Opinion
Nòtas de filologia gavôta
Quora ataquero de publicar quarques articles istorics sot’al títol general de VARIA, pensavo estre util ai cercaires locals ensin qu’al monde dei valàias per li propòner una ajua vers la conoissença de la sieu environa.
Dal ver, lai mieus cercas – que meno despí 50 ans - son non solament istoricas mas tanben (e subretot?) filologicas. Aujo pas dire “lingüisticas”, ja qu’ai pas la prepotença de me presentar coma lingüista, non siguesse que perqué me siervo pas dal Fabet Fonetic Internacional: escrivo d’en primier per de monde qu’es ren acostumat a-n-aquela disciplina, istorians locals ò estajants dei nôstras valàias e cerco d’en primier d’estre acapit.
Ai pura causit d’escriure en luceramenc per mantas rasons.
Troberetz dins los articles a venir lo mieu primier (e bensai lo solet) recuelh d’articles filologics. Son pas escrichs solament en pensant als especialistas mas tanben ai mieus conciutadins que rescòntro cada jorn per carrieras. Proberai donca de li ajustar quarques rensenhaments sus la dialeitologia gavôta per fins que cadun pôsque acapir l’interés d’aquela cerca.
Aquel recuelh es pas fach per estre estampat, just mes en comunicacieu liura sus la tela, cen que me permeterà de lo combletar en permanéncia, tant coma vorrio pas gardar per ieu lai conoissenças que la mieu experiéncia dialeitologica, al contact dei vielhs, m’a permés d’amolonar.
Dal ver, lai mieus cercas – que meno despí 50 ans - son non solament istoricas mas tanben (e subretot?) filologicas. Aujo pas dire “lingüisticas”, ja qu’ai pas la prepotença de me presentar coma lingüista, non siguesse que perqué me siervo pas dal Fabet Fonetic Internacional: escrivo d’en primier per de monde qu’es ren acostumat a-n-aquela disciplina, istorians locals ò estajants dei nôstras valàias e cerco d’en primier d’estre acapit.
Ai pura causit d’escriure en luceramenc per mantas rasons.
— Li es encara de monde que parla ò, al manco, qu’acapisse la lenga nôstra.
— Vorrio monstrar que, sensa la conoissença de la lenga, minga cerca istorica es possibla.
— La conoissença de l’Occitan, siguesse dialeital, nos embarra pas en una vesieu reducha, al contrari, nos duerbe sus lo monde dal defôra. L’eisemple dei Catalans desmônstra largament aquela vertat.
— La lenga nos permete tanben de milhor acapir e de nos orientar en la nôstra environa naturala: li toponimes an tots un sens que deuriam conóisser.
— Espero tanben que l’interés dei mieus articles instiguerà li forestiers de bôna volontat a emparar la lenga dal país d’ont an causit de viure.
— Subretot, li dialeites palhonencs se pèrdon tròup leu e vorrio mentar aquí l’interés que presenta la sieu conoissença per acapir istòria e filologia en general, subretot dialeitologia e toponimia.
— Vorrio monstrar que, sensa la conoissença de la lenga, minga cerca istorica es possibla.
— La conoissença de l’Occitan, siguesse dialeital, nos embarra pas en una vesieu reducha, al contrari, nos duerbe sus lo monde dal defôra. L’eisemple dei Catalans desmônstra largament aquela vertat.
— La lenga nos permete tanben de milhor acapir e de nos orientar en la nôstra environa naturala: li toponimes an tots un sens que deuriam conóisser.
— Espero tanben que l’interés dei mieus articles instiguerà li forestiers de bôna volontat a emparar la lenga dal país d’ont an causit de viure.
— Subretot, li dialeites palhonencs se pèrdon tròup leu e vorrio mentar aquí l’interés que presenta la sieu conoissença per acapir istòria e filologia en general, subretot dialeitologia e toponimia.
Troberetz dins los articles a venir lo mieu primier (e bensai lo solet) recuelh d’articles filologics. Son pas escrichs solament en pensant als especialistas mas tanben ai mieus conciutadins que rescòntro cada jorn per carrieras. Proberai donca de li ajustar quarques rensenhaments sus la dialeitologia gavôta per fins que cadun pôsque acapir l’interés d’aquela cerca.
Aquel recuelh es pas fach per estre estampat, just mes en comunicacieu liura sus la tela, cen que me permeterà de lo combletar en permanéncia, tant coma vorrio pas gardar per ieu lai conoissenças que la mieu experiéncia dialeitologica, al contact dei vielhs, m’a permés d’amolonar.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#1 Es lo contrari : lo mieu us es sistematic ja que lo mieu sistema consiste a escriure cen que se prononcia!
Amistats.
Veo que sieu ren solet que sosteno una adatacieu de la grafia classica per fins que permete
1) de notar lai particularitats dialeitalas e
2) d'esquivar de letras etimologicas sensa utilitat senon de monstrar (ò de mostrar?) la prepotença de l'autor.
A la debuta, anavo encar' mai luenh e escrivio : la beutà, Antibo, eca.
Me sieu pi enavisat que "la beutà" retipava tròup l'italian, cen qu'era perilhos vista la nôstra situacieu geugrafica. De mai, li participis passa(t)s pèrdon lo sieu -t en la gavotina.
Es ver tanben qu'un "antibolenc" es un estajant d'Antìbol e qu'un "bicolin" es un "pichon bìcol".
La grafia alibertina li platz ren d'acabar de mòts per -o, emai correspondesse a la prononciacieu reala.
La solucieu seria bensai (bessai) de notar per un quarque senhal tipografic lai letras que se dèvon ren prononciar.
Amistats e regraciaments per lo vôstre sosten.
#5 I a un esemple, limosin, que me ven en tèsta, aquò's lo mòt escrí "clhàrdat" en grafia classica e prononçà... [kiardo]. Complicadet coma escritura, non... ?
#3 Vos lève tres còps lo capèl ! Ecellenta reaciu. Ecepcionalament, en sosten a vòstre biais d'escriure vòstra modalità d'Òc, comentarai en sarrent lo parlar de las Cevenas un pauc mai que ce fau de costuma. Vos dirai que, espontaneiament, ai comprés sus lo còp de qué ne'n virava de vòstra notacion "ô" : qu'aquò z-èra la notacion dau sòn [ouò] ou [oua]. Vese pas qu'aquò destôrbe los locutors.
En cò miu, disèm [ouò], amai se ieu escrive "ò". N'i a que la nòton "uo" o "uò" segon sa plaça dinc lo mòt. Perdequé pas ? Se "òu" tinta [òou], perdequé "uò" tintariá pas [ouò] ? Aquò d'aquí es un autre biais mens etimologica, enspirà de l'italian.
A costà d'aquò, n'i a qu'an agú prepausat d'escriure los participes passà amai los noms coma "qualitat" o los ajectius coma "menut" sans "t" mès emb d'un accent (pièi que prononçon pas la "t"), quand lo femenin done "ada", "ida" o "uda". Totes los detalhs graficas que çai prepause tocariáun puslèu las modalitàs orientalas d'Òc.
La nòrma, se vei ben que la respectatz dinc sas grandas linhas. Avètz un occitan digne, graficament coma lessicalament, de comparason emb de tota autra lenga romanica o una de sas modalitàs.
M'es avís que l'occitan deuriá simplificar encara sa nòrma per la raprochar dau parlar dau monde, sans descarar la romanicità de sa grafia panoccitana.
Faguessiam pas coma lo francés emb de sa grafia etimologizanta, per esnobisma e orguèlh, que s'esfôrça de manténer una lenga escricha pro aluentada de la lenga orala amai de son lessica e qu'en mai d'aquò complica bien de monde.
Solament, crese ben que, darriès la grafia, s'escônd l'ideulogia. E l'ideulogia occitan...ista (o de certans occitanistas especializats) es de sarrar la grafia catalana per justificar un raprochament politicoculturau o ne'n facilitar la mesa en plaça per dire de se destacar de mai en mai de l'empresa nacionala francesa, de sa nordicità e revendicar pièi una continuïtà istorica dals rapôrts occitanocatalans. Aquò d'aquí es mon vejaire.
#4 M'agràdon bien certans de vòstres perpaus : "... la longor de las vocalas en lemosin o las banhaduras en auvernhat", "... lo sistème estequit d'Alibert","... luènh de la linguïstica "hors-sol". Sètz a aigrejar un dals problèmas toquent l'occitanisma, es a dire, despièi de decenias, la sacralizaciu de la grafia e la sobrentellectualizaciu d'una lenga populara : sacralizaciu e sobrentellectualizaciu que nos faguèron mancar bien d'estapas per ce qu'es d'una melhona reapropriaciu-socializaciu de la lenga. Aquò's mon vejaire.
Vòstra innovacion, ô per notar la diftongacion, es una plan bona idèia. Cal esperar que per d'autres parlars se trobaran tanben de solucions coma notar la longor de las vocalas en lemosin o las banhaduras en auvernhat, çò que permet pas lo sistème estequit d'Alibert.
Serà un plaser de legir vòstres articles, luènh de la lingüistica "hors-sol".
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari