Opinion
Lo nom de Jèsus: una accentuacion interessanta
Aqueste jorn de Nadau, dedicat a la naissença de Jèsus, nos dona l’ocasion d’examinar lo nom d’aqueu profèta josieu qu’a marcat l’istòria mondiala e qu’es la figura centrala dau cristianisme.
L’accentuacion sus l’avantdarriera sillaba
Çò que frapa lei lingüistas, es que lo nom occitan de Jèsus pòrta en generau l’accent tonic sus l’avantdarriera sillaba, mentre que dins la màger part deis autrei lengas romanicas, lo nom de “Jèsus” se ditz amb de formas accentuadas sus la darriera sillaba. Dins leis exemples seguents, l’accent tonic es soslinhat.
Nòstra accentuacion sus l’avantdarriera sillaba es tan viva qu’a produch una exclamacion populara, “Jès!”, qu’exprimís la suspresa.
Etimologia
Lo nom occitan Jèsus ven dau latin Iesus. La lenga latina pòt pas metre un accent tonic sus la darriera sillaba, donc accentua necessàriament Iesus.
Lo nom latin Iesus ven eu meteis dau grèc Iēsoũs / Ἰησοῦς que s’accentua, eu, sus la darriera sillaba. Es aqueu nom grèc que forniguèt dirèctament o indirècta lo nom de “Jèsus” dins la màger part dei lengas dau Mond. D’efiech, leis Evangèlis se redigiguèron en grèc abans de se traduire dins d’autrei lengas. Dau temps de Jèsus, lo grèc èra la lenga de prestigi de Palestina e de la mitat orientala de l’Empèri Roman. Es pas estonant que leis evangelistas ajan escrich en grèc.
Lo nom grèc Iēsoũs / Ἰησοῦς ven de l’ebrieu Yeshua. Es una varianta de la forma pus anciana Yehoshua que significa en ebrieu “Dieu es salut” e qu’a engendrat, tanben, lo prenom occitan Josuè (en anglés Joshua). Coma aquò, Jèsus portava un nom ebrieu. Pasmens l’ebrieu èra una lenga en reculada a l’epòca de Jèsus.
L’aramèu —una lenga semitica de la meteissa familha que l’ebrieu— èra la lenga abituala dei josieus palestinians. Jèsus parlava sustot en aramèu.
L’accentuacion sus la darriera sillaba
Existís tanben una varianta occitana, d’usatge minoritari, que s’accentua sus la darriera sillaba: Jesús en luòc de Jèsus.
D’ont ven aquela accentuacion sus la darriera sillaba que trobam pereu dins leis autrei lengas romanicas?
Dins la màger part dei lengas romanicas, pòt venir d’una curiosa mòda de l’Edat Mejana que consistissiá a accentuar lei mots latins en ‑us sus la darriera sillaba. Aquò foguèt pas un fenomèn generau, ça que la.
En romanés, Isus o Iisus es pas passat per lo latin, ven dirèctament dau grèc Iēsoũs / Ἰησοῦς que s’accentua sus la darriera sillaba. Es normau: Romania es un país ortodòxe, lo grèc a mai de pes que lo latin dins lo vocabulari crestian de l’ortodoxia.
Lo francés es incapable de metre l’accent tonic alhors que sus la darriera sillaba, donc pòt prononciar solament Jésus.
Ara: lei formas occitanas accentuadas sus la fin, coma Jesús, pòdon venir de doas ipotèsis.
Es aquela segonda ipotèsi que sembla pus probabla. En niçard, una forma dau diccionari de Castelana es escricha ‘Jesù’ e sembla l’italian Gesù, sens -s finala coma en italian. En gascon, lo diccionari de Simin Palai dona un testimoniatge encara mai explicit sus la francizacion:
Cau creire Palai que coneissiá fòrça ben l’usatge popular de la lenga. La forma mai recomandabla e mai usuala de l’occitan es Jèsus.
L’accentuacion sus l’avantdarriera sillaba
Çò que frapa lei lingüistas, es que lo nom occitan de Jèsus pòrta en generau l’accent tonic sus l’avantdarriera sillaba, mentre que dins la màger part deis autrei lengas romanicas, lo nom de “Jèsus” se ditz amb de formas accentuadas sus la darriera sillaba. Dins leis exemples seguents, l’accent tonic es soslinhat.
occitan Jèsus
catalan Jesús
aragonés Jesús
espanhòu Jesús
asturleonés Xesús
galègoportugués Jesus
galò Jezus
francés Jésus
italian Gesù
nòrd-italian (piemontés) Gesù
romanés Isus o Iisus
catalan Jesús
aragonés Jesús
espanhòu Jesús
asturleonés Xesús
galègoportugués Jesus
galò Jezus
francés Jésus
italian Gesù
nòrd-italian (piemontés) Gesù
romanés Isus o Iisus
Nòstra accentuacion sus l’avantdarriera sillaba es tan viva qu’a produch una exclamacion populara, “Jès!”, qu’exprimís la suspresa.
Etimologia
Lo nom occitan Jèsus ven dau latin Iesus. La lenga latina pòt pas metre un accent tonic sus la darriera sillaba, donc accentua necessàriament Iesus.
Lo nom latin Iesus ven eu meteis dau grèc Iēsoũs / Ἰησοῦς que s’accentua, eu, sus la darriera sillaba. Es aqueu nom grèc que forniguèt dirèctament o indirècta lo nom de “Jèsus” dins la màger part dei lengas dau Mond. D’efiech, leis Evangèlis se redigiguèron en grèc abans de se traduire dins d’autrei lengas. Dau temps de Jèsus, lo grèc èra la lenga de prestigi de Palestina e de la mitat orientala de l’Empèri Roman. Es pas estonant que leis evangelistas ajan escrich en grèc.
Lo nom grèc Iēsoũs / Ἰησοῦς ven de l’ebrieu Yeshua. Es una varianta de la forma pus anciana Yehoshua que significa en ebrieu “Dieu es salut” e qu’a engendrat, tanben, lo prenom occitan Josuè (en anglés Joshua). Coma aquò, Jèsus portava un nom ebrieu. Pasmens l’ebrieu èra una lenga en reculada a l’epòca de Jèsus.
L’aramèu —una lenga semitica de la meteissa familha que l’ebrieu— èra la lenga abituala dei josieus palestinians. Jèsus parlava sustot en aramèu.
L’accentuacion sus la darriera sillaba
Existís tanben una varianta occitana, d’usatge minoritari, que s’accentua sus la darriera sillaba: Jesús en luòc de Jèsus.
D’ont ven aquela accentuacion sus la darriera sillaba que trobam pereu dins leis autrei lengas romanicas?
Dins la màger part dei lengas romanicas, pòt venir d’una curiosa mòda de l’Edat Mejana que consistissiá a accentuar lei mots latins en ‑us sus la darriera sillaba. Aquò foguèt pas un fenomèn generau, ça que la.
En romanés, Isus o Iisus es pas passat per lo latin, ven dirèctament dau grèc Iēsoũs / Ἰησοῦς que s’accentua sus la darriera sillaba. Es normau: Romania es un país ortodòxe, lo grèc a mai de pes que lo latin dins lo vocabulari crestian de l’ortodoxia.
Lo francés es incapable de metre l’accent tonic alhors que sus la darriera sillaba, donc pòt prononciar solament Jésus.
Ara: lei formas occitanas accentuadas sus la fin, coma Jesús, pòdon venir de doas ipotèsis.
— Primiera ipotèsi. L’occitan Jesús seriá una rèsta de la mòda medievala qu’accentuava lei mots latins sabents sus la fin.
— Segonda ipotèsi. L’occitan Jesús vendriá d’una influéncia tardiva dei lengas dominantas coma l’italian, lo francés e l’espanhòu.
— Segonda ipotèsi. L’occitan Jesús vendriá d’una influéncia tardiva dei lengas dominantas coma l’italian, lo francés e l’espanhòu.
Es aquela segonda ipotèsi que sembla pus probabla. En niçard, una forma dau diccionari de Castelana es escricha ‘Jesù’ e sembla l’italian Gesù, sens -s finala coma en italian. En gascon, lo diccionari de Simin Palai dona un testimoniatge encara mai explicit sus la francizacion:
“Aujourd’hui, on a tendance à prononcer Jésus, comme en fr., mais Jèsus avec l’accent tonique sur Jè est resté dans le parler courant.”
(“Uei que tenden a prononciar Jésus coma en francés, mes Jèsus dab l’accent tonic sus Jè qu’ei restat dens lo parlar corrent.”)
(“Uei que tenden a prononciar Jésus coma en francés, mes Jèsus dab l’accent tonic sus Jè qu’ei restat dens lo parlar corrent.”)
Cau creire Palai que coneissiá fòrça ben l’usatge popular de la lenga. La forma mai recomandabla e mai usuala de l’occitan es Jèsus.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
És molt interessant això que dius, Domergue, sobre l'accentuació oxítona dels mots llatins en les nostres llengües.
Jo hi podria afegir, en el cas del català, que això també afecta els mots grecs, pel que fa al vocabulari eclesiàstic o religiós.
Per exemple, quan jo era nin, a Mallorca, a classe de religió les monges pronunciaven i ens feien pronunciar "esperitutuò" per "spiritu tuo", "kirièlèissÒn" , oxíton o agut, per "kírie elèisson" (amb les e àtones com a e oberta, i no pas vocal neutra, com seria d'esperar segons la nostra fonètica).
El nacionalcatolicisme ens volgué imposar la pronúncia llatina de la "c" i de la "g" amb el so que aquestes lletres tenen en espanyol, però no se'n va sortir: continuàrem de pronunciar "regina" amb la g nostrada, com l'occitana o la francesa, i la "c"com a es sorda. i no com la "c" castellana. En casos extrems d'insistència de la monja catequista a fer-nos pronunciar la "g" com a "jota castellana" nosaltres, amb la nostra curta coneixença d'aqueixa llengua, pronunciàvem la "g" com a "k" ("rekina").
#25 coma la mòda del CLO per *Ibèx !!!
#23 Coma o evòqui dins l'article: «Dins la màger part dei lengas romanicas, pòt venir d’una curiosa mòda de l’Edat Mejana que consistissiá a accentuar lei mots latins en ‑us sus la darriera sillaba. Aquò foguèt pas un fenomèn generau, ça que la.»
#23 I a certans mots de formacion culta ont se garda volontàriament la terminason "-us" del latin coma "Jèsus, Dàrius, Sèxtius, Sírius, Òrus, cactus, sinus, cosinus", etc. Aquò s'obsèrva dins mai d'una lenga romanica.
#21 normalament, la finala latina -us balha -o atòne en espanhòl e italian e res en romanic, mès pas per Jesus.???
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari