Atau un jornau que risca de’s morir. Qu’ei tostemps grèu e inquietant per la democracia e peu pluralisme.
 
Mes en mei d’aquò, aqueste còp, que s’ageish d’un jornau en lenga occitana. Qu’ei lo sol qui ei redigit a 100% dens la lenga e qui aja la qualitat de jornau d’informacion*
 
Que’u hasom espelir 23 ans a. Qu’èram dus a ns’aviar en aquera aventura après de i aver soscat pendent mantuns mes.
 
Entà díser la vertat, de las meas parts, qu’estó tanben lo resultat de quauques annadas de reflexion e de maturacion. Après d’aver tribalhat sus l’occitanisme, la soa istòria e la soa premsa, qu’avèvi la conviccion que hasèva necèra un jornau, setmanèr au mensh. Qu’èra tanben lo resultat de l’observacion de çò qui’s passava aulhors en Euròpa. La conclusion qui’n tiravi qu’èra que no’s podèva pas har nada politica lingüistica shens ua premsa dens la lenga. Mei que tota auta, en rason deu son territòri gran, la lenga occitana qu’a besonh aquera premsa.
 
Solide, lo projècte qu’èra modèste tà començar e paucs èran los que i credèvan e qui ns’encoratgèn. Totun que n’i avó pro entà que posquim aviar lo projècte. Puish qu’arribèn los prumèrs abonats, daubuns estonats de recéber enqüèra lo jornau au cap de tres mes, com se i avosse ua fatalitat dens la mauescaduda.
 
Puish que viengón los dias de tot dia, la vita vitanta d’un jornau d’informacion en occitan, dab las questions, las criticas, los criticós e los morganhaires e arroganhaires, mes tanben dab los incondicionaus.
 
Un jornau qu’ei a’s morir e que soi a l’encòp esmalit e triste.
 
Qu’ei a Max Roqueta, l’escrivan, lo poèta, l’occitanista qui demandèi d’escríver lo prumèr editoriau. Que’ns hasó lo gran aunor d’acceptar.
 
Uei, mentre qu’èi deishat desempuish sèt ans tota responsabilitat en la gestion e la redaccion d’aqueth jornau, que’m demandi se no’u vau pas presentar excusas. Au nom de qui? Pas au nom deu jornau qui conegó tantas dificultats, pas au nom deu jornau qui n’èra pas perfèit e de qui coneishi las qualitats e los defauts. Non, mes au nom d’aqueths qui n’an pas comprés qu’ei impossible d’aver la pretencion de har ua politica lingüistica shens aver ua premsa dens la lenga.
 
Un jornau qu’ei hòrt mei qu’ua seguida de paginas ennegridas au briu de las setmanas, deus mes e de las annadas: qu’ei un simbeu, e aqueth simbeu que viu desempuish 23 ans. Que viu a maugrat las dificultats, entravas e mesquinerias legaus e las misèrias administrativas qui trobèm suu noste camin e qui tròban la màger part d’aqueths qui, en França, apitan quauquarren au servici de la lenga occitana.
 
Vertat ei qu’aqueth jornau n’ei pas perfèit. Qu’ei tròp aquò segon los uns o tròp aquerò segon los autes. Que’s sembla au movement qui l’a hèit espelir: capborrut, divèrs, còps que i a contradictòri mes tostemps virat cap a la promocion de la lenga occitana.
 
Qu’ei malaut com n’ei tota la premsa au dia de uei, hòra de quauques excepcions; e’u cau deishar morir pr’amor d’aquò? E cau aucíder lo malaut e la soa petita familha compausada de duas revistas per mainatges? Aquestas tanben qu’an viscut com an podut. Mes qu’an creishut, qu’an rendut servici. Qu’estón las prumèras d’aquera sòrta, arreviradas en mantuas lengas, e shens eras non i aurà pas tanpauc de politica lingüistica. Quin poderàn dar lectors a l’òbra de Max Roqueta, de Joan Bodon, de Miquèu de Camelat, de Frederic Mistral se n’avem pas hèit vàder l’enveja de léger en occitan de mainatge enlà?
 
Donc, se desapareish aqueth jornau qu’ei ua partida deu moviment en favor de la lenga qui desapareisherà tanben. Se’s moreish non serà pas mei criticable. Ua de las soas prumèras qualitats qu’ei d’existir. Que da lo parat, quitament aus lectors critics, de díser au lor entorn: “Òc, qu’existeish un setmanèr en occitan” e d’explicar qu’ei normau de dar a la lenga ua plaça vertadèra e sancèra en la societat, de’u dar lo dret de parlar de tot.
 
E aqueste jornau, quantas informacions a hèit circular? Quantas informacions qui an permetut la neishença d’ideas, d’iniciativas, d’accions o de reaccions?
 
Un jornau qu’ei en perilh de mort e qu’enteni à díser que de’u sostiéner que poderé anar en contra deu principi d’independéncia redaccionau! Mes e coneishetz lo nivèu d’independéncia d’un mort? E sabetz que la linha redaccionau d’un jornau qui no’s publica pas mei ei un cap d’òbra d’independéncia?
 
Que i a solucions entà reglar aquera question shens per aquò dar l’estocada a l’independéncia d’un jornau. Que cau sonque aver la volontat de i pensar quauques minutas. Tot aquò que’m hè pensar a çò que disen quauques opausants a tota politica en favor de las lengas ditas regionaus en França. Non hèn pas arren e que recusan lo hèit que son a tuar aqueras lengas en tot preténder que las cau “deishar víver” e qu’arren non las empacha d’existir. Lo “deishar víver” que sembla plan a un “deishar morir”. Deishar morir un jornau en dificultat qu’ei participar a la soa mesa a mort.
 
Un jornau qu’ei a’s morir shens que sia previst arren entà’u remplaçar. Qu’assegurèi la direccion d’aqueth jornau pendent quinze ans. D’autes que’n prengón la seguida. Los qui l’an conegut deu dehens saben, o deverén saber, l’energia qui caló despensar e los sacrificis qui caló har. Que son tanben annadas d’experiéncia, d’experimentacion e d’innovacion, còps que i a, qui seràn desperdiciadas. Aqueth jornau n’ei lhèu pas un modèle de perfeccion e qu’ac torni díser que coneishi las soas qualitats e los sons defauts. Mes e pensatz que sia possible de denonciar los defauts d’un objècte quan n’existeish pas e de prepausar de’u melhorar s’ei mort?
 
Que sabi los mèdias qu’an cambiat hòrt en quauques annadas. Que n’èi viscut las mutacions deu dehens estant e las novèlas tecnologias qu’an hèit evolucionar lo mestièr. Totun lo hons que demora lo medish.
 
Que doman sia disponible un jornau en occitan sus papèr o numeric n’a pas nada importància, qu’ei sonque ua question de fòrma. Mes çò qui ei indispensable qu’ei d’aver ua equipa de jornalistas entà escríver, entà aver lo temps e los mejans de verificar, crotzar e ierarquizar l’informacion.
 
Senon que serà lo temps de la rumor, lo deu twitt, deus hialats sociaus dab las lors aproximacions e las lors otranças.
 
Alavetz, a aqueths qui an lo poder d’empachar aqueth jornau de morir, a aqueths qui semblan non pas saber que la premsa en democracia qu’a tostemps besonh l’ajuda publica** que dau a tornar léger las darrèras linhas de l’editoriau qu’evocavi un pauc abans, deu N°1 d’aqueth jornau, signat de Max Roqueta: “Per un agach total de l’Occitània tota, dins sa vida al quotidian. E jos la lutz de çò que se fai defòra dins l’Euròpa e lo mond. E nòstre astre ne depend. Cal a l’esfòrç qu’aicí s’entemena uoi lo còp d’espatla de totes. Aquel grand pas en davant se deu pas arrestar a mieg camin. Aquí mon vòt per durbir una “Setmana” que deu durar d’ans e d’ans. Se nos volem tirar de l’ombra ont poirissem”.
 
S’aqueth jornau e’s moresih d’autas realizacions qui poderén seguir lo medish camin. Alavetz meilèu que de’s demandar “de qui serà lo torn?” que m’estimi mei de pausar la question d’un aute biaish, mei positiu: qué hèm? e’u dam aqueth còp d’espatla de qui parlava Max Roqueta?
 
 
 
 
 
 

---

*Aqueth estatut qui correspon a critèris hòrt precís, qu’estó l’objècte d’ua batalha qui durè de 1995 a 2003. Que i a adara un decret qui reconeish que de publicar un setmanèr d’informacion en ua de las lengas regionalas practicadas en França qu’ei un acte d’informacion au medish títol que quan ei ua publicacion en lenga francesa. Aqueth decret publicat en 2003 qu’ei lo resultat de la batalha qui miè aqueth setmanèr, dab lo sostien actiu deus sons lectors, auprès de diferents ministres de la Cultura e de la Comunicacion. Qu’ei Jean-Jacques Aillagon qui’u signè e que demora com lo “decret Setmana” pr’amor a l’epòca qu’èra la sola publicacion pertocada.
 
**La premsa qu’ei sostienguda au títol de la dfensa deu pluralisme e de la libra circulacion de las ideas. Non i a pas nat jornau d’informacion en França qui non sia pas ajudat . Las ajudas que son multiplas e variadas. Qu’ei lo prètz de la democracia e deu pluralisme. Senon èra atau la premsa que seré sonque au servici de grops industriaus grans o de grans grops de pression. La discriminacion de qui ei la victima un jornau en occitan qu’existeish enqüèra en domenis divèrs, quitament se l’atribueishen en generau las ajudas de dret comun. Mes qu’ei aquò lo resultat d’ua batalha e d’ua mobilizacion de la hòrtas. E qu’ei causa coneguda que çò de ganhat n’ei pas jamei ganhat per l’eternitat. Que i a un risc permanent de har arrepè.