Opinion
Casinò, un autre mot d’origina francoitaliana
Dins l’article precedent avèm vist que lo mot occitan lo guepard a una origina francoitaliana. Lo mot occitan lo casinò coneis una trajectòria similara.
Au començament trobam en italian lo nom femenin la casa que significa en occitan “l’ostau, la maison, la casa” (la vocala soslinhada pòrta l’accent tonic).
Un fum de noms italians coneisson de diminutius amb lo sufixe ‑ino au masculin e ‑ina au femenin. Ansin, en italian, la casa engendrèt il casino que significava inicialament “ostau pichon, ostalon”.
Pus tard, l’italian il casino prenguèt de sens pus especializats coma “ostau senhoriu rustic”; puei “luòc de reünion per lo jòc, la lectura o la convèrsa”; e popularament “ostau de prostitucion”, “desòrdre”...
A partir dau sens italian “luòc de reünion per lo jòc, la lectura o la convèrsa”, apareguèt lo nom francés le casino au sègle XVIII.
Pus tard, au sègle XIX, lo francés donèt un sens mai prestigiós a le casino: “establiment elegant de jòc, d’espectacle, de dança o de reünion, especialament dins lei vilas termalas e lei vilas de plaja”.
Lo francés es incapable en generau de botar un accent tonic alhors que sus la darriera sillaba, donc en francés dison le casino en quichant sus la ‑o finala.
Lo sens francés dau sègle XIX, “establiment elegant de jòc...”, passèt a son torn en italian sota la forma il casinò, amb un accent sus ‑ò finala coma en francés. L’italian a agut trantalhat per aqueste darrier sens, a agut esitat entre il casino e il casinò, mai ara es il casinò que s’impausa.
D’ara enlà, l’usatge italian distinguís clarament il casino amb i tonica e il casinò amb òtonica, que tenon de sens diferents.
En occitan, conven de respectar la plaça de l’accent tonic dins lei mots d’origina italiana: soprano, zèro, pizza, espagueti, Leonardo Di Caprio, Monica Bellucci. Ansin o vòu la tradicion de nòstra lenga e ansin o preconiza lo CLO. La lenga d’òc deu evitar de generalizar l’accent finau coma en francés: diguessiatz pas sopranò*, zerò*, pizzà*, espaguetí *, Leonardò* Di Capriò*, Monicà* Belluccí *. Vejatz mon article sus “Las vocalas après l’accent tonic” (Jornalet, 30.3.2015).
Mai quand volèm parlar de l’“establiment elegant de jòc”, l’occitan es ben obligat de far excepcion. Podèm pas èsser mai reialistas que lo rei. Coma lo francés e lo quite italian preferisson un accent finau dins casinò, en occitan conven de dire tanben lo casinò amb una ‑ò tonica.
D’unei que i a auràn remarcat que l’espanhòu ditz el casino, amb una itonica, per parlar de l’“establiment elegant de jòc”. Benlèu l’espanhòu se remembra de la forma italiana primitiva. Lo catalan a seguit aquela accentuacion espanhòla: el casino. Sembla pas necessari d’adoptar aquela lectura espanhòla en occitan. L’occitan a un contacte pus estrech amb l’italian modèrne, donc es normau que l’occitan accentue lo casinò coma en italian.
Au començament trobam en italian lo nom femenin la casa que significa en occitan “l’ostau, la maison, la casa” (la vocala soslinhada pòrta l’accent tonic).
Un fum de noms italians coneisson de diminutius amb lo sufixe ‑ino au masculin e ‑ina au femenin. Ansin, en italian, la casa engendrèt il casino que significava inicialament “ostau pichon, ostalon”.
Pus tard, l’italian il casino prenguèt de sens pus especializats coma “ostau senhoriu rustic”; puei “luòc de reünion per lo jòc, la lectura o la convèrsa”; e popularament “ostau de prostitucion”, “desòrdre”...
A partir dau sens italian “luòc de reünion per lo jòc, la lectura o la convèrsa”, apareguèt lo nom francés le casino au sègle XVIII.
Pus tard, au sègle XIX, lo francés donèt un sens mai prestigiós a le casino: “establiment elegant de jòc, d’espectacle, de dança o de reünion, especialament dins lei vilas termalas e lei vilas de plaja”.
Lo francés es incapable en generau de botar un accent tonic alhors que sus la darriera sillaba, donc en francés dison le casino en quichant sus la ‑o finala.
Lo sens francés dau sègle XIX, “establiment elegant de jòc...”, passèt a son torn en italian sota la forma il casinò, amb un accent sus ‑ò finala coma en francés. L’italian a agut trantalhat per aqueste darrier sens, a agut esitat entre il casino e il casinò, mai ara es il casinò que s’impausa.
D’ara enlà, l’usatge italian distinguís clarament il casino amb i tonica e il casinò amb òtonica, que tenon de sens diferents.
En occitan, conven de respectar la plaça de l’accent tonic dins lei mots d’origina italiana: soprano, zèro, pizza, espagueti, Leonardo Di Caprio, Monica Bellucci. Ansin o vòu la tradicion de nòstra lenga e ansin o preconiza lo CLO. La lenga d’òc deu evitar de generalizar l’accent finau coma en francés: diguessiatz pas sopranò*, zerò*, pizzà*, espaguetí *, Leonardò* Di Capriò*, Monicà* Belluccí *. Vejatz mon article sus “Las vocalas après l’accent tonic” (Jornalet, 30.3.2015).
Mai quand volèm parlar de l’“establiment elegant de jòc”, l’occitan es ben obligat de far excepcion. Podèm pas èsser mai reialistas que lo rei. Coma lo francés e lo quite italian preferisson un accent finau dins casinò, en occitan conven de dire tanben lo casinò amb una ‑ò tonica.
D’unei que i a auràn remarcat que l’espanhòu ditz el casino, amb una itonica, per parlar de l’“establiment elegant de jòc”. Benlèu l’espanhòu se remembra de la forma italiana primitiva. Lo catalan a seguit aquela accentuacion espanhòla: el casino. Sembla pas necessari d’adoptar aquela lectura espanhòla en occitan. L’occitan a un contacte pus estrech amb l’italian modèrne, donc es normau que l’occitan accentue lo casinò coma en italian.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#1 Es per aquò que s'escriu TOSCANO, pas *TOSCANÒ... (ni *TOSCANA, d'alhors).
És de plànyer com ningú es recorda de les llengües nadiues del Quebec... i de tot el Canadà. Una vergonya per als quebequesos i per als canadencs en general.
En occitan vivaroalpenc mentonasc, de transician naturala damb o mondo italic, se ditz de tostemps e popularament "O Casin" per l'endrech de juegues de Mentan o de Mónego.
E dii totjorn ai mieus escolans, quora an de correspondents italians, d'evitar de li dire: "Vieni, andiamo al Casino"... Vau mai que dígon "Andiamo al supermercato".
Antitèse
La "o" finala del suffixe -ino es naturalament pòst-tonica dins aquell mòt internacional,
levat del francés atonic e de l'italian dotat d'un doblet.
L'environament internacional general pòrta decap una grafia sens accent, e una realizacion naturala de finala pòst-tonica.
Le calcatge fonetic sul francés es corrent demièj les parlants natius o debutants, e es una alternativa acceptable per manca. Per quant a la grafia, sembla preferenta la grafia naturala generalizada sens accent indusent una intonacion singulara excepcionala en defòra del espaci franco-francés, o italian.
La polemica es dobèrta... :D
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari