Opinion
Las grafias arcaïzantas e modèrnas en lemosin
Una grafia es tota mena d’escritura, codificada o non.
Una ortografia es un tipe de grafia qu’es codificada emb de las règlas precisas, emb una nòrma; quò es un concèpte pus estrech qu’aqueu de grafia.
L’occitan coneis doas ortografias principalas e concurrentas: l’ortografia classica, que s’apieja sus la tradicion autoctòna, e l’ortografia mistralenca, qu’es francizada.
L’abat Josèp ROS impulsèt a partir dau lemosin lo movement de restauracion de la grafia classica au benefici de tota la lenga occitana. Faguèt una comunicacion a la Societat Arqueologica de Besièrs en 1876 e publiquèt sa Grammaire limousine en 1895.
L’ortografia classica apareguèt —valent a dire, se codifiquèt— a partir de 1935 emb la Gramatica occitana de Loís Alibèrt. Alibèrt i trabalhèt sus lo lengadocian mas forniguèt conscientament daus principis aplicables aus autres dialèctes.
L’ortografia classica, emb aquela basa, s’adaptèt aus autres dialèctes de l’occitan gràcias a de las publicacions daus ans 1950, 1960 e 1970 subretot.
En lemosin, los trabalhs principaus que fixan l’ortografia classica, donc, son los seguents.
Aquilhs trabalhs son convergents e coerents en generau. Permeton de cultivar lo lemosin emb de las basas solidas. Pasmens coneisson quauques contradiccions sus daus ponchs de detalh. En generau son pas de las contradiccions volontàrias mas daus trantalhs e daus oblits segondaris. Son perdonables, explicables e quasi inevitables quand òm restaura una lenga. Se pòdon resòuver facilament emb de la bona volontat.
(Dins quilhs trabalhs, la sola infraccion manifèsta e inutila a la nòrma es la generalizacion excessiva de l’e finala de sosten dins lo libre de Desrozier e Ros en 1974, per exemple i chamjan lo mot vocalic en vocalique* qu’es un francisme dau tot superflú.)
Dins las quauques esitacions acceptablas de l’ortografia lemosina, i a de las grafias arcaïzantas que son pas indispensablas quand las comparam emb las solucions daus autres dialèctes.
La grafia ae o aë representa lo son [e] dins aër e representa lo trantalh entre [e] e [a] dins meschaent. Una solucion pus unitària e pus simpla, difusada dins d’autres dialèctes, es d’escriure simplament èr e meschant.
La grafia pch representa un trach de l’occitan medievau que fasiá auvir realament p davant ch. Mas en lemosin modèrne pch se pronóncia basicament [ts] emb una p muda. Per exemple: que sapcha (subjontiu present dau vèrb saber o saubre), pròpche, propchan. Los autres dialèctes amudisson tanben la p e l’escrivon pas davant ch. Lo lemosin, coma los autres dialèctes, pòt evitar aquela p inutila e arcaïzanta: que sacha, pròche, prochan.
Una ortografia es un tipe de grafia qu’es codificada emb de las règlas precisas, emb una nòrma; quò es un concèpte pus estrech qu’aqueu de grafia.
L’occitan coneis doas ortografias principalas e concurrentas: l’ortografia classica, que s’apieja sus la tradicion autoctòna, e l’ortografia mistralenca, qu’es francizada.
L’abat Josèp ROS impulsèt a partir dau lemosin lo movement de restauracion de la grafia classica au benefici de tota la lenga occitana. Faguèt una comunicacion a la Societat Arqueologica de Besièrs en 1876 e publiquèt sa Grammaire limousine en 1895.
L’ortografia classica apareguèt —valent a dire, se codifiquèt— a partir de 1935 emb la Gramatica occitana de Loís Alibèrt. Alibèrt i trabalhèt sus lo lengadocian mas forniguèt conscientament daus principis aplicables aus autres dialèctes.
L’ortografia classica, emb aquela basa, s’adaptèt aus autres dialèctes de l’occitan gràcias a de las publicacions daus ans 1950, 1960 e 1970 subretot.
En lemosin, los trabalhs principaus que fixan l’ortografia classica, donc, son los seguents.
— La Gramatica occitana d’Alibèrt de 1935, emb las reedicions de 1976 e 2000. Es en lengadocian mas anticipa daus principis valables en lemosin.
— INSTITUT D’ESTUDIS OCCITANS, 1950, “La réforme linguistique occitane et l’enseignement de la langue d’oc”, Annales de l’IEO: t. II, fasc. 2: 148-149. Aqueu trabalh s’interèssa a tots los dialèctes.
— Una sèria d’articles de Josèp MIGÒT dins los ans 1960, consagrats au lemosin.
— Robèrt LAFONT, 1971, L’ortografia occitana, sos principis, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans. S’ocupa de tot l’occitan e balha de las indicas en lemosin.
— Pèir DESROZIER, & Joan ROS, 1974, L’ortografia occitana, lo lemosin, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans
— Gerard GONFROY, 1975, Dictionnaire normatif limousin-français, Tula: Lemouzi
— Domenja DECAMPS, 1979 = Dominique DECOMPS (collab. Gerard GONFROY), L’occitan redde [regde] e ben: lo lemosin, París: Omnivox
— Las Preconizacions dau Conselh de la Lenga Occitana, 1997-2007. Aqueu trabalh balha de las precisions per tot l’occitan e ne fornís per lo lemosin entretant.
— INSTITUT D’ESTUDIS OCCITANS, 1950, “La réforme linguistique occitane et l’enseignement de la langue d’oc”, Annales de l’IEO: t. II, fasc. 2: 148-149. Aqueu trabalh s’interèssa a tots los dialèctes.
— Una sèria d’articles de Josèp MIGÒT dins los ans 1960, consagrats au lemosin.
— Robèrt LAFONT, 1971, L’ortografia occitana, sos principis, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans. S’ocupa de tot l’occitan e balha de las indicas en lemosin.
— Pèir DESROZIER, & Joan ROS, 1974, L’ortografia occitana, lo lemosin, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans
— Gerard GONFROY, 1975, Dictionnaire normatif limousin-français, Tula: Lemouzi
— Domenja DECAMPS, 1979 = Dominique DECOMPS (collab. Gerard GONFROY), L’occitan redde [regde] e ben: lo lemosin, París: Omnivox
— Las Preconizacions dau Conselh de la Lenga Occitana, 1997-2007. Aqueu trabalh balha de las precisions per tot l’occitan e ne fornís per lo lemosin entretant.
Aquilhs trabalhs son convergents e coerents en generau. Permeton de cultivar lo lemosin emb de las basas solidas. Pasmens coneisson quauques contradiccions sus daus ponchs de detalh. En generau son pas de las contradiccions volontàrias mas daus trantalhs e daus oblits segondaris. Son perdonables, explicables e quasi inevitables quand òm restaura una lenga. Se pòdon resòuver facilament emb de la bona volontat.
(Dins quilhs trabalhs, la sola infraccion manifèsta e inutila a la nòrma es la generalizacion excessiva de l’e finala de sosten dins lo libre de Desrozier e Ros en 1974, per exemple i chamjan lo mot vocalic en vocalique* qu’es un francisme dau tot superflú.)
Dins las quauques esitacions acceptablas de l’ortografia lemosina, i a de las grafias arcaïzantas que son pas indispensablas quand las comparam emb las solucions daus autres dialèctes.
La grafia ae o aë representa lo son [e] dins aër e representa lo trantalh entre [e] e [a] dins meschaent. Una solucion pus unitària e pus simpla, difusada dins d’autres dialèctes, es d’escriure simplament èr e meschant.
La grafia pch representa un trach de l’occitan medievau que fasiá auvir realament p davant ch. Mas en lemosin modèrne pch se pronóncia basicament [ts] emb una p muda. Per exemple: que sapcha (subjontiu present dau vèrb saber o saubre), pròpche, propchan. Los autres dialèctes amudisson tanben la p e l’escrivon pas davant ch. Lo lemosin, coma los autres dialèctes, pòt evitar aquela p inutila e arcaïzanta: que sacha, pròche, prochan.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari