Opinion
Los flans (III)
Plan semblables al clafotís son lo milhard d’Auvèrnhe e lo milhàs o milhasson de Gasconha (compresa la Val d’Aran), de Peiregòrd, de Lemosin, de la Marcha, d’Agenés, de Carcin, del Naut Lengadòc, d’Albigés, del sud del Bas Lengadòc e del Comtat de Fois. Uèi, segon las zònas, aqueles pastissons se preparan amb de farina de blat d’Espanha o de blat, mas dins lo temps passat los devián far amb de farina de milh, qu’es d’aquò que lor ven lo nom (per qualque luòc lo blat d’Espanha tanben es nommat milh, o milhòc).
Son de sucrariás tradicionalas, fòrça enrasigadas dins lo mond rural. I a de cançons de brèç que ne parlan, coma aquestas doas que còpii en seguida:
Lo poèta de Lomanha Joan Giraud d’Astròs (sègle XVII) la mençona dins la composicion’L’autona gascoa’; ne transcriurem un quintet:
Semblables o identics son tanben la flaunharda, lo gargolhat e la cajassa, totes tres tipics del nòrd d’Occitània.
Aqueles pastissons se pòdon far, tot en variant la quantitat de farina, amb una consisténcia de flan o de còca, segon los luòcs e las preferéncias.
Flan
Variantas regionalas
Son de sucrariás tradicionalas, fòrça enrasigadas dins lo mond rural. I a de cançons de brèç que ne parlan, coma aquestas doas que còpii en seguida:
Ma maire es en bas
Que fai de milhàs;
Mon paire es en naut
Que fai de vin caud.
La mamà es al canton,
Fa rostir un milhasson.
Lo papà pòrta’n ausèl
Dins lo clòt de son capèl.
La son, soneta, vendrà,
Lo mainajon s’endurmirà.
E un nadalet reculhit dins las Landas ditz aital:Que fai de milhàs;
Mon paire es en naut
Que fai de vin caud.
La mamà es al canton,
Fa rostir un milhasson.
Lo papà pòrta’n ausèl
Dins lo clòt de son capèl.
La son, soneta, vendrà,
Lo mainajon s’endurmirà.
Nadau, Nadau,
Tripas de pòrc e milhàs caud.
Lo qui n’agi que’n minjerà,
Lo qui n’a pas se’n passerà.
Tripas de pòrc e milhàs caud.
Lo qui n’agi que’n minjerà,
Lo qui n’a pas se’n passerà.
Lo poèta de Lomanha Joan Giraud d’Astròs (sègle XVII) la mençona dins la composicion’L’autona gascoa’; ne transcriurem un quintet:
Per segur bèra mica cauda
O d’armutetas bèra gauda,
Bon milhàs cueit en un terrin,
Bon mesturet sernut plan prim,
Bona platèia d’arriuanas.
O d’armutetas bèra gauda,
Bon milhàs cueit en un terrin,
Bon mesturet sernut plan prim,
Bona platèia d’arriuanas.
Semblables o identics son tanben la flaunharda, lo gargolhat e la cajassa, totes tres tipics del nòrd d’Occitània.
Aqueles pastissons se pòdon far, tot en variant la quantitat de farina, amb una consisténcia de flan o de còca, segon los luòcs e las preferéncias.
Flan
Ingredients (per 10 flans): 1 litre de lach, 8 uòus, 1 bastonet de vanilha e sucre.
Preparacion: d’en primièr botarem un rajolat d’aiga e cent gramas de sucre dins una caçairòla pichona, o daissarem sus un fuòc suau per ne far de caramèl, quand traparà la bona color e farà fòrça escuma, lo tirarem del fuòc e n’asagarem lo cuol del mòtle (o mòtles) ont farem lo flan. Puèi botarem dins una autra caçairòla lo lach e la vanilha (amb un talh per la longor) e lo daissarem sul fuòc. Lo bolh pres, rebaissarem la flama e o daissarem bolhir a fuòc doç. Mentretant, batrem los uòus amb dos cents cinquanta gramas de sucre. Al cap de cinc o sièis minutas d’ebullicion atudarem lo fuòc, tirarem la vanilha e versarem lo lach, pauc a cha pauc, pel dessús dels uòus, sens quitar de bolegar. O colarem (o pas), o abocarem dins lo mòtle o mòtles del caramèl e portarem al forn, al banh maria (amb d’aiga fins a mièja nautor) e a fuòc moderat (180º); lo banh maria deu èsser prèviament calfat. S’avèm emplegat de mòtles pichons, los tirarem al cap de trenta cinc o quaranta minutas e, se s’agís d’un mòtle unic, lo deurem tirar al cap d’una ora o ora e quart. Lo flan trapa lo sieu melhor ponch tanlèu calhat; o podèm verificar en i clavant una forqueta: se ne sortis neta, lo podèm ja traire. Lo desemmotlarem quand serà freg. Se servís a temperatura ambient o leugièrament fresc, segon la sason.
Variantas: lo podèm perfumar amb una pèl de citron. S’i botam mai d’uòus se farà mai consistent. La quantitat de sucre es variabla. D’unes o fan sens caramèl. Lo banh maria se pòt far tanben a fuòc de flama, amb lo recipient tapat e cobèrt de brasas.
Preparacion: d’en primièr botarem un rajolat d’aiga e cent gramas de sucre dins una caçairòla pichona, o daissarem sus un fuòc suau per ne far de caramèl, quand traparà la bona color e farà fòrça escuma, lo tirarem del fuòc e n’asagarem lo cuol del mòtle (o mòtles) ont farem lo flan. Puèi botarem dins una autra caçairòla lo lach e la vanilha (amb un talh per la longor) e lo daissarem sul fuòc. Lo bolh pres, rebaissarem la flama e o daissarem bolhir a fuòc doç. Mentretant, batrem los uòus amb dos cents cinquanta gramas de sucre. Al cap de cinc o sièis minutas d’ebullicion atudarem lo fuòc, tirarem la vanilha e versarem lo lach, pauc a cha pauc, pel dessús dels uòus, sens quitar de bolegar. O colarem (o pas), o abocarem dins lo mòtle o mòtles del caramèl e portarem al forn, al banh maria (amb d’aiga fins a mièja nautor) e a fuòc moderat (180º); lo banh maria deu èsser prèviament calfat. S’avèm emplegat de mòtles pichons, los tirarem al cap de trenta cinc o quaranta minutas e, se s’agís d’un mòtle unic, lo deurem tirar al cap d’una ora o ora e quart. Lo flan trapa lo sieu melhor ponch tanlèu calhat; o podèm verificar en i clavant una forqueta: se ne sortis neta, lo podèm ja traire. Lo desemmotlarem quand serà freg. Se servís a temperatura ambient o leugièrament fresc, segon la sason.
Variantas: lo podèm perfumar amb una pèl de citron. S’i botam mai d’uòus se farà mai consistent. La quantitat de sucre es variabla. D’unes o fan sens caramèl. Lo banh maria se pòt far tanben a fuòc de flama, amb lo recipient tapat e cobèrt de brasas.
Variantas regionalas
Occitània: dins cèrtas regions se lo perfuma amb de ròm, de fuèlhas de laurièr, qualques gotetas d’aiganafa o un canelon de canèla. En Naut Agenés d’unes i apondon un ponhat de prunas secas (sense los òsses; se son de flans individuals, n’i metrem una dins cada recipient). dins lo País de Juranson (Bearn) d’unes l’aprèstan amb de mèl en luòga de sucre. Dins lo Bas Comenge d’unes i apondon de fruches de la sason (en dats, se son gròsses). Dins las Valadas Vaudesas d’unes i apondon un pauc de chocolat en polvera (quatre culhierats). Dins la Cevena Lengadociana d’unes i apondon lo chuc de mièg citron dins la caçairòla del caramèl. En Roergue d’unes l’aprèstan amb de lach de feda.
Lo flan de castanhas que se per Lemosin, Auvèrnhe, Vivarés, Gavaudan, las Cevenas e qualques parçans de Provença s’elabòra de la meteissa manièra mas en i apondent aperaquí cent gramas de castanhas bolhidas e picadas dins lo mortièr, plan finas. Lo perfuman amb de ròm, de vanilha o una pèl de citron, mas dins lo Naut Vivarés d’unes aiman mai d’i apondre un rajolat de licor de cerièras. La cuècha es un pauc mai longa.
Païses Catalans: se pòt aromatizar amb de canèla, de grans de cafè o una pèl d’irange, tot aquò bolhit prèviament amb lo lach. En Rosselhon d’unes lo perfuman amb un veiron de licor d’anís. En Lhitèra d’unes i apondon lo chuc de mièg citron. Dins lo Bas Èbre d’unes i apondon un culhierat de mèl. A l’Alguer càmbian la vanilha contra un veiron de brandi o de conhac.
Lo flan de castanhas que se per Lemosin, Auvèrnhe, Vivarés, Gavaudan, las Cevenas e qualques parçans de Provença s’elabòra de la meteissa manièra mas en i apondent aperaquí cent gramas de castanhas bolhidas e picadas dins lo mortièr, plan finas. Lo perfuman amb de ròm, de vanilha o una pèl de citron, mas dins lo Naut Vivarés d’unes aiman mai d’i apondre un rajolat de licor de cerièras. La cuècha es un pauc mai longa.
Païses Catalans: se pòt aromatizar amb de canèla, de grans de cafè o una pèl d’irange, tot aquò bolhit prèviament amb lo lach. En Rosselhon d’unes lo perfuman amb un veiron de licor d’anís. En Lhitèra d’unes i apondon lo chuc de mièg citron. Dins lo Bas Èbre d’unes i apondon un culhierat de mèl. A l’Alguer càmbian la vanilha contra un veiron de brandi o de conhac.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#3 Hola, Pep. Perdona que no t'haja respost fins ara però no havia vist el teu comentari. Al llibre en dic peus de cabrit perquè aquest és el seu nom a Menorca, que és on es troben. Els animalets de la mar, com tu deus saber, varien d'un lloc a un altre, i fins i tot a vegades reben noms diferents en un mateix lloc. I moltes gràcies per esmentar-me!
Salut!
Fa venir gana, com sempre ;-)
Vicent, si permet una mica d´spam, he parlat del seu darrer llibre al final d´aquest article:
https://elpetitespolit.blogspot.com/2018/11/un-monstre-daigua-dolca.html
Quiò, i a tot plen de noms. Blat d'Espanha, sinonims: blat marès, milh, milhòc, turguet, turquet, blat de Turquia, indon, blar de Barbaria, blat roge, gròs blat, bigarran, bigarroelh... Nom scientific Zea mays. Nom anglés: maiz/corne.
De qué apelatz blat d'Espanha ? Per ièu es un autre nom del milh (ma memina qu'èra de Guiana lo sonava aital)
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari