Opinion
Pyeongyang e Pyeongchang: ensenhaments coreans
Quand se parla de lenga pluricentrica, que’s tracta d’ua lenga estandard qui contien quauques variacions geograficas. Bèras comparasons dab ua lenga luenhèca coma lo corean que’ns pòden ajudar a comprene miélher bèths aspèctes de l’occitan.
Ua lenga estandard pluricentrica que pòt tiéner centres diferents de produccion de la lenga estandard, dab variacions moderadas dens aqueth estandard, mes qui demòran tostemps interconnectadas pr’amor de la volontat de formar ua comunautat lingüistica, pr’amor de la consiéncia mei hòrta d’ua lenga comuna. Diferents cas que’s presentan.
Lo cas corean que’ns muisha quauques problèmas tecnics e sociaus hèra interessants.
Quand Corèa formava un estat unic, dinc au començament deu sègle XX, lo corean estandard be tienèva un estandard unic.
De 1910 a 1945, Corèa que subiscoc ua dura ocupacion militara japonesa e las autoritats de Japon que temptèn d’eliminar brutalament la lenga coreana en la remplaçant per la lenga japonesa.
En 1945, Corèa que’s trobèc devesida en duas zònas: lo nòrd devath dominacion comunista, chinesa e sovietica; lo sud devath dominacion capitalista e americana. Que formèn en 1948 dus estats separats, que’s hascón ua terribla guèrra civila de 1950 a 1953 e que s’esperlongan uei lo dia coma dus estats antagonistas.
L’estat de Corèa deu Sud qu’a restaurat e mantengut lo corean estandard dab las suas basas tradicionalas. Lo sòcle d’aqueth estandard qu’ei lo dialècte de la region de Seol. L’escritura coreana que combina dus tipes de caractèrs: los caractèrs alfabetics d’usatge majoritari aperats hangeul e los caractèrs ideografics d’origina chinesa. L’estandard sud-corean, en tot demorar fidèu a las basas tradicionalas, que coneish neologismes e innovacions ligadas a las transformacions hòrtas de la societat sud-coreana, ua de las mei ricas e influentas deu Mond actuau.
L’estat de Corèa deu Nòrd qu’a temptat de desvolopar un estandard diferenciat dempuish los ans 1950. Qu’a erigit lo dialècte de la region de la sua capitala, Pyeongyang, coma basa de l’estandard, au detriment deu dialècte de Seol. Qu’a encoratjat l’abandon deus caractèrs ideografics d’origina chinesa entà generalizar mei los caractèrs alfabetics deu hangeul. L’isolament de la societat nòrd-coreana qu’a afavorit neologismes tipics deu Nòrd, qu’a enregistrat evolucions inevitablas pr’amor que la Corèa deu Nòrd e coneish tanben transformacions e innovacions; totun non coneish pas totas las innovacions extrèmas deu Sud. Bèths concèptes modèrnes que’s disen dab expressions diferentas entre los dus estandards. Bèths concèptes navèths deu Sud non son pas hèra coneguts ni exprimits au Nòrd.
Un aspècte pro segondari, mes tipic, d’aqueths dus estandards qu’ei la transcripcion de l’escritura coreana en caractèrs latins. Longtemps un sistèma de transcripcion comun qu’èra lo McCune-Reischauer, creat en 1937 e seguit au Nòrd e au Sud. Qu’ei un sistèma rigorós e exacte, mes que tien signes pesucs e incomòdes coma l’apostròf (’) e la mieja lua (ŏ, ŭ). Donc qu’a subit diferentas adaptacions au Nòrd e au Sud e la sua aplicacion qu’ei vasuda instabla. En 2000, lo govèrn sud-corean que remplacèc oficialament lo sistèma McCune-Reischauer per un sistèma navèth, fonologicament exacte, e mei comòde au nivèu grafic: non utiliza pas mei l’apostròf ni la mieja lua, que consistish en letras simplas.
Atau lo sistèma McCune-Reischauer, haut o baish adaptat, qu’escriu:
Per contra, lo sistèma sud-corean de 2000, graficament simplificat, qu’escriu:
(Demest aqueths noms coreans, lo de la capitala sud-coreana, Sŏul / Seoul, coneish ua forma occitanizada: Seol.)
Aqueras divergéncias entre Nòrd e Sud non rompen pas encara l’unitat de la lenga coreana. Lo sentiment d’ua lenga comuna que persistish. Lo quite corean estandard, maugrat las suas duas varietats, que contunha d’aver formas haut o baish comunas per las estructuras fondamentalas de la lenga basica e quotidiana. Los parlants deus dus estandards coreans que pòden comunicar facilament.
Totun lo sentiment d’unitat culturala e nacionala deus coreans que vien de mei en mei flac e incertan, coma ac indican los recents sondatges d’opinion realizats au Sud, sustot dens las joenas generacions. Aus recents Jòcs Olimpics de Pyeongchang, pr’amor deus imperatius diplomatics, que creèn ua esquipa unificada femenina d’oquèi sus glaç. Hèra ciutadans e atlètas sud-coreans que protestèn contra aquera iniciativa simbolica d’unitat nacionala e culturala.
Aquera tendéncia de cap tà la separacion culturala, se contunha, que poiré agravar dens lo futur la separacion deus dus estandards de la lenga coreana. B’ei un exemple tipic de la division estatala qui genèra ua division lingüistica artificiala.
La promocion de l’occitan gascon, uei lo dia, que seguish vias sovent divergentas deus dus costats de la frontèra estatala: l’occitan gascon aranés (dens l’estat catalan en formacion) e l’occitan gascon literari marcat peu bearnés (dens l’estat francés) que’s cultivan tròp sovent segon esquèmas, visions, publicacions e institucions qui s’ignòran mutualament.
Que i a problèmas similars en occitan vivaroaupenc dab desvolopaments divergents dens los estats francés e italian.
Totun non i a pas nada guèrra hreda deus diferents costats de las nòstas frontèras, non i a pas nat obstacle a la circulacion ni a l’escambi. Los gascons, los aupencs —e los occitans en generau— non coneishen pas nada separacion de las populacions de tipe corean. Lo desvolopament en cors deu gascon estandard e deu vivaroaupenc estandard —dens l’encastre de l’occitan estandard pluricentric— que poiré estar conscient d’aquera oportunitat.
Ua lenga estandard pluricentrica que pòt tiéner centres diferents de produccion de la lenga estandard, dab variacions moderadas dens aqueth estandard, mes qui demòran tostemps interconnectadas pr’amor de la volontat de formar ua comunautat lingüistica, pr’amor de la consiéncia mei hòrta d’ua lenga comuna. Diferents cas que’s presentan.
1) Los diferents centres de l’estandard que corresponden a diferents estats.
— Atau que fonciona lo corean estandard, dab dus centres qui corresponden a la Corèa deu Sud e a la Corèa deu Nòrd.
— Atau que fonciona l’anglés estandard, dab variacions qui corresponden au Reiaume Unit, aus Estats Units, a Canadà, a Austràlia, a la Nava Zelanda, a Índia, a Sud-Africa, etc.
— Atau que fonciona l’espanhòu estandard, qui vària moderadament en foncion deus diferents estats ispanofòns: que tien un estandard regionau per Espanha, un per Mexic, un per Guatemala, un per Panamà, un per Veneçuela, un per Colómbia, un per l’Eqüator, un per Bolívia, un per Chile, un per Argentina, etc.
— Atau que fonciona l’anglés estandard, dab variacions qui corresponden au Reiaume Unit, aus Estats Units, a Canadà, a Austràlia, a la Nava Zelanda, a Índia, a Sud-Africa, etc.
— Atau que fonciona l’espanhòu estandard, qui vària moderadament en foncion deus diferents estats ispanofòns: que tien un estandard regionau per Espanha, un per Mexic, un per Guatemala, un per Panamà, un per Veneçuela, un per Colómbia, un per l’Eqüator, un per Bolívia, un per Chile, un per Argentina, etc.
2) Los diferents centres de l’estandard que corresponden a diferents dialèctes.
— Atau que deuré foncionar en teoria l’occitan estandard pluricentric, segon las volontats de Loís Alibèrt, Pèire Bèc e Robèrt Lafont (e segon los mens trabalhs qui seguishen aqueths grans mèstes). Que tienèm sèt estandards regionaus coordenats, en via d’acabament, mes que las lors estabilizacions non son pas encara completas: gascon, lemosin, auvernhat, vivaroaupenc, niçard, provençau e lengadocian.
— Atau que fonciona tanben lo catalan, qui tien estandards regionaus diferenciats correspondent au valencian, au balear e au rosselhonés. Lo tipe catalan estandard deu Principat, eth medish, quand semblaré totalament uniforme au nivèu ortografic, qu’accèpta totun variacions foneticas qui corresponden aus dus dialèctes deu Principat: 1º la fonetica estandard deu dialècte centrau, a l’entorn de Barcelona, Girona e Tarragona, e 2º la fonetica estandard deu dialècte nòrd-occidentau, a l’entorn d’Andòrra, Lhèida e Tortosa. La celèbra politiciana catalana Carme Forcadell be parla un beròi catalan estandard, impecable, dab ua beròia fonetica nòrd-occidentala.
— Atau que fonciona tanben lo catalan, qui tien estandards regionaus diferenciats correspondent au valencian, au balear e au rosselhonés. Lo tipe catalan estandard deu Principat, eth medish, quand semblaré totalament uniforme au nivèu ortografic, qu’accèpta totun variacions foneticas qui corresponden aus dus dialèctes deu Principat: 1º la fonetica estandard deu dialècte centrau, a l’entorn de Barcelona, Girona e Tarragona, e 2º la fonetica estandard deu dialècte nòrd-occidentau, a l’entorn d’Andòrra, Lhèida e Tortosa. La celèbra politiciana catalana Carme Forcadell be parla un beròi catalan estandard, impecable, dab ua beròia fonetica nòrd-occidentala.
Lo cas corean que’ns muisha quauques problèmas tecnics e sociaus hèra interessants.
Quand Corèa formava un estat unic, dinc au començament deu sègle XX, lo corean estandard be tienèva un estandard unic.
De 1910 a 1945, Corèa que subiscoc ua dura ocupacion militara japonesa e las autoritats de Japon que temptèn d’eliminar brutalament la lenga coreana en la remplaçant per la lenga japonesa.
En 1945, Corèa que’s trobèc devesida en duas zònas: lo nòrd devath dominacion comunista, chinesa e sovietica; lo sud devath dominacion capitalista e americana. Que formèn en 1948 dus estats separats, que’s hascón ua terribla guèrra civila de 1950 a 1953 e que s’esperlongan uei lo dia coma dus estats antagonistas.
L’estat de Corèa deu Sud qu’a restaurat e mantengut lo corean estandard dab las suas basas tradicionalas. Lo sòcle d’aqueth estandard qu’ei lo dialècte de la region de Seol. L’escritura coreana que combina dus tipes de caractèrs: los caractèrs alfabetics d’usatge majoritari aperats hangeul e los caractèrs ideografics d’origina chinesa. L’estandard sud-corean, en tot demorar fidèu a las basas tradicionalas, que coneish neologismes e innovacions ligadas a las transformacions hòrtas de la societat sud-coreana, ua de las mei ricas e influentas deu Mond actuau.
L’estat de Corèa deu Nòrd qu’a temptat de desvolopar un estandard diferenciat dempuish los ans 1950. Qu’a erigit lo dialècte de la region de la sua capitala, Pyeongyang, coma basa de l’estandard, au detriment deu dialècte de Seol. Qu’a encoratjat l’abandon deus caractèrs ideografics d’origina chinesa entà generalizar mei los caractèrs alfabetics deu hangeul. L’isolament de la societat nòrd-coreana qu’a afavorit neologismes tipics deu Nòrd, qu’a enregistrat evolucions inevitablas pr’amor que la Corèa deu Nòrd e coneish tanben transformacions e innovacions; totun non coneish pas totas las innovacions extrèmas deu Sud. Bèths concèptes modèrnes que’s disen dab expressions diferentas entre los dus estandards. Bèths concèptes navèths deu Sud non son pas hèra coneguts ni exprimits au Nòrd.
Un aspècte pro segondari, mes tipic, d’aqueths dus estandards qu’ei la transcripcion de l’escritura coreana en caractèrs latins. Longtemps un sistèma de transcripcion comun qu’èra lo McCune-Reischauer, creat en 1937 e seguit au Nòrd e au Sud. Qu’ei un sistèma rigorós e exacte, mes que tien signes pesucs e incomòdes coma l’apostròf (’) e la mieja lua (ŏ, ŭ). Donc qu’a subit diferentas adaptacions au Nòrd e au Sud e la sua aplicacion qu’ei vasuda instabla. En 2000, lo govèrn sud-corean que remplacèc oficialament lo sistèma McCune-Reischauer per un sistèma navèth, fonologicament exacte, e mei comòde au nivèu grafic: non utiliza pas mei l’apostròf ni la mieja lua, que consistish en letras simplas.
Atau lo sistèma McCune-Reischauer, haut o baish adaptat, qu’escriu:
— Sŏul
— P’yŏngyang (Phyŏngyang, Pyongyang)
— P’yŏngch’ang
— Kim Chŏngŭn (Kim Jong-un)...
— P’yŏngyang (Phyŏngyang, Pyongyang)
— P’yŏngch’ang
— Kim Chŏngŭn (Kim Jong-un)...
Per contra, lo sistèma sud-corean de 2000, graficament simplificat, qu’escriu:
— Seoul
— Pyeongyang
— Pyeongchang
— Gim Jeong-eun...
— Pyeongyang
— Pyeongchang
— Gim Jeong-eun...
(Demest aqueths noms coreans, lo de la capitala sud-coreana, Sŏul / Seoul, coneish ua forma occitanizada: Seol.)
Aqueras divergéncias entre Nòrd e Sud non rompen pas encara l’unitat de la lenga coreana. Lo sentiment d’ua lenga comuna que persistish. Lo quite corean estandard, maugrat las suas duas varietats, que contunha d’aver formas haut o baish comunas per las estructuras fondamentalas de la lenga basica e quotidiana. Los parlants deus dus estandards coreans que pòden comunicar facilament.
Totun lo sentiment d’unitat culturala e nacionala deus coreans que vien de mei en mei flac e incertan, coma ac indican los recents sondatges d’opinion realizats au Sud, sustot dens las joenas generacions. Aus recents Jòcs Olimpics de Pyeongchang, pr’amor deus imperatius diplomatics, que creèn ua esquipa unificada femenina d’oquèi sus glaç. Hèra ciutadans e atlètas sud-coreans que protestèn contra aquera iniciativa simbolica d’unitat nacionala e culturala.
Aquera tendéncia de cap tà la separacion culturala, se contunha, que poiré agravar dens lo futur la separacion deus dus estandards de la lenga coreana. B’ei un exemple tipic de la division estatala qui genèra ua division lingüistica artificiala.
La promocion de l’occitan gascon, uei lo dia, que seguish vias sovent divergentas deus dus costats de la frontèra estatala: l’occitan gascon aranés (dens l’estat catalan en formacion) e l’occitan gascon literari marcat peu bearnés (dens l’estat francés) que’s cultivan tròp sovent segon esquèmas, visions, publicacions e institucions qui s’ignòran mutualament.
Que i a problèmas similars en occitan vivaroaupenc dab desvolopaments divergents dens los estats francés e italian.
Totun non i a pas nada guèrra hreda deus diferents costats de las nòstas frontèras, non i a pas nat obstacle a la circulacion ni a l’escambi. Los gascons, los aupencs —e los occitans en generau— non coneishen pas nada separacion de las populacions de tipe corean. Lo desvolopament en cors deu gascon estandard e deu vivaroaupenc estandard —dens l’encastre de l’occitan estandard pluricentric— que poiré estar conscient d’aquera oportunitat.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#10 que m'arrescauhas lo còr!!
#9 "deus catalans mei enteressats peu lengadocian"
=> Que coneishi hèra plan Catalonha, dempuish trenta ans. Cada cop qu'èi rescontrat catalans occitanofils, que s'interessavan tant au gascon (aranés) coma aus autes dialèctes (au lengadocian, solide, mes tanben au provençau, a l'auvernhat, etc.).
Non cau pas escotar los messatges de quauques individús "lengadocentristas" qui hèn hèra activisme dens los comentaris de Jornalet. Aqueths "lengadocentristas" que dan un imatge completament inexacte de l'occitanofilia en Catalonha.
Òc vertat per autas rasons qu'en Corea qu'am lo medish efèit. Que j'èran bèths escambis dab lo comengés mes que s'ei aflaquit com at sabem. Que son arrosegats de cap da Tolosa e Paris d'un costat de la termièra e de cap da Barcelona e Madrid de l'aut. Se lo gascon èra mei esberit d'aqueth costat l'aranés qu'auré un ambient endà alandar la soa lenca. Uei qu'u cau esperar la plan-volença deus catalans mei enteressats peu lengadocian, de dòu har.
La grafia classica applicada al francés en servant l'orthographia etymologica fa ja una bòna debuta per se ronçar dins l'occitan.
L'important es de mestrejar les mecanismes de transposicion graphica, emai mòt per mòt.
En mai d'aquò, es subversiu!, que le francés se renega la seu latinitat.
L'occitan estandard lexical es una reconeisséncia de la font unenca latina, e non pas langadociana, flexibla a vóler al parlar. Es inutil de marcar la seu territorialitat a l'escriut, que les articles e le systèma verbal i suffís.
#5 Cau servar l'aranés blos de la vath d'aran. Eth rendre compatible dambe eth gascon estandard, serà la siá perduda, vist la debilitat deth gascon de Gasconha francesa e la vitalitat de l'aranés ( politica lingûistica deu Conselh Generau d'Aran e de la Generalitat de Catalonha, immersion escolara, eca...)
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari