Opinion
L’e protetica: l’estil de l’esquí en Eslovaquia
Diferentas lengas, diferentas constrenchas
En occitan, un mot pòt pas començar per s + consonanta. I cal apondre una e iniciala, dicha eprotetica, per facilitar la pronóncia.
Aqueles exemples son de comparar, per exemple, amb l’anglés qu’a pas de besonh de l’e protetica: school, space, sport, style, ski, Slovakia. L’italian nimai: scuola, spazio, sport, stile, sci, Slovacchia. Lo romanés nimai: școală, spațiu, sport, stil, schi, Slovacia.
Pasmens d’autras lengas romanicas an de besonh, coma l’occitan, d’una e protetica. Es lo cas en catalan, aragonés, espanhòl e galègoportugués...
Lo francés ancian tanben voliá una e protetica mas lo francés actual non. Aquò explica los trantalhs del francés que ten una e protetica dins école (ancianament escole), espace mas pas dins sport, style, ski, Slovaquie.
Los mots que començan per sce- o sci-
En occitan, un mot pòt començar per sce‑ o sci‑ perque s e c fusionan dins lo meteis son [s] davant las vocalas e o i. Al nivèl ortografic, i a ben doas consonantas inicialas, s e c, mas al nivèl fonetic n’ausissèm pas qu’una: [s]. Ansin:
Lo catalan subís de formas espanholizadas dins aquel cas, coma escena [əˈsenə], escita [əˈsitə] e científic [siənˈtifik]. Aquelas formas catalanas aurián pas de besonh de l’e protetica perque fan ausir al començament la consonanta unica [s]. Son influenciadas per l’espanhòl ont i a realament un besonh d’e protetica. L’espanhòl vòl evitar a l’inici una s prononciada [s] puèi una c prononciada [θ]. Es la pronóncia espanhòla, [s]+[θ], que justifica d’un caire una e protetica dins escena [esˈθena], escita [esˈθita] e, d’autre caire, l’eliminacion de l’s dins científico [θjenˈtifiko].
En occitan trobam de còps d’espanholadas coma escèna*, escita* ocientific* qu’an pas cap de rason d’existir. Venon de qualque occitanista que parla espanhòl.
Mots compausats
Dins los mots compausats de formacion culta, en general, l’e protetica despareis al començament del segond element.
Mots amb una grafia forestièra
Certans mots forestièrs, fòrça rars, se son pas adaptats a l’escritura de l’occitan e començan graficament per s‑ + consonanta. Mas en occitan, se pronóncian coma se i aguèsse une e protetica al començament.
Solucions pus regionalizadas
Ai parlat del son [s], en realitat cal precisar que [s] davant i, u se convertís en lo son [ʃ] ‘sh’ en auvernhat: scita [ˈʃita]. En lemosin, lo son [s] a pogut passar a [j] ‘y’ après l’e protetica: escòla [ejˈkɔlɔ]. Dins los mots cultes e internacionals, lo lemosin manten lo son [s]: espaci [esˈpaci].
Qualques parlars auvernhats locals tenon una solucion originala. En luòc de botar una e protetica al començament, inserisson una e dicha epentetica entre l’s iniciala e la consonanta seguenta.
En occitan, un mot pòt pas començar per s + consonanta. I cal apondre una e iniciala, dicha eprotetica, per facilitar la pronóncia.
— escòla
— espaci
— espòrt
— estil
— esquí
— Eslovaquia.
— espaci
— espòrt
— estil
— esquí
— Eslovaquia.
Aqueles exemples son de comparar, per exemple, amb l’anglés qu’a pas de besonh de l’e protetica: school, space, sport, style, ski, Slovakia. L’italian nimai: scuola, spazio, sport, stile, sci, Slovacchia. Lo romanés nimai: școală, spațiu, sport, stil, schi, Slovacia.
Pasmens d’autras lengas romanicas an de besonh, coma l’occitan, d’una e protetica. Es lo cas en catalan, aragonés, espanhòl e galègoportugués...
Lo francés ancian tanben voliá una e protetica mas lo francés actual non. Aquò explica los trantalhs del francés que ten una e protetica dins école (ancianament escole), espace mas pas dins sport, style, ski, Slovaquie.
Los mots que començan per sce- o sci-
En occitan, un mot pòt començar per sce‑ o sci‑ perque s e c fusionan dins lo meteis son [s] davant las vocalas e o i. Al nivèl ortografic, i a ben doas consonantas inicialas, s e c, mas al nivèl fonetic n’ausissèm pas qu’una: [s]. Ansin:
— scèna se pronóncia [ˈsɛnɔ] (coma se s’escriguèsse“sèna”)
— scita se pronóncia [ˈsitɔ] (coma se s’escriguèsse“sita”)
— scientific se pronóncia [sjentiˈfik] (coma se s’escriguèsse“sientific”).
— scita se pronóncia [ˈsitɔ] (coma se s’escriguèsse“sita”)
— scientific se pronóncia [sjentiˈfik] (coma se s’escriguèsse“sientific”).
Lo catalan subís de formas espanholizadas dins aquel cas, coma escena [əˈsenə], escita [əˈsitə] e científic [siənˈtifik]. Aquelas formas catalanas aurián pas de besonh de l’e protetica perque fan ausir al començament la consonanta unica [s]. Son influenciadas per l’espanhòl ont i a realament un besonh d’e protetica. L’espanhòl vòl evitar a l’inici una s prononciada [s] puèi una c prononciada [θ]. Es la pronóncia espanhòla, [s]+[θ], que justifica d’un caire una e protetica dins escena [esˈθena], escita [esˈθita] e, d’autre caire, l’eliminacion de l’s dins científico [θjenˈtifiko].
En occitan trobam de còps d’espanholadas coma escèna*, escita* ocientific* qu’an pas cap de rason d’existir. Venon de qualque occitanista que parla espanhòl.
Mots compausats
Dins los mots compausats de formacion culta, en general, l’e protetica despareis al començament del segond element.
— infra+estructura engendra infrastructura (non pas infraestructura*)
— in- + estable engendra instable (non pas inestable*).
— in- + estable engendra instable (non pas inestable*).
Mots amb una grafia forestièra
Certans mots forestièrs, fòrça rars, se son pas adaptats a l’escritura de l’occitan e començan graficament per s‑ + consonanta. Mas en occitan, se pronóncian coma se i aguèsse une e protetica al començament.
— l’skateboard se pronóncia coma se foguèsse “l’(e)skateboard”
— tròp d’spam se pronóncia coma se foguèsse “tròp d’(e)spam”
— çò qu’Smith pensa se pronóncia coma se foguèsse“çò qu’(e)Smith pensa”.
— tròp d’spam se pronóncia coma se foguèsse “tròp d’(e)spam”
— çò qu’Smith pensa se pronóncia coma se foguèsse“çò qu’(e)Smith pensa”.
Solucions pus regionalizadas
Ai parlat del son [s], en realitat cal precisar que [s] davant i, u se convertís en lo son [ʃ] ‘sh’ en auvernhat: scita [ˈʃita]. En lemosin, lo son [s] a pogut passar a [j] ‘y’ après l’e protetica: escòla [ejˈkɔlɔ]. Dins los mots cultes e internacionals, lo lemosin manten lo son [s]: espaci [esˈpaci].
Qualques parlars auvernhats locals tenon una solucion originala. En luòc de botar una e protetica al començament, inserisson una e dicha epentetica entre l’s iniciala e la consonanta seguenta.
— L’auvernhat estandard espòrt [əsˈpɔr] deven localament sepòrt [səˈpɔr].
— L’auvernhat estandard Eslovaquia [əsluvaˈkjia] deven localament Selovaquia [səluvaˈkjia, səluvaˈkjiɔ].
— L’auvernhat estandard Eslovaquia [əsluvaˈkjia] deven localament Selovaquia [səluvaˈkjia, səluvaˈkjiɔ].
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Cal evitar A(L) NIVEL (DE) en sens figurat.
*al nivèl ortografic: ortograficament, per çò que tòca a l'ortografia
#6 En castelhan nòtan "es" de pertot emai, me semble, s'existe la pronóncia "ei" ("eipañol", "eicuela"), notadament dins lo sud d'Espanha e en America.
https://es.wikipedia.org/wiki/Dialecto_andaluz
nòtan "Eḥt·taré eḥt·tudiando tor día (Estaré estudiando todo el día)"
E l'andalós a tanben un molon de biais de prononciar que revertan pas l'ortografia dau castelhan (dison "cantaa" per "cantada" per exemple, ), sense que lei locutors siegon destorbiats per sa lectura.
#7 Segur mas qu'es pas una solucion per que lo monde pueschan legir. Bon, grosso modo, en lemosin normatiu, mantenen nonmàs [ej] vs [es] donc? Qu'es çò que se practica en fach. Per lo resta, fan coma vòlen la gent? Aviá cregut legir que Felip Martel, quauques còps, utilizava de las notacions en "ei" dins son parlar, afen sabe pus exactament. Benlèu que nos podriá confirmar o pas aquí. Aviá vist dins un diccionari dau Velai tanben daus "ei" si me suvene ben. Afen, ieu utilize totjorn daus "es" mas que ne'n ditz la normalizacion linguistica?
#6 «Que fau far si volem notar mai precisament los parlars qu'an de las realizacions multiplas?»
=> L'alfabet fonetic internacional es una bona solucion.
Bon, Domergue, me voles pas respóner donc? Qué reténer per lo lemosin normatiu per las realizacions de "es"? Que fau far si volem notar mai precisament los parlars qu'an de las realizacions multiplas? L'i a daus parlars nòrd-occitans que nòtan "ei" daus còps ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari