Un bèth jorn, èi escrit sus Facebook d’un biaish drin brut que “dens l’Estat francés sèm pas en democracia”. Una persona que coneishi pas, esmalida, a reaccionat regde. Ça responoc: “Dens nòste país i a pas de jornalista empresoat o torturat, deishatz de díser asenadas, anatz meslèu véser en Corèa deu Nòrd … etc.”
 
Avèva rason suu hèit qu’i pas de jornalista empresoat, mes me lo caloc hèr remercar que cau pas confónder concèptes que son ligats mes pas identics, coma la libertat d’expression, la libertat de la premsa, los drets de l’òme e la democracia. Curiosament, se pòt respectar l’un e pas l’aute, ac cau saber.
 
Per çò qu’es de la libertat d’expression, vertat que podèm díser o escríver çò que volèm suu poder sens d’aver tra l’endeman policièrs que trucan a la pòrta de l’ostau. Pòdi doncas escríver dens lo Jornalet que “Macron es un con”, risqui pas la càrcer. I a pas que la fòrça mau fotuda lei Gayssot, sus la quala èi escrit un article i a bèth temps, que pausa un vertadièr problèma de libertat d’expression, mes aquò’s una auta istòria.
 
Per çò qu’es, per contra, de la libertat de la premsa, i a “trabalh de hèr” dens l’Estat francés. Segon lo classament de Reporter sans Frontières d’ongan, França es pas que 33-au, es a díser non pas dens lo grop deus paises on la libertat de la premsa es fòrça bona, mès pròcha de Georgia que non pas de Norvègia, qu’es purmèra. Lo problèma veng de la concentracion deus mèdias dens paucas mans que pòrta tòrt grèvament a la diversitat de las opinions, l’eleccion quasi caricaturala de Macron n’estoc un exemple edificant.
 
Après, lo Conselh deus Drets de l’Òme de las Nacions Unidas estudia cada quate ans la situacion dens los 193 paisses-sòcia. Lo rapòrt publicat a la debuta de 2018 muisha 300 (!) punts dambe los quaus l’Estat francés es pas en acòrd (presons subercargadas, leis antiterroristas, dròlles de migrants empresonats…). Solide qu’aquò hascoc pas tròp de brut, vist que l’estat de la premsa es pas bona.
 
Au moment de la refòrma de las regions, las duas comissions deus Drets de l’Òme de l’UE e de l’ONU balhèn un blasme a l’Estat francés dens l’encastre deu non-respècte deus drets d’auto-determinacion deus pòbles, çò qu’estoc largament estonut peus mèdias, deus quaus l’estat, ac cau tornar díser, es pas bon.
 
La democracia es pas respectada en Corsega, on la causida deu pòble, clarament exprimida, es pèhorada peu govèrn refusa de prénguer en consideracion la volontat populara. Aquò pausa un problèma grèu de democracia, mes lo debat es absent deus mèdias, vist que son pas dens un estat pro bon ende’exprimir la diversitat de las opinions.
 
Podèm parlar de democracia quan lo govèrn, au moment de la Lei Trabalh hasèva tot passar per fòrça lavetz que son electorat que l’avèva portat au poder caminava per carrèras ende protestar? Èra l’expression de la volontat populara que miava lo país?
 
Nos podèm pas questionar suu hèit que cada president elegit sia sostengut per una minoritat quan comença d’aplicar sa politica? Aquò son vertadièras demandas sanitosas que poderén hèr debat.
 
Doncas vau milhor pausar questions, quitament brutas, end’ensajar de milhorar la situacion que non pas s’acontentar deu hèit que “sèm pas en Corèa deu Nòrd”.