Micromegàs estendiguèt la man tot suavament vèrs l’endrech ont l’objècte pareissiá, e tot avançant dus dets, tot los retirant per crenhença de s’enganar, e puòi en tot los dobrir, los sarrèt, sasiguèt fòrt adrechament lo vaissèl que portava aqueles mossurs, e se’l metèt mai sus l’ongla, sensa lo quichar tròp; de paur de l’espotir. “Vejaquí un animau plan diferent dau prumièr”, ce diguèt lo nan de Saturn; lo Sirian metèt l’animal supausat dins lo clòt de sa man. Los passatgièrs e las gents de la chorma, que s’èran creseguts enlevats per un auragan, e que se cresián sus una mena de rocàs, se van metre totes en movement; los marins van prene de barricas de vin, e las van getar sus la man de Micromegàs, e puòi se van precipitar. Los geomètres van prene los quarts de ceucle, los sectors, e de gojatas lapònas, e van davalar suls dets dau Sirian. Ne’n faguèron tant que sentiguèt enfin quicòm a bolegar que ié gratilhava los dets: aquò èra un pal de fèrre que ié plantavan d’un pè dins lo guinhaire; jutjèt, per aqueste picòtament, qu’èra sortit quicòm de l’animalòt que teniá; mas d’abòrd, ne sospechava pas mai.
 
Lo microscòpi, que vos fasiá a pena destriar una balèna e un vaissèl, aviá ges de presa sus un èstre tant imperceptible coma los òmes. Ieu pretende pas tustar aicí la vanitat de digús, mas siáu obligat de pregar los importants de faire aicí una pichòta remarca amb ieu; aquò’s qu’en tot prene la talha das òmes de per quin aquí cinc pès, fasèm pas sus la tèrra una figura mai granda que ne’n fariá sus una bòla de dètz pès de torn un animal qu’auriá a quicòm pròche la sièis cent milena partida d’un poce de nautor. Figuratz-vos una substància que poiriá téner la tèrra dins sa man, e qu’auriá d’organes en proporcion das nòstres; e se pòu pro ben faire que i age un grand nombre d’aquelas substàncias: òr concebètz, vos prègue, ce que se pensarián d’aquelas batèstas que nos an vaugut dus vilatges que cauguèt tornar puòi.
 
Dobte pas que se quauque capitan das grands grenadièrs legiguèsse jamai aqueste obratge, auçariá de dus grands pès aumens las bonetas de sa tropa; mas ieu l’avise qu’aurà bèl faire, e qu’el e mai los sieus saràn pas jamai que d’infinitament pichonèls.
 
Quan biais meravelhós cauguèt donc pas a nòstre filosòf de Siriús per apercèbre los atòms que vene tot just de parlar? Quora Leuwenhoek e Hartsoeker se van veire los prumièrs, o se creguèron veire, la grana de que siám formats, ne’n faguèron pas de luònh una tant estonanta descobèrta. Quant plaser sentiguèt Micromegàs tot vegent bolegar aquelas pichòtas maquinas, en i examinar totes los torns, en los seguissent dins totas sas operacions! Coma s’escridèt! coma metèt amb gaug un de sos microscòpis dins las mans de son companh de viatge! “Los vese, ce disián totes dus a l’encòp; e los vesètz pas que pòrtan de faisses, que se baissan, que se relèvan?” En parlar antau las mans se ié tremolavan, pel plaser de veire d’objèctes tan nòus, e per crenhença de se’ls pèrdre. Lo Saturnian, en passant d’un excès de desfisança a un excès de credulitat, creguèt d’apercèbre que trabalhavan a l’espandiment. “A! ce disiá, ai presa Natura sul fach”. Mas s’enganava sus las aparéncias: ce qu’arriba pas que tròp, que fagam servir o non los microscòpis.
 
 
 

---

Aquesta sèria es una revirada del conte filosofic Micromegàs de Voltaire, en lenga nòstra. Vejatz totes los capítols aicí.