostada
Que la calor del forn aviá tota cramada;
E les pijons patuts que me fasián tant bons,
Semblavan per dedins de tròces de carbons.
Per refrescar le pòt venguèc una ensalada,
Que laissava le gost del fems, qu’èra femada.
E per me ragostar les dus aucats rostits
Sentissián al nogat que les aviá noirits.
Una micha de pan, qu’apèlan de mixtura,
Còita de quinze jorns, se trobava tant dura,
Que tot còp que le mòrs passava al ganitèl,
Forçava talament, que fasiá plorar l’uèlh;
Me seriái estofat s’aprèp cada bocada
Ieu n’aviái pas bevut un veire de vinada;
Malgrat que son agror me convenguèssa pas,
Caliá pertant la beure en fant rufir le nas.
Òr, vos laissi pensar se dins de talas fèstas
Un òme delicat deu pas i far de rèstas.
Aprèp aver dinnat servissen le cafè,
Amb’un cornet de sucre en plaça de sucrièr,
E tot en le vuedant dins ma tassa fenduda
Sentiái la cicorèia e l’oudor de becuda [2];
Mès se l’onèstetat me forcèc d’avalar,
Las culèfas al fons restèvan ça-que-la.
Pan, vin, fricòt, cafè, tout èra insuportable,
E meritava plan d’èstre mandat al diable.
A taula sens manjar, i’a de que s’anujar.
L’ora enfin arribèc d’anar se passejar.
Cal avoar pertant qu’aquò’s un pauc tròp rude
De se levar de taula ambe le ventre vude.
Tot en me passejant del long e del travèrs,
Som espiat d’un cadun del cap dincas als pès;
Aquò m’estona pas car dins cada vilatge,
Badan un estranjèr com’ un grand personatge.
Pertant les balochants jotz les olmes fueillats
Als accòrds d’un violon son lèu apilotats,
E sus dus barricòts, una pòste alongada
Devèn pel musician una orquèstra montada.
Que sens le mespresar, ni tanpauc le flatar,
A jogar s’entendiá com’ un buòu a ratar[3].
Aquò seriá pas res s’aquel mashant rasclaire,
Qu’à cada còp d’arquet escaraunhava l’aire,
N’aviá pas mes sul cap, per parar le solelh,
Un capèl, tot crassós, a faiçon de calelh;
Se n’aviá pas cargat sa vèsta de parada
Que las arnas avián gaireben cruvelada,
Car se l’avián plaçat dins un camp semenat,
Les gòrps en le vesent n’aurián pas aprochat.
Cependent tot s’anima e totis s’abarrejan,
Les uns baten las mans e les autres trepejan,
E la posca que fan, pièjer que de brolhards,
Fa sovent escupir les joéns e les vielhards.
“Aquò’s n’es pas dançar, n’es pas qu’un forra-borra!”
Ça me ditz en risent, una joena pastora,
Bèla com’ un anèl, car aviá sos ueilhets
Que brilhavan sus ieu coma dus miralhets;
Al moment que li vau adressar la paraula,
Son fringaire, gelós, arriba amb’una gaula,
E sens me questionar, ni me dire un sol mòt,
Me forra un còp de lata e me fend tot le pòt …
Òh! que n’aujèc pas fait! le sang sur ma maissela
Colava a plen rajòl com’ un bèc d’escudèla;
Aquò m’arrestèc pas, car de mon braç nervós
Desprofiti, a mon torn, la maissa del gelós;
Coma dus gosses fòls, сòр-sec nos agafèvem,
E dins un pam de posca alòr nos gordilhèvem,
L’ablasigui de còps, le trepissi, e plan lèu,
Laissi mon turbulant estendut sul carrèu.
Èri le mai trimflant! mès malgrat mon coratge
Posquèvi pas virar le plus fòrt de l’ouratge:
Sos amics en sapient que l’aviái atucat,
Per póder le venjar venen de tot costat.
La colèra les sièc, les buta e les agita
E fa que sus mon còrs cadun se precipita;
Mès totis a l’un-còp en trucant a de-bon,
Fasquèvan lèu flacar ma fòrça e ma valor;
Filhas, femnas, vielhards, tot se botèc tustaire,
Les trucs e les patacs fasián retronir l’аiге;
La dalha de la mòrt m’auriá lèu atrapat
Se del mièg del perilh n’aviái pas escapat.
M’en vau, tot apilat, luènh d’aquela batèsta,
En maudint le vilatge e le jorn de sa fèsta.
Me caliá véser, elàs! аргèр aquel combat,
Tot sagnós, tot poscós, enfin tot desondrat;
Mas gautas, totas blau’s, èran tant graupinhadas
Qu’aurián dit que les gats las avián agrifadas.
Dins un petit bosquet me vau refugiar,
Esperant d’en sortir que per m’anar cochar;
Mès quand la trista nuèit espandisquèc sa tèla,
Qu’entrumava pel sòl la gentila pimpanèla,
Dus lairons, mal vestits, negres e mostachuts,
Me demandan la vida! o se non les escuts!
Mila noms d’un sabat, aprèp mon aventura
Dins aqueste bosquet ma vida es pas segura?
“Messius! diguèvi-ieu, venètz mal a prepaus;
Qui vos manda aicí trebolar mon repaus?
Se vos-aus professatz la lei del brigandatge,
Som pas gaire d’avís de vos donar d’obratge;
D’aquel diable d’argent que fa copar le còl,
N’èi pas per me crompar la còrda d’un licòl;
Se ieu m’èri dobtat d’aver vòstra visita,
M’auriatz pas rencontrat tot sol com’ un ermita;
Se vòli de refòrt, n’èi a fiular qu’un còp
E veiretz arribar, tot d’un temps, al galòp,
Cinq ou sièis jornalièrs, cadun ambe sa pica,
Qu’entenden la rason com’un pòrc la musica.
.— Fascas pas tant le fièr, car se gausas fiular,
Pòdes èstre segur que t’anam cotelar! ....”
S’aviái avut de fòrça autant que de coratge,
Mos braces aurián fait encara de ravatge;
Quand vejèvi lusir la lama del cotèl,
Per fòrça me calguèc restar coma un anhèl.
Lavetz a la favor de la nuèit qu’èra sombra,
Prenen mon esquipòt e s’enfonçan dins l’ombra.
Ò destin malurós! Ò jorn pestiferat!
Pluton contra ieu-mèsma auèi, s’es declarat;
Quand a vist de matin que partiái de Tolosa,
A dit: “Tu passaràs una jornada afrosa.”
Tandis que sos vailets son tant obesissents,
Me'n tòrni a l’amic, car s’en fa dejà temps.
Encara tot tremblant dintri dins sa cosina
Ont crama, en petilhant, un moquet de rosina;
Mon paisan que cresiá que me n'èri tornat,
Jujatz quand me vejèc, se fosquèc estonat;
“ Eh! quin vent t’a bufat? Jamai tu poiriás crèser
La jòia qu’esprovam, anuèit, de te revéser;
Car ieu qu’èi tant rodat sens póder te trobar,
Pensa-te se som fièr de te vése(r) arribar;
Quand la fièra dels trucs es estada finida,
L’un disiá qu’èras mòrt! l’autre qu’èras en vida;
E quand t’èi pas mai vist, èi pensat que la páur
T’aviá fait reganhar le pont de Matabuòu.
Doman per te gandir d’aquela populaça,
Aniràs a la pesca, o se vòls a la caça;
Atraparàs de peis, tuaràs de gibièr
E gausiràs atal dels plasers d’un rentièr;
Mès vai te repausar, car la sòm que te vèlha,
Te fariá lèu clucar ta pesuga perpèlha;
Le lièit qu’an preparat, se trobant espompat,
Poirà te desmacar dels trucs qu’as atrapat.
Tanlèu m’èstre escurat, mon paisan me senhala
Que ma cramba a cochar n’es qu’al cap de l’escala.
Monti dins un crambòt, vesin del galatà,
Ont caliá, tot cap nud, de mièi-pam s’acatar;
D’un antique pliant, las pòstes cussonadas
Probavan qu’avián vist un centenat d’annadas;
Contavi de trobar sus aquel vièlh pliant,
Siá de palha de milh, o de pluma d’aujam,
Mès per me desmacar dels trucs de la jornada,
Me calguèc alongar sur d’àbets de civada;
Som pas tanlèu cubèrt que le boès, de vielhum,
Crica, tomba, s’esclafa, e m’atuda le lum …
La páur me sasisquèc d’una tala manièra
Que cresiái de me vése(r) a mon ora darrièra.
“Tandis qu’ès pas raiat del nombre dels vivents,
Ieu diguèvi, cal pas importunar tas gents,
E malgrat que ton lièit siá plan dur e per tèrra,
T’en cal acontentar coma fan a la guèrra.”
Auriái pron plan dromit, s’al galatà les gats
N’avián pas mes a mòrt un regiment de rats,
Car cresiái que l’infèrn, ambe tota sa clica,
Aviá mudat aquí sa negra mecanica.
Atal passèc la nuèit; mès quand le pol cantèc,
E que l’alba daurada a pena puntejèc,
Podetz créser que ieu fosquèvi pas longanha,
Per me desbarrassar d’una tala companha.
L’idèa de pescar m’aviá tant tormentat,
Que tot mon atiralh fosquèc lèu aprestat:
Dins un panièr dubèrt, tressat ambe de sesca,
Meti tot çò que cal, e parti per la pesca.
N’èi pas talèu lançat mon inquet plan garnit
Qu’un enòrme barbèu s’i tròba engormandit;
Al moment de levar tròbi de resisténcia.
Tandis qu’aquò’s atal, cal agir de prudéncia:
Le meni caps al bòrd, mès mon gròs presonièr
Quand vejèc que preniái l’ansa de mon panièr
Per póder li jogar qualque torn de traitisa,
Se debat talament, que del còp se malfisa;
A fòrça de tirar, le crin peta als bochons;
Ieu legueni, cabussi, e coli caps al fons…..
Cossí far per sortir d’una parièra nicha?
Aviái bèl me debatre autant qu’un gos canicha,
Sus l’aiga podiái pas conservar mon aplomb,
Car ieu sabiái nadar com’ un carral[4] de plomb.
Ò Grand Diu! Al secors! o ma mòrt es segura;
Als peisses me caldrà servir de noiritura!
Alavetz un marin, als pelses totis blancs,
Arriba amb’una arpeta e m’agafa pels flancs;
“Sol dins mon garabòt, sus una aiga rapida,
Crènhi de póder pas te conservar la vida,
Ça me ditz le vielhard, car se tiri plus fòrt,
Quatre poces de fèr te van causar la mòrt.
Ieu que dejà beviái coma un papièr de traça,
De véser pas d’espèr, fasiái trista grimaça.
“Cossí! cridi lavetz, me caldrà donc morir
Sens revéser Tolosa e sustot Sant-Sarnin?”
— Mès non! Tiratz totjorn! Repararem la brècha,
Baste que del cloquièr pòsqui véser la flècha.”
E tanlèu i’aver dit que tirèssa plus fòrt,
S’ajudant del gafet me ramenèc a bòrd.
“Ò digne marinièr, sens vos mon existença
Anava s’escantir; mès d’una recompensa ....”
.— Arrèsta! me respond, me som lançat exprès,
Per alongar tos jorns, non pas per l’interès;
Aquò’s nòstre déver, aquò’s la lei suprèma,
D’èstre totjorn util a l’egal de se-mèsma;
Que l’òm siá sus la tèrra o dins l’aiga, o pel fòc,
La Providéncia es granda e se tròba en tot lòc.”
Sens parlar de res mai, se'n tòrna pel ribatge,
E ieu, sens perdre temps, reganhi le vilatge.
Fièr coma un pol banhat, e roje com’ un nap,
Arribi tot rajent dels pès dincas al cap;
Mon campanhard, susprés, quand vejèc que tornavi
Trempe jusqu’a la pèl, que de fred tridolavi,
S’afanèc d’alucar dus fagòts de rastolh
Qu’èran abarrejats de cambas de fenolh;
Aquela èrba en avent l’oudor de cementèri
Me fasquèc trobar mal a sàber pas ont èri.
Me donan de vinagre autant mal que cornut
Que fasquèc rejitar l’aiga qu’aviái bevut.
Aquò me remetèc, la flamba qu’escalfura,
Tot en me secant garisquèc ma bleçadura.
Que le Diable s’empare, e del peis, e del crin,
Que m’aurián fait negar, sens un brave marin
Qu’es vengut, a prepaus, dins sa pichona barca,
Arrestar les cisèus de la tresena Parca.
Tanben quand me voldrián donar tot l’univèrs,
Al cap de dus inquets metriái pas quatre vèrms.
E tandis qu’a la pesca èi abut la guinhassa,
Cal sàber, car amic, se l’aurèi a la caça.
En galopant pels camps al mens serèi segur,
Que m’arribarà pas un semblable malur.
Tanlèu dit, tanlèu fait, e dessus mas espatlas,
Ieu meti, plan cargat, le borrèu de las catlas;
“Malgrat que ton fusilh siá plan dur e rolhós,
Benlèu farà remplir l’abressac d’auselons.”
M’en vau; e caminant a travèrs un boscatge
Te vesi un gròs lebraut, al jatz, demest l’erbatge;
L’ajusti coma cal, e l’auriái mitralhat,
Mès le fusilh crebèc, de tant qu’èra rolhat.
Le sòrt, encara un còp, volguèc pas à la caça,
Qu’ Àtropos[5], de mon fus talhèssa la filassa.
Se l’arma en esclatant me respectèc le nas,
La podra, per malur, non me l’esparnhèc pas.
Tanlèu le còp partit, arriban dus gendarmas,
Qu’avant de m’emponhar, demandan le pòrt-d’armas.
“Le pòrt-d’armas! n’èi pas. .— E ben tròbes pas mal,
Se nos cal contra tu, dressar procès-verbal;
Sàpia dire ton nom, ton estat, ta demòra,
Se non d’aquesta nuèit cocharàs pas defòra.
— Que le Diable vos crame, e le qu’a fait la lei!
Es que m’empacharetz de préner mon plaser?
Mès, Messius, atendètz, cal pas anar tant vite,
Òm verbaliza pas sens que l’òm ou merite.
Per un mashant fusilh que m’a desprofitat,
Me fariatz un verbal sense cap de pietat?
Se n’èi pas de mejans per suenhar ma brutlura,
Cresètz que n’àujei mai per vòstra procedura?
— Aquò’s pas de rasons, car se t’èras tuat,
Encara sur ta mòrt, auriám verbalizat.
Se dises pas d’ont ès, ni cossí tu t’apèlas,
Es segur qu’avant pauc t’en veiràs de crudèlas.
.— Mon nom! le sauretz pas! mon estat, n’èi pas cap,
E per mon lòtjament, es plan fin qui le sap.
.— На! Vòls far del testut? Mès ambe la ferralha,
Que lusís com’ un veire a fòrça que trabalha,
T’aurem lèu trigossat davant Mossur l’Adjuent,
Sàber s’ès de l’endreit, o s’ès un Tolosenc.”
Sufís qu’aviái temptat dòs o tres escapadas,
Las cadenas al còl me fosquèvan clavadas,
E tot encadenat, pièjer qu’un galerenc,
Per fòrça, me calguèc anar davant l’Adjuent.
A pena sièm dintrats dins le maudit vilatge,
Que totis, a plàser, m’insultan al passatge;
Les unis se disián: “Aquí le tapatjaire!”,
Les autres respondián: “A l’aire d’un panaire!
L’aurián pas estacat, pel còl, amb la cadena,
Se meritava pas una têrribla pena;
Sa mina trompa pas, aquò’s qualque vau-ren
Que va finir sos jorns al Grand Ostal Mandren.”[6]
A defaut de l’Adjuent, troban Mossur le Mèra,
Que dejà contra ieu brumava de colèra.
“Aquò’s tu, ça me ditz, qu’ès aquel Tolosenc,
Qu’a la dança de ièr anguèc far tant de tren?
Aprend qu’òm diu venir dins aqueste vilatge,
Per plan s’i condusir, non pas per far tapatge;
E se d’un estordit ieu n’aviái pas pietat,
Dins un negre gabiòt seriás lèu entutat.
.— Mossur le Magistrat, sauretz que l’innocéncia
A besonh de secors, e non pas de cleméncia;
Entendi que mandètz quèrre mai d’un tesmoenh,
Per sàber s’aquò’s ieu qu’èi començat le tren.
.— Gendarmas, me faretz aprochar la joenessa,
Amb’ela saurem lèu se parla per finessa;
Mès coma sabèm pas s’aurà tòrt o rason,
Menatz-le, se vos plai, per prudéncia, en preson;
Tant qu’al procès-verbal, n’aujetz pas de rancuna,
Le tribunal saurà s’es ric o sens fortuna.”
Bleçadura sus bleçadura, per malur,
Encara som clavat dins un gabiòt escur,
Ont pas un trauc de jorn paresquèssa a ma vista:
Ò que l’escuritat vos rend la preson trista!
A palpas en marchant trobavi jotz les pès,
De tròces de riblons e de bocins de boès;
A força de cercar demest la riblonalha,
Trobèvi cependent un briconet de palha,
Que les plors, les sanglòts, e le negre chagrin,
Avián faita venir coma de polverin;
Sur aquel triste lièit de palha amenudada,
Qui sap çò qu’endurèvi pel torn d’una orada;
D’aquelis grenadièrs que mossègan le còrs,
Cadun fasquèc son pic, cadun tirèc son mòrs,
E m’aurián estorrit le sang de dins las venas;
Mès le jaulièr venguèc desclavar mas cadenas,
En me disent qu’aviái meritat mon perdon,
E que podiái sortir libre de la preson.
Ò sejorn malurós! Ò campanha funèsta!
Comuna ensorcerada! Terribla fèsta!
Se podiái de l’Infern agafar dus flambèus,
Aqueste endreit maudit, serviriá d’escopèus[7];
I lançariái le fòc, afin qu’a ma presença
Tot le país cramèssa al grat de ma venjança,
Car n’escantiriái pas ma rosenta furor
Que quand veiriái le cèl calfat реl fogairon.
Me'n tòrni dins Tolosa ont le repaus me crida,
Ont gausissèm , en patz, des plasers de la vida;
E quand mon campanhard me reveirà damb el,
Al fons de mon capèl ninarà le solelh;
Òc, quand le firmament vendrà baisar la tèrra,
Alavets tornarèi galopar la felguèra.
Quand voldrèi trepejar l’erbeta d’un pradet,
Respirar la frescura a l’ombra d’un bosquet,
Non tornarèi pas mai entreprendre un veiatge
Per aver de verdura e de flors e d’ombratge;
Car al torn de Tolosa òm tròba cada jorn
De ramelets florits, d’ombreta e de gason;
N’avètz pas qu’a sortir de dins vòstra demòra,
Vesètz de tot costat l’òrt musquetat de Flòra
Ont l’aire es totjorn plen d’un parfum oudorós;
Dins la vila òm ausís de volums d’auselons,
Siá suls albres ramuts, o sus las finestretas,
Canta pels Tolosencs lor doças cançonetas;
Aquí, tot un cadun tròba son passa-temps,
Car per el, manca pas de bons divertiments;
E quand òm vei lusir las brilhantas paruras,
E rotlar sul pavat tant de bèlas veituras
Ambe de cabals fièrs, ricament arnescats,
Guidats per de cochèrs nòblament costumats;
Quand la nuèit rencontratz de tropas de cantaires
Que dónan de concèrts a far bronzir les aires,
E que per esclairatge òm vei pas un calelh,
Atendut que le gas remplaça le solelh,
Diriám que la ciutat n’es pas jamai chagrina
E que non coneis pas çò qu’es que la languina.
Ò sejorn de bonur! tranquille autant que bèl,
Ieu fau le sagrament de te restar fidèl;
Plouriá de loís-d’òг fòra de ta pelosa
Que per les amassar quitariái pas Tolosa.
Per tant qu’un campanhard gausisca de son sòrt,
Vòli gausir del miu tant que serèi pas mòrt;
E se cap de chagrin qualque jorn me roganha
Serà le sovenir de l’afrosa campanha!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Un site que s'amerita d'èsser conegut, lo de la bibliotèca de Tolosa. Existís una dintrada en occitan e s'i pòt trapar un fum de documents en òc. De segur òm i pòt tanben dintrar via lo site del CIRDOC .
http://rosalis.bibliotheque.toulouse.fr/index.php?pages/index-oc#.Wite-7j2p48
Bona remarca. Dins le tèxte original, l'autor escriu "Toulousèn" e le far rimar ambe tren.
Ètz sigur de l'accent grèu a *"tolosènc" ?
Me sembla que tanplan i deu aver una confusion entre l'occitan "tolosenc" (prononciat zé-nk e non pas zè-nk ) e lo francisme "tolosèn"< fr. "Toulousain" (prononciat zè-nn) qu'es plan espandit.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari