Abans tot, voudriáu benastrugar Emmanuèl Isopet, lo primier e per ara lo solet professor agregat d’occitan. Sa reüssida es d’aitan mai meritòria que lo nombre de candidats èra, çò’m par, totplen aut, en proporcion de l’unica plaça ofèrta. Totun, es trist de constatar que la lenga nòstra s’equipara, ais uelhs dei decideires ministeriaus francés, a la lenga còrsa, sensa respècte de l’immensitat dei besonhs d’ensenhament en territòri occitan, comparats amb aquelei de Corsega. L’occitan s’ensenha tròp pauc, o sabèm ben, e ges de politica lingüistica seriosa es menada per i remediar.
 
Mai o volèm de verai? Ausam pas revendicar la generalizacion de l’ensenhament de la lenga nòstra, e dobti de biais generau de la volontat, dau supòrt e de l’eficacitat de l’occitanisme quand vesi quantei dificultats lei patisson La Setmana e mai Jornalet.
 
En revenge, la situacion seriá ben melhora en Aran? L’oficialitat de l’aranés, son ensenhament immersiu dins leis escòlas publicas, en fin finala son ges sufisents, e aquesta setmana avèm sauput qu’aviá caugut lo testarditge d’una valenta joventa aranesa, Lourdes Bruna, per que se durbèsse la possibilitat de passar la “selectivat”, l’equivalent espanhòu dau bachelierat, en occitan. L’occitan aranés es una lenga oficiala de segonda classa, non?
 
Bensai vos ramentatz que, fa quauquei setmanas, revendiquèri una republica occitanocatalana verda. De tot segur, desconoissi s’aquela republica serà efectiva, ni me sembla clar coma finirà aquela partida que non sai s’es d’escacs ò de poquèr.
 
Mai si que me sembla clar que se pòu pas revendicar de drechs nacionaus per Catalonha en oblidant aquelei d’Aran, coma me pareis evident qu’una republica que se vòu plenament democratica se pòu pas bastir sus la discriminacion ni l’inegalitat.
 
Òr precisament la discriminacion e l’inegalitat lei vesi dins lo fach que leis aranés son obligats d’estudiar lo catalan e lo castelhan, dau temps que lei catalans son pas forçats d’aprene l’occitan e de fach l’estúdian quasi jamai. Un dei problèmas entre Castelha e Catalonha es qu’a Barcelona son obligats d’estudiar e de parlar lo castelhan, e lei deputats dau Parlament de Catalonha pòdon parlar espanhòu coma vòlon, mentre qu’a Madrid s’estúdia pas lo catalan a l’escòla, e lai es enebit de parlar catalan davant lei deputats ò lei senators.
 
Paco Boya, Àlex Moga, Mireia Boya e ara Anna Geli an demostrat qu’èra possible de parlar aranés au Parlament de Catalonha, e ieu tanben me poguèri liurament exprimir en occitan davant una comission parlamentària durant lo debat sus la Lei d’Aran. Pasmens, fòrça catalans, tròp d’elei, sabon pas grand causa de l’aranés ò de l’occitan.
 
Seriá doncas magnific que se poguèsse aprene aumens lei basas de l’aranés, amb una introduccion a la complexitat occitana, dins cada escòla, de maniera progressiva perque proporcionala ai besonhs de formacion dei professors.
 
Per una republica non solament catalana mai pereu aranesa.