Opinion
Pelei a l’entorn de l’ors
Com ac sabètz, lo debat a l’entorn de la reïntroduccion de l’ors en Bearn estoc i a pas guaire tornat aviar per l’arribada per elicoptère d’una orsa eslovèna dens la comuna d’Eth Saut. E lo pelei que’s revitèc dambe mès d’arsec …
Vist de Tolosa estant, lo problèma de l’ors pirenenc es pas de bon comprénguer. Vivent dens un mitan meslèu urbanizat, possedissi pas lo devath e los entorns d’un ahar que’m sembla drin estranh. Ensagi doncas d’i véser clar dambe los elements que pòdi gahar ací e aquiu.
A la debuta, l’idèia de tornar botar l’ors dens son mitan naturau d’on avèva desapareishut pr’amor de las activitats umanas me semblava bona. Disi plan “a la debuta”, pr’amor que lèu me semblèc mès complicat qu’aquò. Doncas tre la debuta avèvi un avís meslèu positiu.
Puèi m’assabentèi de çò qu’aulhèrs de la montanha èran en contra d’aquesta operacion. Sense de conéisher plan lors rasons, estoi solide tocat per l’argument que la decision “estoc presa a París sense nada concertacion dambe lo mitan pirenenc”. Lo sentit occitan paralava lavetz mès fòrt.
Après, elements navèths ende jo vengón enriquir tot çò que coneishèvi aquò dessús. Los aulhèrs son desdomatjats a cada còp qu’una aulha es tuada per un ors. Vesèvi doncas pas lo problèma lavetz, levat que benlèu aquesta indemnizacion pòt arribar fòrça tard e doncas botar lo pastor dens una situacion mauaisida.
M’assabentavi tanben que sovent son cans barutlaires que pòdon escanar una aulha au parat. Los aulhèrs son tanben indemnizats end’aquò.
Es sustot mon contacte dirècte dambe aulhèrs pirenencs que m’a balhat una idèia diferenta d’aquesta profession. Estoc mès que susprés de véser un d’eths sortir lo fesilh ende mirar de cap a passejaires dens la montanha qu’avèvan pas estacat lor can. Comprengoi lo gran varat que desseparava nòstes biaishes de pensar quan se tractèc de parlar d’ecologia. Los cresèvi mès pròches de la natura, mes au paréisher, am pas la medisha vision, quitament se pòdi pas jutjar lor vida e lors problèmas que’m son per grana part desconeishuda.
Puèi m’assabentèi de çò qu’existissen aulhèrs que son a favor de la reïntroduccion de l’ors! Estoi doncas fòrça susprés. Un quite grop que’s sona en occitan “Pèdescaus” sosteng la coabitacion dambe lo plantigrade au nom de la biodiversitat. Defénen un biaish de vita meslèu tradicionau, com ac hasèvan los aulhèrs bèth temps i a. Los anti-orses son, eths, fin finala mens dens la tradicion.
Mes l’element que’m balhèc lo dobte sus las reïnvindicacions deus pastors es de saber que, dens la part orientau deus Pirenèus, i a 41 orses qu’i viven en libertat. Benlèu que quicòm me manca ende conéisher l’istòria perhèitament, mes pr’amor çò qu’es possible a solhevant de la montanha seré pas possible a sococ?
Doncas entre sosteng a poblacions mespresadas a las qualas lo poder centrau impausa una decision que tòca lor biaish de víver, e un projècte de proteccion de la diversitat biologica, mon còr trantalha, quitament se, a l’ora d’ara, mon sentit generau anaré meslèu deu costat de Sénher Pèdescaus.
De seguir, s’atz informacions …
Vist de Tolosa estant, lo problèma de l’ors pirenenc es pas de bon comprénguer. Vivent dens un mitan meslèu urbanizat, possedissi pas lo devath e los entorns d’un ahar que’m sembla drin estranh. Ensagi doncas d’i véser clar dambe los elements que pòdi gahar ací e aquiu.
A la debuta, l’idèia de tornar botar l’ors dens son mitan naturau d’on avèva desapareishut pr’amor de las activitats umanas me semblava bona. Disi plan “a la debuta”, pr’amor que lèu me semblèc mès complicat qu’aquò. Doncas tre la debuta avèvi un avís meslèu positiu.
Puèi m’assabentèi de çò qu’aulhèrs de la montanha èran en contra d’aquesta operacion. Sense de conéisher plan lors rasons, estoi solide tocat per l’argument que la decision “estoc presa a París sense nada concertacion dambe lo mitan pirenenc”. Lo sentit occitan paralava lavetz mès fòrt.
Après, elements navèths ende jo vengón enriquir tot çò que coneishèvi aquò dessús. Los aulhèrs son desdomatjats a cada còp qu’una aulha es tuada per un ors. Vesèvi doncas pas lo problèma lavetz, levat que benlèu aquesta indemnizacion pòt arribar fòrça tard e doncas botar lo pastor dens una situacion mauaisida.
M’assabentavi tanben que sovent son cans barutlaires que pòdon escanar una aulha au parat. Los aulhèrs son tanben indemnizats end’aquò.
Es sustot mon contacte dirècte dambe aulhèrs pirenencs que m’a balhat una idèia diferenta d’aquesta profession. Estoc mès que susprés de véser un d’eths sortir lo fesilh ende mirar de cap a passejaires dens la montanha qu’avèvan pas estacat lor can. Comprengoi lo gran varat que desseparava nòstes biaishes de pensar quan se tractèc de parlar d’ecologia. Los cresèvi mès pròches de la natura, mes au paréisher, am pas la medisha vision, quitament se pòdi pas jutjar lor vida e lors problèmas que’m son per grana part desconeishuda.
Puèi m’assabentèi de çò qu’existissen aulhèrs que son a favor de la reïntroduccion de l’ors! Estoi doncas fòrça susprés. Un quite grop que’s sona en occitan “Pèdescaus” sosteng la coabitacion dambe lo plantigrade au nom de la biodiversitat. Defénen un biaish de vita meslèu tradicionau, com ac hasèvan los aulhèrs bèth temps i a. Los anti-orses son, eths, fin finala mens dens la tradicion.
Mes l’element que’m balhèc lo dobte sus las reïnvindicacions deus pastors es de saber que, dens la part orientau deus Pirenèus, i a 41 orses qu’i viven en libertat. Benlèu que quicòm me manca ende conéisher l’istòria perhèitament, mes pr’amor çò qu’es possible a solhevant de la montanha seré pas possible a sococ?
Doncas entre sosteng a poblacions mespresadas a las qualas lo poder centrau impausa una decision que tòca lor biaish de víver, e un projècte de proteccion de la diversitat biologica, mon còr trantalha, quitament se, a l’ora d’ara, mon sentit generau anaré meslèu deu costat de Sénher Pèdescaus.
De seguir, s’atz informacions …
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
@gascontròl
De qué tradicion s'agish aqui ? Deus orsalhiers ? De tot biais l'ors avèva desaparegut plan davant l'aparicion deus babyboomers que n'an pas gran causa a véser amb la causa me pensi. E las tradicions cambian...urosament !
> Los anti-orses son, eths, fin finala mens dens la tradicion.
Entà jo, ei ua quita evidéncia. Aguesti oelhèrs anti-orsi representan sonque era "tradicion" dera sua generacion. Son dera generacion babyboom o despuish, e an agut un mòde de vita radicalment diferent dera generacion precedenta, etnològicament, lingüisticament, etc.
B'ei ua qüestion complicada e que genère per tot conflicte entre ua part des ramadèrs dera zòna e es naturalistes conservacionistes.
Deth mèn punt de vista era reïntroduccion der os s'a hèt sense tier en compde ara gent deth territòri e un còp hèt non s'a acompanhat ne ajudat as ramadèrs coma cau. Ei de besonh damb urgència daurir eth debat en territòri entre totes es parts afectades.
Passe era madeisha causa damb es lops italians que comencerèn a arribar a compdar des ans 1990 en Estat Francés (sustot enes Aups e en Massís Centrau) e que hè uns ans que se tròben tanben en Catalonha (Pirenèus) e bèth exemplar tanben en Aragon.
Tà jo qu'ei possibla e irrenonciabla era coexistència des ramadèr e eth bestiar (que son es que mantien eth paissatge des nòstes montanhes) e es ossi e lops (que apòrten biodiversitat ath mèdi e mòstren era salut des bòsqui e montanhes.
Tanben ei de besonh un contròl anuau a trauèrs dera caça d'aguesti animaus, se hè damb es lops (en Estat Francés) mès non se hè cap damb es ossi.
Tròbi er article qu'as hèt fòrça interessant e sò d'acòrd qu'ei complicat préner ua posicion a favor o en contra se non ès dirèctament ua part afectada.
Vaquí un agach de tria !!
#1 Benlèu qu'èi pas plan compresa la frasa, mes me sembla pas qu'escrivi jo articles sus las questions linüisticas, ça'm par.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari