L’espelida longa, dolorosa e malsegura de la possibla republica catalana, qu’espèri tanben aranesa e doncas occitana, me mena a me pausar la question del sens de mon engatjament occitanista.
 
Me o cal confessar, vesi cada jorn mens clarament la significacion de l’occitanisme. Se tracta de defendre l’existéncia d’una lenga? Se tracta de voler qu'aquesta se parle normalament? Se tracta de defendre un pòble? Un país? De dreches politics?
 
O ai escrich mai d'un còp, me sembla pas possible de desseparar la lenga, lo pòble e lo país, e totun, pasmens e ça que la, l'occitanisme pareis de s'entestardir de o far despuèi tostemps. D'unes revendican coma ieu lo pòble, mas quantes occitanistas o fan? Se pensa seriosament que se poirà convéncer una populacion de recobrar sa lenga se contunham de presentar l'occitan sonque coma un mejan de melhorar nòstres facultats cognitivas o de protegir la diversitat lingüistica? Se volèm melhorar nòstras facultats cognitivas perqué estudiar pas puslèu lo rus o l'inuktitut, qu'implican d'esfòrces intellectuals mai grands que l'occitan per un francofòn? Se volèm aparar la diversitat lingüistica, perqué aprenèm pas puslèu una lenga amerindiana o africana o oceaniana sens gaire de documentacion escricha que parlan nonmàs un centenat de personas, e que doncas perilhan mai que nòstre occitan sostengut per una longa tradicion literària e tantes diccionaris, gramaticas e escriches de tota mena, per tant imperfièches que pòscan èsser?
 
Arrestem de nos mentir. Se sèm occitanistas, es que cresèm que delà las desparietats geograficas, istoricas e culturalas dels territòris, delà la diversitat dels parlars, i a un país, Occitània, e i a una lenga, l'occitan. Es nòstra cresença prigonda, çò que nos motiva, e mai siam tròp sovent tròp timidets.
 
D'autre caire, soi ben conscient que de parlar de "nacion occitana" pòt far rire quand se sap que per l'immensa majoritat dels occitans, la sola nacion possibla es la francesa. Es vertat, que val una nacion amb tan pauques defensors? En mai d'aquò, çò nos diràn, "una nacion, per qué far?". Perqué se crear de frontièras? Mejor unidos?
 
Coma i auriá pas d'independentisme catalan talament fòrt sens las mancanças de l'estat espanhòl, mon ipotèsi es que i aurà pas de projècte occitanista sens responsa precisa a las mancanças de l'estat francés. Se nòstres compatriòtas son estacats al quadre nacional francés, portats cada jorn pels mèdias, per l'escòla e pels politicians de tota sensibilitat, o serián aitant a un estat al fons bonapartista que nèga sa diversitat intèrna, o vòl decidir tot e es incapable de respondre a lors problèmas quotidians? A una classa politica que prepausa pas grand causa d'estrambordant?
 
Inspirat per l'exemple catalan (mas jamai non sèm luènh de Catalonha), prepausi de tornar prene la nocion de Republica. Ai ja criticat l'ambigüitat del tèrme, e li preferiguèri nieus l'idèa de democracia, mas ara reconeissi que lo concèpte de republica pòrta una idèa de progrès. Nieus dins l'aristocratica e plotocratica republica romana cabiá aquel ideal, nascut quand lo pòble roman se desliurèt dels reis etrusques.
 
Amb nòstra lenga tan flaca dins sa pròpria societat, dobti que nòstres compatriòtas nos jongan espontanèament a l'entorn d'un concèpte de nacion tant abstracha. Cresi mai pertinent de revendicar una autra republica, fidèla a sos ideals.
 
Desenant, mai qu'occitanista, me senti republican occitan. Per una autra republica.