… mes sovent se desbremba de la mitat de l’informacion.
 
Lo president Macron a declarat voler lutar contra la desinformacion, que los anglolatras nos vòlon impausar devath lo tèrme de fake news. L’idèa sembla de las bonas. La de lutar, pas d’impausar lo mot anglés.
 
Mes, segon jo, lo problèma de l’informacion es pas aquí. Vertat que las informacions fantasiosas se passejan sus la telaranha, e totis nosautes internautas sèm estats un jorn colhonat per una fòto acompanhada d’un comentari enganaire o per una faussa pagina de siti d’informacions. Un còp aquò dit, es evident que la tecnica de’s mauhisar e de verificar se hè mès anar mès una costuma e que sitis especializats pòdon ajudar a destriar lo froment de l’iraga. Es tanben una question d’educacion.
 
Non, lo problèma vertadèr de l’informacion es pas la faussa novèla, mès la novèla balhada tota soleta, sens la part que poderé balhar un espiar drin mès balançat sus l’eveniment. E aquò dessús, los sitis e los jornaus reconeishuts o “oficiaus”son pas, per malastre, los darrèrs.
 
Vos balhi tres exemples recents. Las vacanças de fin d’annada m’an permetut de legir, d’escotar e d’espiar mès que de costuma, quitament s’èri en Polonha per una bona part.

 
1/ Estrategia deu tust (TV Polska 1)
 
Fòrça bon reportatge sus la television estatala polonesa sus la politica de privatizacion que lo país coneishoc tre 1989 per un ministre de l’economia aperat Leszek Balcerowicz e sas consequéncias, coma per exemple lo desmantelament de l’industria locala au profieit de las firmas occidentalas e particularament nòrdamericanas.
 
Petit problèma: presentèn Balcerowicz com estant lo creator d’aquesta politica violenta e desbrembèn qu’estoc engibanada aus USA per çò que cau aperar “l’escòla de Chicago”, miada per un cèrt Milton Friedman, papa de l’ultra-liberalisme. Tot aquò es expausat dens lo líber de Naomi Klein “l’Estrategia deu tust”, que los jornalistas coneishèvan forçadament, mes qu’an pas jamès citat. Cau sustot pas balhar un imatge marrit de l’aliat estrategic american.
 

2/ Macron plan recebut en Africa (La Croix)
 
Dens lo magazine crestian, totun generalament seriós e cresible, estoc relatat l’encontre entre lo president de l’Estat francés e la joenessa burkinabé. Segon lo jornau, lo devís presidenciau estoc fòrça plan recebut per un “amfiteatre subercauhat” e l’imatge d’un Macron sorrisent au bèth miei d’una horrèra estrambordada e selfizanta ac sembla provar. Tot sembla s’estar debanat d’un biais optimau.
 
E totun … Podètz véser suu telon la mantunas manifestacions de la populacion (màgerment joena) fòrça esmalits contra lo president e lo convòi de la delegacion estoc arcuelhut a còps de pèiras, çò que valoc au jornalista Hugo Clément de Quotidien uns chepics pr’amor d’un “piuladís” on deishèc créser que lo president eth medish avèva desapareishut.
 

3/ Laudadas ende un laboratòri farmaceutic francés (Polityka)
 
Lo magazine polonés Polityka, totun aluenhat deu poder actuau e sovent presentat coma organe seriós d’informacion, publiquèc duas paginas economicas sus un investidor poderós aus “734 milions de zlotys”, que “estimula l’economia locala” e qu’a una “estrategia ende l’avenidor”. En mès de las promessas de creacion d’emplecs, lo magazine balha un enquadrat aperat “lo grop en chifras” on las estatisticas de la firma son destecats.
 
Poderé estar plan, se s’agissèva pas deu grop farmaceutic Servier, implicat e condemnat mantun còps per ahars de santat publica, de las qualas aquesta deu Mediator (entre 500 e 2500 decèsses) demòra dens totis los caps. Pas nada mencion hèita aquò dessús per un jornalista diserí … drin capleugèr.
 
Suu siti deu jornau, se pòt legir qu’una jornalista de Polityka (non pas la medisha) receboc lo prèmi de la “Pluma de Cristau” end’un article medicau sus las malautias de còr. Lo concors es organizat per … Servier. Vaquí!
 
Lutar contra las fecas (niós) es plan, quitament contra los godils se cau, mes caleré sustot urgentament educar lo monde a’s mauhisar de la premsa, e aquò benlèu tre l’escòla, com s’ensenhan la geografia e las matematicas.