Una inquietud que sentissi dins l’actualitat nòstra, tant en França coma en Espanha o en Itàlia, es la del retorn d’una forma subreptiça de feissisme dins les estats democratics europèus, prenent la forma del dich “populisme”, qu’es agitat pel poder politico-mediatic coma le novèl mal avenidor. D’autre caire, una part de l’esquèrra reformista (les Insoumis en França e Podemos en Espanha) a causida una estrategia ben especifica per luchar contra aquel mal, plan definit per Chantal Mouffe e Iñigo Errejón[1], apelada “populisme d’esquèrra” amb de succès discutibles e electoralament relatius dels dos caires dels Pirenèus.
 
Le populisme d’esquèrra se definís a mièg camin entre l’internacionalisme proletarian e una forma de retorn a de valors “patrioticas” (veire dins le cas de Melenchon, d’un quasi “social-chauvinisme”) notadament dins la proteccion que pòdon ofrir a sa populacion, les estats e lo modèl social, contra la dictatura internacionala de la finança e dels mercats mondializats. La question de fons es la del retorn del “pòble” coma subjècte politic sobeiran dins un mond glebalizat ont les tèrmes de la politica classica (pòble, nacion, estat, sobeiranetat, frontièra eca.) son fòrtament bolegats.
 
Alavetz se poguèt observar en França, dins la campanha presidenciala 2017 dels Insoumis aquela anóncia profetica de la venguda d’una nòva “èra del pòble”, prenent la forma d’una defensa acarnassida de la Nacion francesa dins son especificitat, de son “universalitat”, de sas caracteristicas istoricas (la Revolucion), culturala (la francofonia) amb un retorn ferotge de las vertuts supausadas del “roman nacional” e de tota la mitologia istorica que bastiguèt França per se justificar coma modèl de sobeiranetat politica.
 
Pasmens, se d’una part me pensi que efectivament la question politica centrala uèi es la del retorn d’un discors d’esquèrra sus la sobeiranetat[2] e sus la question del “pòble”, se vei d’autra part qu’aquela estrategia populista d’una part de l’esquèrra europèa es dangierosa, per mantunas rasons qu’assajarai d’explicar rapidament aicí.
 
Premièrament de quin pòble parlam? La question del “pòble” es pas universala, e càmbia segon cada país. Dins la peninsula iberica per exemple la question de las “nacionalitats” es fòrça particulara, e se pausa d’un biais totalament diferent de çò que la tradicion politica francesa coneguèt. Agachar les vesins, aquò val tant pels occitanismes que per mossur Melenchon e son estrategia “podemista”, es pas totjorn la melhora solucion per reglar les problèmas de l’ostal.
 
Aquò per amor que se le “populisme d’esquèrra” a la Podemos faguèt quincanèla es segurament en partida per que s’institucionalizèt fòrça a l’entorn de la figura d’Iglesias (tot coma en França se personalizèt fòrt le discors a l’entorn de la figura de Melenchon) e perdèt lèu son ancoratge “popular” per venir un membre de l’aparelh d’estat madrilèn. De la meteissa manièra, la “traduccion” francesa de la formula espanhòla “populista d’esquèrra”, se carguèt del pes del passat institucional ipercentralista de França e pausèt coma una evidéncia l’equacion pòble = nacion = estat francés, çò que le fa, a la fin finala, tornar a un discors universalista e imperialista, fòrça decebent a respècte de las aspiracions democraticas dels pòbles minoritaris de l’estat francés (en Corsega uèi, o en Guyana ièr). Òr, es clar qu’un tal biais de pensar deu èsser rigorosament impossible per l’esquèrra en Espanha, per un fum de rasons, coma per exemple la caractèr institucionalament plurinacional de l’estat espanhòl, butant les podemistas, comptant que le PSOE es pas pus d’esquèrra uèi le jorn, a se devesir en dos camps (per ex. Fachín vs Coscubiela) sus la question catalana, un còp que la tela de fum de “l’equidistància” podiá pas pus marchar.
 
D’autre costat i a la solucion de pensar autrament en França, e de sortir de l’equacion pòble = nacion = estat. Personalament cresi pas a las solucions magicas, mas mon ipotèsi es que se le “populisme d’esquèrra” a la francesa a falhit coma estrategia politica ara per ara, es per amor que dins l’estat francés, per va dire abruptament, l’element “popular” autentic es jamai al nivèl nacional autenticament (al sens de la cultura legitima) “francés.”  E aiçò per que la cultura politica en França, e la cultura francesa tot cort, se bastiguèt e s’impausèt sul territòri, istoricament amb la rebufada de tot çò popular per poder installar un poder politic legitim (es a dire “borgés”), que per se justificar coma democracia se reivindicava del “Pòble” mas un pòble escafat, absent, mut e dont la cultura autentica es estada destrucha per la lenta assimilicion culturala e lingüistica de las valors e dels habitus borgeses, tanben a París[3], notadament a travèrs de l’egemonia de la lenga francesa estandard.
 
Atencion, aquela “abséncia del pòble” vòl pas dire que i a pas de “classas popularas”, mas simplament que le quadre institucional politic de França es estructuralament e prigondament “demofòbic”, dins le sens que tot çò popular pòt pas jamai i aver drech de ciutat, si que non en passar pel mòtle de l’expression de la cultura legitima e dels habitus politics, sociologics e lingüistics de las classas dominantas, dont le modèl en província demòra e demorarà de moment, le dels elèits parisencs.
 
Del mai i pensi, del mai ai le sentiment que França es un país malaut. Pas solament malaut de las inegalitats socialas, territòrialas e economicas, dins l’accès a la cultura, pas solament malaut d’una vida violenta jos la dominacion d’un neoliberalisme salvatge que cerca de destruire les darrièrs rèstas de las conquèstas comunistas de la pòst-guèrra (seguretat sociala, fonccion publica eca.) mas ben cresi que França es mai que mai un país malaut de son imaginari, e incapable de tornar inventar un imaginari collectiu (aquò vòl pas dire forçadament “nacional”) autenticament popular.
 
Dins aquò, pensi que la cultura occitana, tala coma es estada cultivada de biaisses desparièrs pels “occitanistas” dempuèi un o dos sègles, es una promesa de salut e mai un modèl.
 
Òc, un modèl, malgrat tot, malgrat tot. Le modèl d’un estacament e mai que mai d’un respièch veire d’una veneracion per tot le legat qu’a travèrs de la lenga, de las costumas e de las pichonas causas (tala microvariacion d’un parlar, tala tradicion carnavalesca curiosa, tal instrument improbable) sabèm reconéisser al pòble e de que volèm eretar dels que nos ans precedit, en fasent atencion de càser pas dins le discors tròp caricatural de las “rasigas” o encara d’aquel tròp reaccionari de la “tèrra que ment pas” e en tot far d’aquò una energia per de creacions novèlas e dobèrturas inausidas sul mond e sa diversitat. Mas sens càser tanpauc dins un cosmopolitisme de privilegiats ipocrits e tròp forra-borra qu’auriá per consequéncia de negar la riquesa provenent de la rica variacion del mond, dels territòris e de lors imaginaris locals. 
 
Per se garir d’aquela malautiá francesa, malautiá de pòbles sens memòria, dels pòbles sens istòria pròpria, o alara d’”una istòria contada d’a rebors” per un autre qu’el, pensi qu’i a encara dins la cultura occitana e dins les discors occitanistas (dins le trabalh academic, dins la creacion musicala, literària, dins les media occitans), dins la diversitat de lors practicas (institucionala o salvatja) la possibilitat de far viure d’autres imaginaris populars, d’autres mondes possibles e d’autras fabulacions socialas e culturalas a l’entorn de çò que sèm e çò que volèm èsser, òr aquela possibilitat deu èsser afortida.
 
E aquelas istòrias, que podèm encara racontar dins nòstras lengas, amb aqueles millenaris de vidas, de sòmnis e de creacion que vivon a travèrs de nautres, que volèm far passar als pichons de deman, saique serián capables de nos sonhar d’aquela malautiá de l’imaginari e de permetre de nos afortir socialament e politicament per fin de nos dobrir a d’autres possibles istorics, e aquò, pasmens, dins la realitat sociala e politica qu’es la nòstra? Per conéisser la responsa caldrà benlèu se sovenir que: “sólo el pueblo puede salvar al pueblo.”