Opinion
Linguística de la bugàia
En occitan bugada, en francés lessive: perqué doai reisses diferentas per una pariera operacieu?
A l’origina lo mòt que desinha aquela operacieu es identic en lai lengas romanas:
Pi lo francés a pilhat lo mòt lessive per esquivar una confusieu entra dos omonimes: la buée et la buée es de dire entra la bugàia e lo vapor.
Aquel mòt ven dal latin popular lixiva (= que se rapôrta a la bugàia), participi passat format sus lo nom lixa (aqua lixa = aiga cauda per colar (la) bugada). L’italian a lisciva e l’espanhòl lejía. Lo francés a tanben pilhat lo mòt lessive al sens de podra per lavar. Nosautres, en aquel darnier sens, diem lo lissiu (format de cendre de bôsc).
Un autre intérés es qu’aquel mòt es un bôn marcaire dialeitologic. En lo país dich niçard, lo mòt pôl aver 4 formas:
— a Niça, la Ternitat, Vilafranca, la bugada;
— al levant d’una linha Eza, Blausasc, Berra, Luceram, la bugàia;
— en las autras valàias de Palhon, Vesúbia, Var bas e mejan, bassa Tinea, la bugaa (prononciar bugau);
— en lo país gavôt al sens estrech, aquel de la palatalisacieu (es de dire li luecs d’ont la cabra ven la chabra e la galina la jalina), la bujaa (prononciar bujau) (auta Tinea, Val d’Antraunas).
Es de dire qu’en defôra de Niça, la Ternitat e Vilafranca, tot lo país perde lo -d- intervocalic.
Ensin, la cerca filologica sus aquela activitat nos orienta en un còup vers l’etimologia e la dialeitologia e nos pôrge un test per identificar li parlars sonats per li lingüistas vivarò-alpins.
A l’origina lo mòt que desinha aquela operacieu es identic en lai lengas romanas:
— d’una reis germanica presenta en lo francic bûkôn e lo tedesc bauchen, l’italian a tirat bucato, l’occitan bugada e lo francés buée. En francés, usàvon tanben dal verbi buer e dal nom buanderie;
— l’espanhòl a tirat lo sieu nom colada de l’accieu que consiste a colar (la) bugada, es de dire faire passar d’aiga a través lo linge.
— l’espanhòl a tirat lo sieu nom colada de l’accieu que consiste a colar (la) bugada, es de dire faire passar d’aiga a través lo linge.
Pi lo francés a pilhat lo mòt lessive per esquivar una confusieu entra dos omonimes: la buée et la buée es de dire entra la bugàia e lo vapor.
Aquel mòt ven dal latin popular lixiva (= que se rapôrta a la bugàia), participi passat format sus lo nom lixa (aqua lixa = aiga cauda per colar (la) bugada). L’italian a lisciva e l’espanhòl lejía. Lo francés a tanben pilhat lo mòt lessive al sens de podra per lavar. Nosautres, en aquel darnier sens, diem lo lissiu (format de cendre de bôsc).
Un autre intérés es qu’aquel mòt es un bôn marcaire dialeitologic. En lo país dich niçard, lo mòt pôl aver 4 formas:
— a Niça, la Ternitat, Vilafranca, la bugada;
— al levant d’una linha Eza, Blausasc, Berra, Luceram, la bugàia;
— en las autras valàias de Palhon, Vesúbia, Var bas e mejan, bassa Tinea, la bugaa (prononciar bugau);
— en lo país gavôt al sens estrech, aquel de la palatalisacieu (es de dire li luecs d’ont la cabra ven la chabra e la galina la jalina), la bujaa (prononciar bujau) (auta Tinea, Val d’Antraunas).
Es de dire qu’en defôra de Niça, la Ternitat e Vilafranca, tot lo país perde lo -d- intervocalic.
Ensin, la cerca filologica sus aquela activitat nos orienta en un còup vers l’etimologia e la dialeitologia e nos pôrge un test per identificar li parlars sonats per li lingüistas vivarò-alpins.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Òc! E cal respectar los parlars! Cal pas jamai dobidar que la lenga mairala es pas un diasistèma o una contsruccion artificiala, es un parlar. E si en aqueste parlar bugada se ditz bugàia, donc es bugàia! Vesi pas on es lo problèma.
#4 Mistral e Alibèrt farguèron una grafia personala, donc èran pas ni lingüistas ni filològues ?
Val mai, me sembla, una lenga vertadièra ambe una grafia plan adaptada, que la descrive fidèlament, emai siague "personala", qu'una lenga de farlabica ambe una grafia "oficiala".
Per ma fé, vaiquí un article fòrça interessant de filologia, mercé! Ne volriam plan d'autres d'aquesta mena dins lo Jornalet. Osca!.
Vòstres articles son pas de "lingüistica", ni de "filologia". Inventatz una grafia personala.
#1 S'ai causit aquela mena d'escriure es per destriar aquels participis passats feminins de la forma niçarda d'imperfet (plòu -> plòuia, rende -> rendia, finisse -> finissia). Es ver que porriam faire lo contrari e accentar los imperfets sus lo -i- e pas plaçar d'accent sus lo -aia.
Ajusterai qu'en lai valàias dal -aa/-au, los imperfets son accentats sus l'ultima (dià [diiè ò diiò], faià [faiè ò faiò], eca].
E lo mieu vilatge de Luceram, l'accent d'aquels imperfets remonta mai en davant : dèia, fèia.
Amistats.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari