Opinion
Vauclusa, un nom de luòc fantastic
Vauclusa es un nom de luòc celèbre que s’es difusat a partir de l’occitan. A conegut d’adaptacions en francés, en catalan e en italian.
Vauclusa pòt evocar quatre causas diferentas: un valon, una fònt naturala, un vilatge e un departament.
Vauclusa: un valon
A l’origina tenèm un valon extraordinari de Provença, a l’èst d’Avinhon. Es una vau pichoneta, corosa e subrebèla. Un deis extrèms dau valon es barrat per un bauç. Aquela configuracion naturala explica son nom occitan ancian de Valclusa, qu’es vengut en occitan modèrne Vauclusa: significa “la vau clusa, la vau clausa, la vau barrada”. Coma per la màger part dei toponims, l’article s’utiliza pas: se ditz ben Vauclusa e non pas la* Vauclusa.
Dins leis elements de composicion, lo nom femenin vau (val, vath) es de bòn comprene. De segur, es la forma provençala vau que rèsta dins lo toponim Vauclusa e ansin se ditz dins totei les dialèctes (se ditz pas Valclusa* ni Vathclusa*).
L’adjectiu occitan clus ~ clusa es un pauc arcaïc. Significa “claus, barrat”. Ven dau latin clusus, participi passat dau vèrb cludere “claure, barrar”. Se disiá sovent clus ~ clusa en occitan ancian, per exemple per nomenar un corrent ermetic de l’art dei trobadors, lo trobar clus.
La Fònt de Vauclusa
En mai de la beutat subrenaturala dau valon, i observam un fenomèn extraoridinari. En bas dau bauç que barra lo valon i a una dobertura naturala. Dedins, i a un gorg d’aiga d’origina sosterranha. Es un gorg tan prefond que leis umans an jamai capitat a l’explorar completament, ni en sotant amb d’escafandres, nimai amb de sondas robotizadas. Sabèm pas manco sa prefondor ni sa dimension!
La superfícia dau gorg d’aiga se vei dins la dobertura au pè dau bauç. Una massa d’aiga sosterranha que ven dau gorg giscla vèrs l’exterior e engendra un riu ben conegut que li dison la Sòrga.
Aquela sorsa misteriosa de la Sòrga, bòrd que se tròba au fons de Vauclusa, receu un nom logic: la Fònt de Vauclusa. Segon lei dialèctes, lo nom generic de fònt se pòt adaptar dins aqueu toponim compausat: la Fònt de Vauclusa (la Font de Vauclusa, la Hont de Vauclusa).
Vauclusa: un vilatge
Tot près de la fònt, sus lei ribas de la Sòrga, a l’endrech que lo valon s’alarga, un vilatge s’es bastit e s’apèla simplament Vauclusa coma lo valon.
Es un vilatge subrebèu. Lo grand poèta Petrarca, un dei mèstres de la literatura italiana, visquèt a Vauclusa de 1337 a 1353 e i compausèt de caps d’òbra. Aquí se rendèt amorós de la Bèla Laura e l’associèt a Vauclusa dins sa cançon celèbra Chiare, fresche e dolci acque (Clarei, fresqueis e doceis aigas).
Petrarca donèt un nom italianizat au luòc: Valchiusa. La celebritat internacionala de l’òbra de Petracra ajudèt a adaptar lo nom de Vauclusa dins d’autrei lengas. En catalan, trobam Vallclusa.
Lo vilatge de Vauclusa es tanben una comuna. Son nom oficiau, en francés, foguèt inicialament Vaucluse, mai en 1946 lo cambièron en Fontaine-de-Vaucluse (sens l’article la davant). L’usatge occitan a gardat lo nom simple de Vauclusa per designar lo vilatge amb la comuna.
Vauclusa: un departament
En 1793 se creèt lo departament de Vauclusa que prenguèt lo nom dau valon celèbre. En acòrdi amb la tradicion de la lenga occitana, i a ges d’article definit davant aqueu nom de departament, qu’es identic au nom dau vilatge e dau valon. Ja que lei noms de país e de regions an pas d’article en generau: disèm Vauclusa e non pas la* Vauclusa.
L’usatge francés, dins lei documents oficiaus, trantalha entre doas formulas: le département de Vaucluse (sens article definit davant Vaucluse) o ben le département du Vaucluse (amb l’article definit le, sosentendut dins la contraccion du).
En forma corta, lo francés ditz pus sovent le Vaucluse, amb un article definit masculin, perque lei francofòns comprenon pas la natura femenina dau nom occitan. Ça que la, de còps, trobam un usatge femenin en francés: la Vaucluse.
L’usatge francés le Vaucluse a degradat l’usatge occitan recent. Una importanta revista provençala en grafia mistralenca, lei Novèlas de Provença (‘li Nouvello de Prouvènço’), a cregut oportun de difusar la forma masculina e francizada lo* Vauclusa (‘lou Vau-Cluso’) per nomenar lo departament.
En lenga italiana, lo nom mai tradicionau dau departament es Valchiusa, coma per lo vilatge, e caudriá desconsalhar lo francisme Vaucluse.
En lenga catalana, lo nom mai corrècte dau departament es Vallclusa tanben, coma per lo vilatge. Una autra forma que trobam en catalan es Valclusa mai me sembla pas justificada. D’efiech, Valclusa es un arcaïsme en occitan.
Resumit dei formas
1) Nom dau valon
2) Nom de la fònt
3) Nom dau vilatge e de la comuna
Vauclusa pòt evocar quatre causas diferentas: un valon, una fònt naturala, un vilatge e un departament.
Vauclusa: un valon
A l’origina tenèm un valon extraordinari de Provença, a l’èst d’Avinhon. Es una vau pichoneta, corosa e subrebèla. Un deis extrèms dau valon es barrat per un bauç. Aquela configuracion naturala explica son nom occitan ancian de Valclusa, qu’es vengut en occitan modèrne Vauclusa: significa “la vau clusa, la vau clausa, la vau barrada”. Coma per la màger part dei toponims, l’article s’utiliza pas: se ditz ben Vauclusa e non pas la* Vauclusa.
Dins leis elements de composicion, lo nom femenin vau (val, vath) es de bòn comprene. De segur, es la forma provençala vau que rèsta dins lo toponim Vauclusa e ansin se ditz dins totei les dialèctes (se ditz pas Valclusa* ni Vathclusa*).
L’adjectiu occitan clus ~ clusa es un pauc arcaïc. Significa “claus, barrat”. Ven dau latin clusus, participi passat dau vèrb cludere “claure, barrar”. Se disiá sovent clus ~ clusa en occitan ancian, per exemple per nomenar un corrent ermetic de l’art dei trobadors, lo trobar clus.
La Fònt de Vauclusa
En mai de la beutat subrenaturala dau valon, i observam un fenomèn extraoridinari. En bas dau bauç que barra lo valon i a una dobertura naturala. Dedins, i a un gorg d’aiga d’origina sosterranha. Es un gorg tan prefond que leis umans an jamai capitat a l’explorar completament, ni en sotant amb d’escafandres, nimai amb de sondas robotizadas. Sabèm pas manco sa prefondor ni sa dimension!
La superfícia dau gorg d’aiga se vei dins la dobertura au pè dau bauç. Una massa d’aiga sosterranha que ven dau gorg giscla vèrs l’exterior e engendra un riu ben conegut que li dison la Sòrga.
Aquela sorsa misteriosa de la Sòrga, bòrd que se tròba au fons de Vauclusa, receu un nom logic: la Fònt de Vauclusa. Segon lei dialèctes, lo nom generic de fònt se pòt adaptar dins aqueu toponim compausat: la Fònt de Vauclusa (la Font de Vauclusa, la Hont de Vauclusa).
Vauclusa: un vilatge
Tot près de la fònt, sus lei ribas de la Sòrga, a l’endrech que lo valon s’alarga, un vilatge s’es bastit e s’apèla simplament Vauclusa coma lo valon.
Es un vilatge subrebèu. Lo grand poèta Petrarca, un dei mèstres de la literatura italiana, visquèt a Vauclusa de 1337 a 1353 e i compausèt de caps d’òbra. Aquí se rendèt amorós de la Bèla Laura e l’associèt a Vauclusa dins sa cançon celèbra Chiare, fresche e dolci acque (Clarei, fresqueis e doceis aigas).
Petrarca donèt un nom italianizat au luòc: Valchiusa. La celebritat internacionala de l’òbra de Petracra ajudèt a adaptar lo nom de Vauclusa dins d’autrei lengas. En catalan, trobam Vallclusa.
Lo vilatge de Vauclusa es tanben una comuna. Son nom oficiau, en francés, foguèt inicialament Vaucluse, mai en 1946 lo cambièron en Fontaine-de-Vaucluse (sens l’article la davant). L’usatge occitan a gardat lo nom simple de Vauclusa per designar lo vilatge amb la comuna.
Vauclusa: un departament
En 1793 se creèt lo departament de Vauclusa que prenguèt lo nom dau valon celèbre. En acòrdi amb la tradicion de la lenga occitana, i a ges d’article definit davant aqueu nom de departament, qu’es identic au nom dau vilatge e dau valon. Ja que lei noms de país e de regions an pas d’article en generau: disèm Vauclusa e non pas la* Vauclusa.
L’usatge francés, dins lei documents oficiaus, trantalha entre doas formulas: le département de Vaucluse (sens article definit davant Vaucluse) o ben le département du Vaucluse (amb l’article definit le, sosentendut dins la contraccion du).
En forma corta, lo francés ditz pus sovent le Vaucluse, amb un article definit masculin, perque lei francofòns comprenon pas la natura femenina dau nom occitan. Ça que la, de còps, trobam un usatge femenin en francés: la Vaucluse.
L’usatge francés le Vaucluse a degradat l’usatge occitan recent. Una importanta revista provençala en grafia mistralenca, lei Novèlas de Provença (‘li Nouvello de Prouvènço’), a cregut oportun de difusar la forma masculina e francizada lo* Vauclusa (‘lou Vau-Cluso’) per nomenar lo departament.
En lenga italiana, lo nom mai tradicionau dau departament es Valchiusa, coma per lo vilatge, e caudriá desconsalhar lo francisme Vaucluse.
En lenga catalana, lo nom mai corrècte dau departament es Vallclusa tanben, coma per lo vilatge. Una autra forma que trobam en catalan es Valclusa mai me sembla pas justificada. D’efiech, Valclusa es un arcaïsme en occitan.
Resumit dei formas
1) Nom dau valon
— en occitan: Vauclusa
— en catalan: Vallclusa
— en italian: Valchiusa
— en francés: Vaucluse
— en catalan: Vallclusa
— en italian: Valchiusa
— en francés: Vaucluse
2) Nom de la fònt
— en occitan: la Fònt de Vauclusa (o segon lei dialèctes: la Font de Vauclusa, la Hont de Vauclusa)
— en catalan: la font de Vallclusa
— en italian: la Fonte di Valchiusa
— en francés: la fontaine de Vaucluse
— en catalan: la font de Vallclusa
— en italian: la Fonte di Valchiusa
— en francés: la fontaine de Vaucluse
3) Nom dau vilatge e de la comuna
— en occitan: Vauclusa
— en catalan: Vallclusa (evitatz l’occitan arcaïc Valclusa)
— en italian: Valchiusa (evitatz lo francés Vaucluse)
— en francés: Vaucluse (o oficialament Fontaine-de-Vaucluse dempuei 1946)
4) Nom dau departament— en catalan: Vallclusa (evitatz l’occitan arcaïc Valclusa)
— en italian: Valchiusa (evitatz lo francés Vaucluse)
— en francés: Vaucluse (o oficialament Fontaine-de-Vaucluse dempuei 1946)
— en occitan: Vauclusa o explicitament lo departament de Vauclusa
— en catalan: Vallclusa o explicitament el departament de Vallclusa (evitatz Valclusa)
— en italian: Valchiusa o explicitament il dipartimento di Valchiusa (evitatz Vaucluse)
— en francés: la Vaucluse, le Vaucluse; o explicitament le département de Vaucluse, le département du Vaucluse
— en catalan: Vallclusa o explicitament el departament de Vallclusa (evitatz Valclusa)
— en italian: Valchiusa o explicitament il dipartimento di Valchiusa (evitatz Vaucluse)
— en francés: la Vaucluse, le Vaucluse; o explicitament le département de Vaucluse, le département du Vaucluse
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#12 Òc-ben, cal far quicòm, cal quitar de parlar francés, e cal quitar França per i poder esperar capitar !
"la Vaucluse" deuriá èsser de femenin en francés... Caldriá far quicòm !
Uros asard que d'encontrar, per ieu, aqueste article. *Val Clusa es un toponime atestat en occitan estandard, dins una de mas òbras narrativas non publicadas (un idiotisme literari, donc) ont designa precisament una val qu'en amont se tròba la font d'un riu e, en aval, un pont calcari natural, barrant la val en question dels dos costats, coma se'n pòt aisidament a agradivament observar un exemple real a Menèrba de Menerbés, a las confinhas dels territòris administratius franceses d'Aude e Hérault.
#7 Se siam pausats la question dins mon vilatge de Centre Var au moment de metre en plaça un paneu. Per leis ancians d'aquí, es [lu'va], emai s'avèm un quartier e un camin "de Laval" (= de la vau? de l'avau?).
J.ASTOR fa la remarca que, dins lei toponimes qu'a estudiat, "La Vau" designa generalament una vau mai larga que "Lo Vau".
#8 Ok, mercés. Espontaneament, auve 'quí, en Lemosin, dins la gòrja daus vielhs, qu'utilizan enguera "vau" per "valada", "lo vau" (maugrat los nombrós noms de vilatges "La vau"). Una amija miá de près de 80 ans ditz "Lo Vau d'Aran", mas qu'es probable que siá per inluéncia dau francés. Ai pas auvit "vau" per "fossat" en lemosin, çò que vòu totparier pas dire que se ditz en degun luec.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari