Opinion
Observacions sus lo pronom o (ac) (II)
Las elisions: una question delicada
Las elisions davant o (ac) son presentadas sovent de manièra brèva e incompleta, e mai dins las bonas gramaticas.
Vaicí qualques nòtas provisòrias. Reflectisson l’incertitud dels lingüistas e l’importància del trabalh que rèsta de far.
Las elisions davant la forma o
Començarem per la forma o qu’es generala, levat en gascon.
Un mot que s’elidís abitualament amb un apostròf —coma se/s’, que/qu’, de/d’, me/m’, te/t’, se/s’, etc.— pòt evitar l’elision davant la forma o. L’usatge majoritari, totun, sembla de preferir l’elision.
Quand dos pronoms personals se combinan, l’occitan coneis dos òrdres possibles. Segon l’òrdre mai classic, òm plaça o en primièra posicion.
Après un vèrb a l’imperatiu que se termina per una vocala, i a doas solucions pensablas.
— Una autra solucion es d’inserir un son eufonic [z] davant o mas de l’escriure pas. Aquò reflectís un usatge popular pro espandit. Lo lingüista Patric Sauzet a conselhat una practica d’aquel tipe.
Las elisions davant la forma ac
Per la forma gascona ac, la màger part de las gramaticas indican una forma invariabla ac al nivèl ortografic. Mas accèptan que i aja de pronóncias localas divèrsas coma [ak], [at], [ɔk], [ek], etc.
Se prenèm la pronóncia [ak] coma solucion de basa del gascon estandard, dins la màger part dels cases, aquò se pòt aplicar sens pausar cap de problèma.
(La pronóncia de basa [ak] se pòt assimilar en [at], [ad], [ap], [ab], [ag], etc. segon la primièra consonanta del mot que seguís, en acòrdi amb las règlas generalas de la fonetica gascona.)
Lo gascon a mai de soplesa que los autres dialèctes: pòt plaçar un pronom personal abans o après un infinitiu e un gerondiu. Mas en aquel cas, i a de questions d’elision de ac que son pas clarificadas dins la màger part de las gramaticas.
La sola gramatica gascona recenta que parla clarament de l’elision es la Gramatica aranesa d’Aitor Carrera (2007, paginas 107-116). Explica ben que l’aranés elidís ac en’csolament après una forma verbala que s’acaba per un son vocalic e, eventualament, après lo mot non.
Apondi dos autres exemples d’adaptacion fonetica e ortografica davant ac, trobats dins d’autras gramaticas.
— L’estudi de referéncia de Gerhard Rohlfs, Le gascon,études de philologie pyrénéenne (version de 1977, p. 185), indica un cas interessant de desdoblatge del pronom, tipic de certans parlars locals.
Entre lo vague d’un grand nombre de gramaticas (un vague que critiqui pas, o ramenti) e la granda precicion de Carrera per l’aranés, rèsta necessari de trobar de solucions explicitas e completas en gascon estandard. Laissi la question dobèrta.
L’associacion de o (ac) amb tot
Lo gascon e lo lengadocian utilizan lo pronom indefinit tot, coma complement d’objècte dirècte, en lo refortissent amb lo pronom o (ac). Los autres dialèctes tendon a utilizar puslèu tot sens l’associar amb o; ça que la, un usatge opcional de o me semblariá pas escandalós dins aqueles autres dialèctes. Lo catalan combina tot e ho coma en gascon e en lengadocian.
(1)
lengadocian: o vòles tot
gascon: qu’ac vòles tot
autres dialèctes: vòles tot
(catalan: ho vols tot)
(2)
lengadocian: demanda-otot
gascon: demanda’c tot(demanda-actot, daissi l’elision de ac en suspens)
autres dialèctes: demanda tot
(catalan: demana-hotot)
(3)
lengadocian: entre totes o farem tot
gascon: entre tots qu’ac haram tot
autres dialèctes: entre totes (tots/totei/toi) farem tot
(catalan: entre tots ho farem tot)
[1] Segon los parlars gascons, trobam sabèm o sabem.
Las elisions davant o (ac) son presentadas sovent de manièra brèva e incompleta, e mai dins las bonas gramaticas.
Remarca — Quand parli d’aquela manca d’informacion, es pas un repròche. La sintaxi e la morfosintaxi dels pronoms personals es una question fòrça complèxa e demanda un trabalh infinit de documentacion. Lo quite catalan estandard, que benefícia de mejans plan superiors a l’occitan, a pas encara trobat de consens definitiu per explicar l’ordenament dels pronoms personals.
Vaicí qualques nòtas provisòrias. Reflectisson l’incertitud dels lingüistas e l’importància del trabalh que rèsta de far.
Las elisions davant la forma o
Començarem per la forma o qu’es generala, levat en gascon.
Un mot que s’elidís abitualament amb un apostròf —coma se/s’, que/qu’, de/d’, me/m’, te/t’, se/s’, etc.— pòt evitar l’elision davant la forma o. L’usatge majoritari, totun, sembla de preferir l’elision.
se + o =>s’o vòles (o eventualament se o vòles)
que + o =>qu’o entenda (o eventualament que o entenda)
de + o =>pensaràs d’o dire (o eventualament pensaràs de o dire)
que + o =>qu’o entenda (o eventualament que o entenda)
de + o =>pensaràs d’o dire (o eventualament pensaràs de o dire)
Quand dos pronoms personals se combinan, l’occitan coneis dos òrdres possibles. Segon l’òrdre mai classic, òm plaça o en primièra posicion.
o lor demandam (o eventualament lor o demandam)
o te demanda (o eventualament t’o demanda)
o s’imagina (o eventualament s’o imagina)
o te demanda (o eventualament t’o demanda)
o s’imagina (o eventualament s’o imagina)
Après un vèrb a l’imperatiu que se termina per una vocala, i a doas solucions pensablas.
— Una solucion conservatriz e simpla, mas benlèu pas frequenta dins la lenga modèrna, es de metre solament o après lo vèrb. De còps aquò demanda de far l’elision d’una vocala finala atòna davant o.
fai-o(se pronóncia “fai-o”)
demanda-o(se pronóncia “demand’-o”)
— Una autra solucion es d’inserir un son eufonic [z] davant o mas de l’escriure pas. Aquò reflectís un usatge popular pro espandit. Lo lingüista Patric Sauzet a conselhat una practica d’aquel tipe.
fai-o(se pronóncia “fai-zo”)
demanda-o(se pronóncia “demanda-zo”)
demanda-o(se pronóncia “demanda-zo”)
Las elisions davant la forma ac
Per la forma gascona ac, la màger part de las gramaticas indican una forma invariabla ac al nivèl ortografic. Mas accèptan que i aja de pronóncias localas divèrsas coma [ak], [at], [ɔk], [ek], etc.
Se prenèm la pronóncia [ak] coma solucion de basa del gascon estandard, dins la màger part dels cases, aquò se pòt aplicar sens pausar cap de problèma.
(La pronóncia de basa [ak] se pòt assimilar en [at], [ad], [ap], [ab], [ag], etc. segon la primièra consonanta del mot que seguís, en acòrdi amb las règlas generalas de la fonetica gascona.)
qu’ac sèi
que t’ac explica
non sabèm[1] pas s’ac pensa
ditz-ac
que t’ac explica
non sabèm[1] pas s’ac pensa
ditz-ac
Lo gascon a mai de soplesa que los autres dialèctes: pòt plaçar un pronom personal abans o après un infinitiu e un gerondiu. Mas en aquel cas, i a de questions d’elision de ac que son pas clarificadas dins la màger part de las gramaticas.
La sola gramatica gascona recenta que parla clarament de l’elision es la Gramatica aranesa d’Aitor Carrera (2007, paginas 107-116). Explica ben que l’aranés elidís ac en’csolament après una forma verbala que s’acaba per un son vocalic e, eventualament, après lo mot non.
non m’agrade de vedé’c
pòrta’c
non ac veigui (o eventualament no’c veigui)
ac tornam a hèr (o eventualament tornam a hè’c)
ac vòs crompar (o eventualament vòs crompà’c)
pòrta’c
non ac veigui (o eventualament no’c veigui)
ac tornam a hèr (o eventualament tornam a hè’c)
ac vòs crompar (o eventualament vòs crompà’c)
Apondi dos autres exemples d’adaptacion fonetica e ortografica davant ac, trobats dins d’autras gramaticas.
— Lo Mémento grammatical du gascon de Joan-Pèir Vivarent e Joan Salas-Lostau (1989, p. 59) indica la possibilitat d’una consonanta eufonica.
hica-d-ac aquiu
que cau har-d-ac
que cau har-d-ac
— L’estudi de referéncia de Gerhard Rohlfs, Le gascon,études de philologie pyrénéenne (version de 1977, p. 185), indica un cas interessant de desdoblatge del pronom, tipic de certans parlars locals.
qu’ac voi sabé’c(en grafia mistralenca-febusiana: ‘qu’ab bouy sabé-c’).
Entre lo vague d’un grand nombre de gramaticas (un vague que critiqui pas, o ramenti) e la granda precicion de Carrera per l’aranés, rèsta necessari de trobar de solucions explicitas e completas en gascon estandard. Laissi la question dobèrta.
L’associacion de o (ac) amb tot
Lo gascon e lo lengadocian utilizan lo pronom indefinit tot, coma complement d’objècte dirècte, en lo refortissent amb lo pronom o (ac). Los autres dialèctes tendon a utilizar puslèu tot sens l’associar amb o; ça que la, un usatge opcional de o me semblariá pas escandalós dins aqueles autres dialèctes. Lo catalan combina tot e ho coma en gascon e en lengadocian.
(1)
lengadocian: o vòles tot
gascon: qu’ac vòles tot
autres dialèctes: vòles tot
(catalan: ho vols tot)
(2)
lengadocian: demanda-otot
gascon: demanda’c tot(demanda-actot, daissi l’elision de ac en suspens)
autres dialèctes: demanda tot
(catalan: demana-hotot)
(3)
lengadocian: entre totes o farem tot
gascon: entre tots qu’ac haram tot
autres dialèctes: entre totes (tots/totei/toi) farem tot
(catalan: entre tots ho farem tot)
[1] Segon los parlars gascons, trobam sabèm o sabem.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Vague grammatical, vague a l'anma
Le vague grammatical en mestior de lenga conversacionala es significatiu del mesprètz per la communicacion, de tot ensenhament academic, d'occitan o de tota lenga de mai.
Les clitics occupan 90% dels dialògues, mès diràn qu'aquò's de patés !
Domergue Sumien, contunhatz sus aquella dralha!
Precision: en gascon, AC pronom impersonal se combina en afix del pronom personal.
M'ac, t'ac, s'ac,.... L'ac, les-ac, las-ac
Se se combinan dus pronoms personals, singular e/o plural, le segond es "i" o "ic".
#40 Lo +1 en aqueth comentari (lo purmèr au mensh…) qu’ei de jo medish e qu’ei ua error de cliquet. No’n cau pas har compte.
#39 "tot"
Dins totas lengas, "tot" es sia pronom, sia adjectiu, sia advèrbi, sia adjectiu amb fonccion d'advèrbi, mès l'usatge n'es variable.
#39 Efectivament mon analisi de l’estatut gramaticau de O/AC fonciona solament pels dialèctes o pels torns on s’emplega O/AC. Es una remarca de sens comun.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari