La darrièra fes ai ensajat de mostrar que la responsa “es ma lenga”, a la question de saupre perqué parlam una lenga minorizada, amai que siá plan justificada, o melhor que siá la sola justificacion possibla, es a dire, l’abséncia de justificacion, aquela responsa, pr’aquò, es plan limitada, per çò qu’es una responsa que s’acontenta d’enonciar un fach, dau tipe “e ben parle occitan perque o soi e ponch.” O tòrne dire: politicament e socialament, dins çò immediat, es la sola responsa acceptabla, perqu’es la sola digna de luchar contra la violéncia sociala explicita o implicita que representa la possibilitat d’una tala question, que dicha autrament poiriá èstre: perqué existisses? Òr una existéncia a pas de se justificar, levat, solide, dins un estat que sos interèsses politics butan una partida de sa populacion a se justificar de correspondre pas au mòtle (lingüistic, etnic, religió, sexuau eca.) majoritari.
 
Ben, la responsa susdicha es moralament la sola acceptabla mas a ieu me conven pas perque laissa de caire la question dau drech, a la quala un apròchi mai o mens filosofic de la causa deu se fretar, que se nos acontentam d’una responsa de fach, lo combat es perdut d’avança, que se parlam occitan solament pr’amor que nos identificam factualament a la lenga e sa cultura (origina, pròcha o luònha, familhala, sociologica, eca.) aquò durarà tant que i aurà de gens capablas de desvolopar un tau estacament, autrament dich, dins la situacion actuala, amb un agach rapid sus las fòrças socialas en preséncia, durarà pauc, e lèu los “Occitans” aurem pas pus res a respondre a la violéncia sociala que conois la lenga nòstra. Alara cau trobar de responsas pus satisfasentas e duradissas que la de l’identitat-identificacion subjectiva.
 
Vos dirai dirècte ont ne vòle venir: crese que seriá possible de demostrar que de parlar la lenga occitana non solament es dotat d’una valor en se mas es productor de valor, produccion que pasmens las condicions politicas de l’estat francés uòi empachan de reconóisser e de defendre. En d’autres tèrmes, crese que la lenga es de per se portaira d’una produccion objectiva de valor independentament de las identificacions, de las volontats particularas e subjectivas: totes produsèm de la valor, notadament pel quite fach de la parlar, pel quite fach que la lenga siá parlada (o escricha) e es per aquò que la cau contunhar de parlar.
 
Vòle dire que non solament avèm pas de besonh de nos justificar de parlar occitan mas podèm a mai devèm parlar occitan per de rasons objectivas independentas de nòstre estacament personau o de nòstra apreciacion subjectiva a respècte de la valor (culturala o “nacionala”) de la lenga. Per que la lenga coma tala, es a dire coma activitat sociala, culturala, politica eca. es ja per se productritz de valor.
 
L’idèa es doncas de dire que i a un “trabalh de la lenga” que produtz de valor dins la societat, pel juòc de totas las interaccions, las activitats, los escambis qu’afavoriza e que rend efectius uòi encara. Non pas de dire que parlar occitan seriá particularament “util” o “rentable” dins la França dau sègle XXI (çò qu’es pas, o pauc lo cas) mas que, coma tala, coma lenga, vòle dire coma fach sociau totau, la lenga acompanha totas las activitats que fasèm o podèm menar, e que produison una valor que vai plan au delà de la sola produccion de la valor mercanda.
 
En tèrmes concrets: cau afirmar que la lenga occitana participa a la produccion de la valor dins la societat francesa actuala, en fasent admetre que tota valor es pas en realitat solament mercanda e que tota forma de trabalh pòt pas en realitat se limitar a l’emplèc o au contracte de trabalh dins un contèxte economic capitalista, e en anar mai luònh, de dire que la produccion de tota valor mercanda sempre presupausa l’existéncia d’activitats non-mercandas consideradas “utilas” mas injustament non reconoscudas coma productrises de valor (coma l’ensenhament, la cultura, l’art o los suònhs medicals).
 
E ieu dise que la lenga coma tala a mai tot lo bolegadís culturau, sociau, politic que mena au sieu entorn es una activitat e un trabalh que participa a la produccion globala de la valor dins l’estat francés e qu’es per aquela rason qu’es legitim qu’aquel estat reconosca aquela lenga coma part integranta de l’activitat economica de son pòble o aumens, d’una part  significativa dau “pòble” dau quau se pretend lo representant, en justificant lo fach subjectiu e ciutadan, de s’identificar a aquesta lenga, pel drech politic, universal e democratic (qu’una politica lingüistica justa pòt realizar) de contunhar de la poder parlar, ensenhar, transmetre.
 
Per resumir lo rasonament: pense qu’estent que la lenga e lo fach de parlar una lenga es de per se trabalh, es a dire una activitat sociala coma una autra, productritz de valor per se, aquò implica que non solament nos podèm identificar a ela, la podèm parlar (question dau fach) mas que totes la devèm poder parlar, ensenhar, transmetre (question dau drech) independentament de las apreciacions subjectivas sus son utilitat, sa valor, amai “simbolica” (nacionala e subjectiva), o sa “rentabilitat” mercanda.
 
Car aquò son pas que de condicions politicas arbitràrias que nos an donat aquela representacion erronèa de la diferéncia de valor entre nòstras activitats – valent a dire, un cèrt regime politic de definicion dau trabalh, aquel eretat de la borgesiá revolucionària dau sègle XVIII, que ditz en brèu que lo trabalh “verai” seriá solament lo que posquèsse avalorar lo capitau, es a dire produire de la valor mercanda. Aquesta definicion nos influéncia encara uòi, e es tras que majoritariament interiorizada dins l’alienacion prigonda de nòstras activitats, bèu prumièr, per la question que nos preocupa aicí, dins nòstres usatges lingüistics, que nos fai destriar entre lengas “utilas” e “inutilas” (non productrises de valor mercanda); aiçò qu’es estat la causa reala, “materiala” a mon vejaire, de la fin de la transmission “naturala” dins l’espaci occitan.
 
Antau vist, la famosa “vergonha”, seriá lo rebat subjectiu, l’efièch puslèu que la causa d’aquela alienacion o “estranhament” sociopolitic prigond qu’afectèt l’espaci occitan e menèt a la mòrt sociala de sa lenga, seriá la vergonha mens responsabla de la mòrt sociala de la lenga, que lo fach que de parlar occitan, aquò foguèsse pas estat jamai considerat politicament, a cap de moment de l’istòria politica recenta de França, per sos locutors tant coma per sos adversaris, coma quicòm productor de valor, ben au contrari.
 
Autrament dich, qu’es per que la definicion de la valor dels escambis lingüistics es totjorn estada, atanben dins la granda contra-revolucion provincialopoetica a l’òrdre liberau de la França industriala naissenta qu’es estat lo Felibritge (laisse de caire sas ambigüitats politicas estudiadas e documentadas per Felip Martèl), una definicion interiorizada dau ponch de vista dau capitau, es a dire dau ponch de vista de la vision egemonica dau trabalh promoguda per la nòva classa au poder, naturalizada per las institucions estatalas (la republica pòst-bonapartista de França), que la lenga occitana nos a totjorn donada l’impression, faussa o incompleta, qu’èra coma detròp e sul ponch de desaparéisser.
 
Concretament: que la lenga nòstra èra un subrepés inutil, a la rigor un supplément d’âme amb lo quau podèm poetizar e estetizar nòstre rapòrt au monde, “l’esperit d’un mond sens esperit” coma çò ditz Marx de la consciéncia religiosa - e los occitanistas avèm de fach, dempuòi Mistral, un rapòrt clarament religiós e fetichista amb nòstra lenga -, mas totjorn comprés per la majoritat, en defòra dels airals poetics e estetics, pasmens, coma un andicap sociau e politic dins un mond ont la sola lenga legtitima e acceptada per totes, es la amb la quala pòs produire de valor mercanda, bèu prumièr, en cò nòstre, lo francés (a mai ara l’anglés).
 
Un còp reconoscut que la distribucion sociala de valor entre las lengas usadas dins un espaci donat tròba solament sa justificacion dins un recit egemonic  - lo de l’universalitat dau francés - ligat als interèsses contingents dau poder en plaça  - los eretièrs de las valors de la borgesiá revolucionària dau sègle XVIIIe -, per tau de faire acceptar coma naturalas las valors sieunas (la valor “mercanda” coma sola valor legitima, la definicion dau trabalh coma produccion de valor mercanda, eca.) es evident que sola la cultura e la transmission de lengas que pòdon possibilizar la produccion de valor mercanda seràn encoratjadas e reconoscudas coma socialament legitimas, amai dins d’activitats tradicionalament percebudas coma non productivas: literatura, politica, musica etc. En França, aquel ròtle es estat jogat essencialament per una sola lenga, çò es clarament, lo francés, e pas un francés quan que siá, - pas lo normand, lo picard, lo berrichon o lo morvandiau, mas ben, a la gròssa, lo francés literari modèrn eretat de la noblesa de cort pels usatges “nauts” - diferéncia accentuada a l’escrich, e lo francés “familhièr” de la borgesiá industriala, pels usatges “basses”, quotidians, orals.
 
En consequéncia de tot aquò, crese qu’una contestacion coerenta de l’òrdre liberau e capitalista dins l’Exagòn, coma çò que prepausa una bona partida de l’esquèrra francesa, pòt pas legitimament reciclar aquel sistèma egemonic de la lenga-valor mercanda (aquel francés limitat e esclerosat) eissit de la definicion borgesa dau trabalh a la quala son supausats s’opausar. En tèrmes clars, qu’una revolucion sociala compresa coma redefinicion politica dau trabalh, delà de la sola valorizacion dau capitau, deu superar lo recit egemonic actualament en vigor, en integrar una redistribucion de la valor entre las lengas d’un territòri donat, autrament dich en las oficializar e lor acordar un drech politic a l’existéncia, negat justament per aquela logica mercanda e solament utilitària de la valor.
 
Concretament, la lucha per una revolucion sociala coma apoderament dau regime de definicion dau trabalh delà de la concepcion majoritària de la valor-trabalh, las deu reconóisser politicament, aquelas lengas minorizadas, perque es lo sol mejan de las reconoisser amb justicia coma çò que son: non pas de victimas d’un marrit estat, non pas de pauras anmas en pena, a l’espèra qu’un poder benevolent vouguèsse ben lor acordar lo Prètz que s’ameritan, mas ben coma de productrises, a travèrs la diversitat infinida e socialament complèxa dels escambis e de la produccion sociala de valor a la quala participan.
 
Doncas la melhora responsa a la terribla question, a mon vejaire, es la que nos farà sortir dau cercle de la justificacion identitària a mai dau recit victimista, en mostrant que non solament la question “perqué parlatz occitan?” es una question violenta e injustificada  - que ieu ai pas besonh de justificar perqué existisse - mas qu’es tanben filosoficament una marrida question, o se volètz: un faus problèma.
 
Se cau pas demandar perqué cauriá parlar occitan en cercant de justificar l’impossible: que l’occitan seriá “util”, o pièger encara “rentable” o sai pas quina neciesa se poiriá imaginar e que fariá pas que demostrar un còp de mai la nòstra alienacion prigonda a las valors dau recit egemonic que nos malauteja. Cau respondre simpletament: e perqué cauriá quitar de lo parlar, l’occitan?
 
E antau aquel camin engatjariá mens una soscadissa un pauc facila e mai que mai estèrla sus lo drama metafisic e existencial de nòstra condicion occitana, mas puslèu una reflexion politica e economica sus la possibilitat de bastir de nòus recits, de contra-recits capables de s’aliar amb d’autres movements politics que partatjan lo desir d’un futur possible tant delà de l’egemonia dau baujum capitalista, coma de l’egemonia dau baujum monarquic e bonapartista qu’entrava l’aprigondament democratic que representariá la reconoissença politica e juridica de la valor productritz d’aquelas lengas dins la societat nòstra.
 
Per conclure, revirar la question es lo melhor biais de sortir dau cercle justificatiu e identitari en lançar una crida a la responsabilitat de la societat dins la quala vivèm, a rapòrt de sas valors egemonicas e interrogant antau la valor d’aquelas valors qu’an guidat e guidan encara d’occitanofònes pus o mens volontaria e conscientament, a s’amputar d’una part d’eles meteisses coma productors de valor, dignes e legitimes, en abandonar o en transmetre pas, dins una violéncia sociala tant interiorizada qu’aquò pòt pas mancar de tustar d’indignacion, lo trabalh de lor lenga .
 
 
 
 

---

1. Aquesta reflexion es inspirada per mai d’una font contradictòrias: l’òbra dau sociològ Bernard Friot (Puissances du salariat 1988, Vaincre Macron, 2018), las teorias de la “critica de la valor” (Wertkritik) notadament Anselm Jappe (Les aventures de la marchandise, 2007) e la pensada politica occitanista de Robèrt Lafont (Le travail et la langue, 1978) e d’Ives Roqueta (Lo trabalh de las mans, 1977).