Opinion
Intercompreneson entre las lengas: objectiva o subjectiva?
Entre duas lengas vesinas, se ditz sovent qu’i a “intercompreneson” (o pas, com se ditz), aquò vòu díser qu’un locutor d’una lenga pòt comprénguer (o pas) çò que ditz un locutor de l’auta. Aquesta idèa me sembla a cada còp mès teorica. Depen de mantuns factors, de las lengas, solide, de las personas que parlan, mes tamben, ac descobriscoi recentament, de l’epòca.
Me brembi plan de çò que me condèc un amic sus vielhs valencians que tornavan díser a tira-qui-pòt: “No entenem el català”, lavetz que deishavan pas d’espiar TV3 tota la jornada, sense de comprénguer ren, doncas, qu’ac supausi.
Me brembi plan tanben d’aqueste vielh estatjant de Crimèa que’s planhèva de çò que comprenguèva pas los documents oficiaus que recebèva dempuèi qu’Ucraïna èra estada independenta, pr’amor qu’èran escrits en ucrainian. A l’epòca, pensavi qu’exagerava e que hasèva pas pro d’esfòrces.
O encara aqueste lorenc que’m condèc com, i a pas guaire, passava la termièra dambe los amics ende passar la dimenjada en Alemanha e totis parlavan la medisha lenga dambe los monde “de l’aute costat” a l’entorn d’una bona cervesa. Aquò’s ara acabat, los joens se comprengon pas mès.
Mes lo testimoniatge mès susprenent èra aqueste d’una eslovaca d’un quarantenat d’annadas que’m digoc la setmana passada que, se deu temps de son joenèr viatjava en Chequia on parlava l’eslovac lavetz que lo monde le responèva en chèc e tot se debanava de plan, lavetz a l’ora d’ara los joens chècs la comprenguèvan pas mès.
Çò que hè que lo monde compren los autes (o pas, desencusatz ende la repeticion) depen doncas de mantuns elements, deus quaus solide nòsta formacion e nòsta educacion. Semblaré que mès anar mès, lo monde son ensenhats d’un biaish que l’intercompreneson se hasca mauaisida.
Au contra, dens l’istòria, lavetz que lo monde viatjavan mens (çò qu’es de temperar totun), se podèva comprénguer entre lengas vesinas mès aisidament que non pas a l’ora d’ara. Lo quite Molière a botat dens sa pèça “Monsieur de Pouceaugnac” tròces de tèxte en italian, occitan e picard e sembla pas que sus l’empont los actors sian estats subertitolats quan la jogavan.
L’encausa d’aquò es pas de bon trobar. Benlèu la normalizacion de las lengas oficialas desacostuman lo monde de hèr l’esfòrç de comprénguer un devís drin diferent, quitament un drinòt. L’aurelha es formada au parlaire de la television e las pichonas diferéncias d’un vilatge a l’aute (accent, vocabulari, expressions) son boishadas.
De tot biaish, aquò’s pas qu’una part de l’empraubiment culturau de nòsta planeta. La mondializacion de l’informacion nos permet d’un costat d’estar mès en contacte dambe las autas culturas, mes tamben impausa las culturas mès poderosas e hèr desaparéisher las autas. Caleré reequilibrar per un trabalh personau, mes qui ac hè?
Me brembi plan de çò que me condèc un amic sus vielhs valencians que tornavan díser a tira-qui-pòt: “No entenem el català”, lavetz que deishavan pas d’espiar TV3 tota la jornada, sense de comprénguer ren, doncas, qu’ac supausi.
Me brembi plan tanben d’aqueste vielh estatjant de Crimèa que’s planhèva de çò que comprenguèva pas los documents oficiaus que recebèva dempuèi qu’Ucraïna èra estada independenta, pr’amor qu’èran escrits en ucrainian. A l’epòca, pensavi qu’exagerava e que hasèva pas pro d’esfòrces.
O encara aqueste lorenc que’m condèc com, i a pas guaire, passava la termièra dambe los amics ende passar la dimenjada en Alemanha e totis parlavan la medisha lenga dambe los monde “de l’aute costat” a l’entorn d’una bona cervesa. Aquò’s ara acabat, los joens se comprengon pas mès.
Mes lo testimoniatge mès susprenent èra aqueste d’una eslovaca d’un quarantenat d’annadas que’m digoc la setmana passada que, se deu temps de son joenèr viatjava en Chequia on parlava l’eslovac lavetz que lo monde le responèva en chèc e tot se debanava de plan, lavetz a l’ora d’ara los joens chècs la comprenguèvan pas mès.
Çò que hè que lo monde compren los autes (o pas, desencusatz ende la repeticion) depen doncas de mantuns elements, deus quaus solide nòsta formacion e nòsta educacion. Semblaré que mès anar mès, lo monde son ensenhats d’un biaish que l’intercompreneson se hasca mauaisida.
Au contra, dens l’istòria, lavetz que lo monde viatjavan mens (çò qu’es de temperar totun), se podèva comprénguer entre lengas vesinas mès aisidament que non pas a l’ora d’ara. Lo quite Molière a botat dens sa pèça “Monsieur de Pouceaugnac” tròces de tèxte en italian, occitan e picard e sembla pas que sus l’empont los actors sian estats subertitolats quan la jogavan.
L’encausa d’aquò es pas de bon trobar. Benlèu la normalizacion de las lengas oficialas desacostuman lo monde de hèr l’esfòrç de comprénguer un devís drin diferent, quitament un drinòt. L’aurelha es formada au parlaire de la television e las pichonas diferéncias d’un vilatge a l’aute (accent, vocabulari, expressions) son boishadas.
De tot biaish, aquò’s pas qu’una part de l’empraubiment culturau de nòsta planeta. La mondializacion de l’informacion nos permet d’un costat d’estar mès en contacte dambe las autas culturas, mes tamben impausa las culturas mès poderosas e hèr desaparéisher las autas. Caleré reequilibrar per un trabalh personau, mes qui ac hè?
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Pel chèc e per l'eslovac, i a doas rasons:
1) del temps de l'estat comun, lo principi èra lo bilinguisme passiu (a la television, los jornalistas parlavan chèc o eslovac, los filmes èran doblats en chèc o en eslovac, sens barreja de lenga dins los films, etc.) Ara encara existisson d'emissions de television comunas (las versions localas de The Voice) e un fum de musicaires viran dins un país e dins l'autre sens problèma.
2) la lenga evoluís, lo chèc populari parlat a Praga pren a cha pauc la plaça dels dialèctes e del chèc estandard qu'es en fach una sintèsi mai centrada sus Moràvia que sus Boèmia. I a plan mai de distància amb l'eslovac.
Pasmens, pòdi encara uèi comunicar al trabalh amb d'eslovacs trentenaris que dison pas èsser acostumats a escotar lo monde en chèc.
Un exemple significatiu es çò que se passa en Espanha d'aquesta passa ont d'espanhòls a l'encòp dison que l'italian lor es de bon entendre e bavejon de ràbia quad entendon lo catalan en bramant que i encapon pas res.
Intercompreneson e intercomprensibilitat romanica
L'intercompreneson romanica (e intraoccitana) de las gents es una tòca mais que desirable, en un monde a l'un-còp dobert e lingüisticament clausonat.
L'intercomprensibilitat objectiva es una condicion necessària, mais non pas suffisenta a l'intercompreneson, manca de connoissència, interès, e mai que mai de metòde.
En primièr, s'agís de passar de de la reconnoissència visuala grafica a la reconnoissència audiala fonetica del lexic commun similar, sapient d'experiència que reconnoissència fonetica e bona pronóncia personala son estreitament ligadas.
L'amator de lenguas e de l'intercambi se fairà son apprendissatge e son metòdi tot solet, quand le grand public s'accontentarà d'una identificacion visuala, oralizada al plus prèp en cas de besonh.
Una iniciacion generala escolara à las lenguas nacionalas e regionalas de la latinitat/romanitat, es largament desirabla e revendicabla, e s'i pòt pas faire l'endrona sul latin classic, le latin popular restituat
font communa en amont. L'objectiu estant de pòrger una capacitat a l'intercompreneson de nivèll primièr dins le monde actual.
L'occitanisme deuriá pas èsser indifferent a una causa plus englobanta, e indirèctament promoveiritz de la siuna pròpria.
L'experiència en aquell domeni, dels ensenhants d'occitan, mais que mais aquelles dobèrts a la latinitat e la romanitat serià d'utilitat de las grandas t'a propòusar un programma d'ensenhament e/o de formacion.
L'intercomprensibilitat orala romana, del lexic commun similar, depend de la reconnoissència fonetica, que necessita interès, esfòrç e practica (entrainament). L'obstacle n'es l'indifferència o mai le refús.
Le prestigi e la fonetica de la lengua de l'autre son de factors importants.
Me remembri ieu de Valencians que m'afortissián "parlar una autra lenga que lo catalan" en ne discutir amb ieu que lor parlavi sonque en occitan (dins un lengadocian aproximatiu, claufit d'arcaïsmes medievals e de gasconismes) fa un vitenant d'ans. Non aurián entendut res al catalan… e se declaravan "occitans" en rason de l'intercompreneson de ma lenga e de la lor.
Me remembri tanben, a Tolosa, al sortir d'un concèrt de musica occitano-persana, d'aver discutit tres quarts d'ora amb un Aragonés que parlava "la faula aragonesa", mentre que non sabiam el l'occitan ni ieu lo castelhan.
Pensi donc que darrièr l'intercompreneson, relativa al mens, mas efectiva, i a una granda partida de volontat. Ai enveja de frairejar amb totes los Païses Catalans e amb Aragon, e la motivacion deu èsser plan mai fòrta que la dificultat…
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari