Opinion
Ont es la nòrma de l’occitan?
Levar lo desvari
Quauquei personas m’an criticat recentament perque ai presentat l’etimologia e la forma normativa dau mot lo lugar. Me repròchan d’arborar una “chausida personala”, lugar, qu’anariá còntra lei preferéncias de l’Acadèmia Occitana e dau Congrès Permanent. Aquò’s una garrolha menora, una anecdòta sens interès, que pòrta ren a la coneissença de nòstra lenga. Pasmens farai respònsa per dissipar la desorientacion dei legeires de bòna volontat.
(Prometi que meis articles futurs, dins lei setmanas venentas, parlaràn de tèmas pus constructius.)
Cronologia
Ara donc, ont es la nòrma de l’occitan? Permetètz-me de ramentar çò qu’ai ja explicat dins ma tèsi e divèrs articles. Es necessària l’explica cronologia.
7. La novèla crisi de l’occitanisme, evidenta dins leis ans 2010, ja se preparava a la fin deis ans 2000 quand lo CLO cessèt de foncionar a causa de pressions exterioras.
Çò que fonciona uei e çò que se poirà far
Dins aquestei circonstàncias, evidentament, la sola basa solida que pòsca foncionar per aplicar la nòrma, rèsta dins leis òbras d’Alibèrt, de Lafont, de Bèc e dau CLO. Es aquí que se tròba la nòrma classica de l’occitan, tala coma la presenti regularament dins aqueste blòg.
Ara totun, una certana critica que fau ai tres “acadèmias” novèlas, la pòdi far tanben ai lingüistas que son partisans de la nòrma Alibèrt-CLO. Es completament verai que, dempuei lei libres envielhits d’Alibèrt, avèm publicat ben pauc de diccionaris e de gramaticas compatibles amb lo CLO. Pasmens n’i a un pauc.
Mai dins aquesta insufisença, lei lexics de l’Acadèmia e dau Congrès garentisson pas tanpauc una nòrma: tot lo contrari, desfàn la nòrma Alibèrt-CLO e aumentan la confusion.
La solucion a aqueste desòrdre vendrà jamai dei tres “acadèmias” concurrentas. Vendrà benlèu d’una nòva ambicion de l’occitanisme dins lo futur, d’una nòva recèrca de qualitat.
Disi pas que lei succès e lei crisis de l’occitanisme se resumisson a de questions de nòrma e d’antinòrma. Mai lo contrari rèsta verai: leis avançadas e lei reculadas dins la nòrma seguisson lei periòdes de montada e de davalada de l’occitanisme.
Quauquei personas m’an criticat recentament perque ai presentat l’etimologia e la forma normativa dau mot lo lugar. Me repròchan d’arborar una “chausida personala”, lugar, qu’anariá còntra lei preferéncias de l’Acadèmia Occitana e dau Congrès Permanent. Aquò’s una garrolha menora, una anecdòta sens interès, que pòrta ren a la coneissença de nòstra lenga. Pasmens farai respònsa per dissipar la desorientacion dei legeires de bòna volontat.
(Prometi que meis articles futurs, dins lei setmanas venentas, parlaràn de tèmas pus constructius.)
— La forma lo lugar es pas una chausida personala mieuna. Ven d’una vielha tradicion escricha e de l’òbra normativa de Loís Alibèrt. E, donc, es aprovada en principi per lo Conseu de la Lenga Occitana (CLO).
— L’origina de lugar, l’expausèri en me basant sus l’òbra qu’a mai d’autoritat en etimologia occitana, lo famós diccionari FEW de Walther von Wartburg. Lei criticaires que vòlon contestar aquela etimologia an drech d’o faire —bòrd que siam en democracia— mai an pas la sciéncia, ni leis arguments, ni la credibilitat dau FEW.
— L’origina de lugar, l’expausèri en me basant sus l’òbra qu’a mai d’autoritat en etimologia occitana, lo famós diccionari FEW de Walther von Wartburg. Lei criticaires que vòlon contestar aquela etimologia an drech d’o faire —bòrd que siam en democracia— mai an pas la sciéncia, ni leis arguments, ni la credibilitat dau FEW.
Cronologia
Ara donc, ont es la nòrma de l’occitan? Permetètz-me de ramentar çò qu’ai ja explicat dins ma tèsi e divèrs articles. Es necessària l’explica cronologia.
1. La grafia classica de l’occitan foncionava de l’Edat Mejana fins au començament dau sègle XX coma un ensemble de convencions mai o mens flotantas. I aviá de trantalhs dins la maniera de l’aplicar. I mancava una nòrma, çò es, un ensemble de règlas precisas per i levar leis ambigüitats. Una grafia classica sens nòrma tròp fixa podiá sufire per lei besonhs de l’Edat Mejana. Per còntra, dins lo mond contemporanèu, tota lenga eficaça a de besonh d’una nòrma pus precisa.
2. Au començament dau sègle XX, de 1913 enlà, Pompeu Fabra fixèt la nòrma dau catalan, lenga bessona de l’occitan. Sa nòrma recebèt lo sosten de l’Institut d’Estudis Catalans e s’estabilizèt rapidament dins l’ensemble dei País Catalans. Lei catalans an una consciéncia mai fòrta de sa dignitat lingüistica que non pas leis occitans.
3. En seguissent l’exemple de Pompeu Fabra, Loís Alibèrt prepausèt una nòrma fixa per la grafia classica de l’occitan, en 1935, amb sa Gramatica occitana. Son trabalh foguèt adoptat per l’Institut d’Estudis Occitans (IEO), fondat en 1945.
4. Lei lingüistas Robèrt Lafont e Pèire Bèc editèron diferents obratges normatius dins leis ans 1950, 60 e 70 per completar e precisar la nòrma classica d’Alibèrt. O faguèron sovent en coordinacion amb l’IEO. Aqueu vam correspondiá a un periòde de dinamisme de l’occitanisme: lo Temps Dos segon Lafont.
5. La crisi de l’occitanisme de la fin deis ans 1970 e deis ans 1980 favorizèt una sèria de comportaments antinormistas. Lo quite Institut d’Estudis Occitans cessèt de garentir seriosament la nòrma a partir de 1975.
6. La novèla dinamica de l’occitanisme deis ans 1990-2000 —lo Temps Tres segon Lafont— favorizèt un grand nombre d’avançadas per la lenga. Entretant, favorizèt la creacion dau Conseu de la Lenga Occitana (CLO) que prepausèt, entre 1997 e 2007, una sèria de solucions per metre fin au desòrdre deis antinòrmas.
2. Au començament dau sègle XX, de 1913 enlà, Pompeu Fabra fixèt la nòrma dau catalan, lenga bessona de l’occitan. Sa nòrma recebèt lo sosten de l’Institut d’Estudis Catalans e s’estabilizèt rapidament dins l’ensemble dei País Catalans. Lei catalans an una consciéncia mai fòrta de sa dignitat lingüistica que non pas leis occitans.
3. En seguissent l’exemple de Pompeu Fabra, Loís Alibèrt prepausèt una nòrma fixa per la grafia classica de l’occitan, en 1935, amb sa Gramatica occitana. Son trabalh foguèt adoptat per l’Institut d’Estudis Occitans (IEO), fondat en 1945.
4. Lei lingüistas Robèrt Lafont e Pèire Bèc editèron diferents obratges normatius dins leis ans 1950, 60 e 70 per completar e precisar la nòrma classica d’Alibèrt. O faguèron sovent en coordinacion amb l’IEO. Aqueu vam correspondiá a un periòde de dinamisme de l’occitanisme: lo Temps Dos segon Lafont.
5. La crisi de l’occitanisme de la fin deis ans 1970 e deis ans 1980 favorizèt una sèria de comportaments antinormistas. Lo quite Institut d’Estudis Occitans cessèt de garentir seriosament la nòrma a partir de 1975.
6. La novèla dinamica de l’occitanisme deis ans 1990-2000 —lo Temps Tres segon Lafont— favorizèt un grand nombre d’avançadas per la lenga. Entretant, favorizèt la creacion dau Conseu de la Lenga Occitana (CLO) que prepausèt, entre 1997 e 2007, una sèria de solucions per metre fin au desòrdre deis antinòrmas.
— Lo CLO chausiguèt de restablir la nòrma fixada per Alibèrt, Bèc e Lafont en i apondent solament quauquei precisions e rectificacions menoras, sens destabilizar l’ensemble.
— Bèc e Lafont foguèron de membres actius dau CLO.
— L’eiretatge dau CLO es important. Dins tota l’istòria de la lenga, lo CLO es sol organisme de codificacion qu’aja trabalhat segon de critèris scientifics garentits, en essent dirigit per de lingüistas competents.
— Bèc e Lafont foguèron de membres actius dau CLO.
— L’eiretatge dau CLO es important. Dins tota l’istòria de la lenga, lo CLO es sol organisme de codificacion qu’aja trabalhat segon de critèris scientifics garentits, en essent dirigit per de lingüistas competents.
7. La novèla crisi de l’occitanisme, evidenta dins leis ans 2010, ja se preparava a la fin deis ans 2000 quand lo CLO cessèt de foncionar a causa de pressions exterioras.
— Après 2007, lo CLO publiquèt pas mai e intrèt en sòm forçat.
— Dempuei 2008, aumens 3 “acadèmias” concurrentas assajan de remplaçar lo CLO. Son l’Acadèmia Occitana, lo Congrès Permanent e l’Institut d’Estudis Aranés. Ai ja explicat dins un article precedent de Jornalet, e mai dins una publicacion scientifica de l’AIEO, que lei tres “acadèmias” novèlas son incapablas de fornir una nòrma accessibla. Fan de publicacions contradictòrias, sovent viòlan lo trabalh anterior d’Alibèrt e dau CLO, son pas contrarotladas per de lingüistas, son presididas per d’amators e an de foncionaments opacs.
— Es verai que lo Congrès a mes en linha de lexics. E l’Acadèmia Occitana a editat un lexic en PDF. Aquelei lexics rendon de servicis de basa ais usatgiers que cèrcan un mot lèu-lèu sus Internet. Mai son pas d’obratges normatius de ges de biais, que son clafits de contradiccions, d’errors volontàrias o involontàrias e, de còps, de chausidas dobèrtament antinormistas e anti-CLO.
— Es verai que Pèire Bèc foguèt president d’onor de l’Acadèmia Occitana a la fin de sa vida, mai, justament, aquò se passèt de maniera onorifica, pas mai. Son òbra activa, Bèc l’a facha alhors: au CLO de segur, a l’AIEO, dins leis universitats e a l’IEO quand foncionava ben.
— Es verai que i a de lingüistas reputats dins leis tres “acadèmias” novèlas, mai i tenon pas lo poder, contraròtlan pas lei publicacions, ne pòdon pas garentir la qualitat.
— Dempuei 2008, aumens 3 “acadèmias” concurrentas assajan de remplaçar lo CLO. Son l’Acadèmia Occitana, lo Congrès Permanent e l’Institut d’Estudis Aranés. Ai ja explicat dins un article precedent de Jornalet, e mai dins una publicacion scientifica de l’AIEO, que lei tres “acadèmias” novèlas son incapablas de fornir una nòrma accessibla. Fan de publicacions contradictòrias, sovent viòlan lo trabalh anterior d’Alibèrt e dau CLO, son pas contrarotladas per de lingüistas, son presididas per d’amators e an de foncionaments opacs.
— Es verai que lo Congrès a mes en linha de lexics. E l’Acadèmia Occitana a editat un lexic en PDF. Aquelei lexics rendon de servicis de basa ais usatgiers que cèrcan un mot lèu-lèu sus Internet. Mai son pas d’obratges normatius de ges de biais, que son clafits de contradiccions, d’errors volontàrias o involontàrias e, de còps, de chausidas dobèrtament antinormistas e anti-CLO.
— Es verai que Pèire Bèc foguèt president d’onor de l’Acadèmia Occitana a la fin de sa vida, mai, justament, aquò se passèt de maniera onorifica, pas mai. Son òbra activa, Bèc l’a facha alhors: au CLO de segur, a l’AIEO, dins leis universitats e a l’IEO quand foncionava ben.
— Es verai que i a de lingüistas reputats dins leis tres “acadèmias” novèlas, mai i tenon pas lo poder, contraròtlan pas lei publicacions, ne pòdon pas garentir la qualitat.
Çò que fonciona uei e çò que se poirà far
Dins aquestei circonstàncias, evidentament, la sola basa solida que pòsca foncionar per aplicar la nòrma, rèsta dins leis òbras d’Alibèrt, de Lafont, de Bèc e dau CLO. Es aquí que se tròba la nòrma classica de l’occitan, tala coma la presenti regularament dins aqueste blòg.
Ara totun, una certana critica que fau ai tres “acadèmias” novèlas, la pòdi far tanben ai lingüistas que son partisans de la nòrma Alibèrt-CLO. Es completament verai que, dempuei lei libres envielhits d’Alibèrt, avèm publicat ben pauc de diccionaris e de gramaticas compatibles amb lo CLO. Pasmens n’i a un pauc.
Mai dins aquesta insufisença, lei lexics de l’Acadèmia e dau Congrès garentisson pas tanpauc una nòrma: tot lo contrari, desfàn la nòrma Alibèrt-CLO e aumentan la confusion.
La solucion a aqueste desòrdre vendrà jamai dei tres “acadèmias” concurrentas. Vendrà benlèu d’una nòva ambicion de l’occitanisme dins lo futur, d’una nòva recèrca de qualitat.
Disi pas que lei succès e lei crisis de l’occitanisme se resumisson a de questions de nòrma e d’antinòrma. Mai lo contrari rèsta verai: leis avançadas e lei reculadas dins la nòrma seguisson lei periòdes de montada e de davalada de l’occitanisme.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#14 Efectivament i a nòrma e nòrma. L'usatge majoritari fa nòrma, tanplan coma l'organisme de poder qu'impausa una nòrma. En francés es una causa, en occitan es autra causa. Estant qu'avèm pas aqueste organisme e que cada lingüista i va de son vejaire normatiu... Tornem pas sul "lugarn" e sas variantas o sus la "e" de sosten o que te sabi. Contunhem de transmetre la lenga, en Roumanillo-mistralenc o pas, se vei pas a l'oral e se compren a l'escrich.
#11 Oui, enfin, la normo n'i a uno dempièi 1854 pel prouvençau, e dempièi 1932 per las variantos legadoucianos, quand la Mantenéncio de Lengadò adaptè l'ourtougràfio à nostes parlas.
En tot cas, l'Acadèmia e lo onogrès que son d'acòrd sus la fòrma "lugarn". Deu CLO, uei lo dia que se'n fotem, qu'èra utille en son temps, mès qu'ei deu sègle passat, fenit, acabat. E Domergue qu'a gran tòrt de har la promocion de l'antinormisme dab son article lugar*. Gran tòrt.
#11 «lo CLO es benlèu l’organisme scientific que cal, mas es mòrt (ai totjorn pas d’explicacion sus la causa)»
=> Lo CLO manten son existéncia juridica mai s’es arrestat de foncionar. La rason es explicada dins diferentei publicacions de Josiana Ubaud e de ieu (e de l’ANÒC sus la crisi de l’occitanisme).
En resumit, la direccion de l’IEO de 2002, menada per Dàvid Grosclaude, faguèt de pressions ostilas, e de còps violentas, per metre fin ais activitats dau CLO. I aguèt dos assais de “negociacions” que portèron pas de solucion. Foguèt un conflicte de poder ridicul, un problèma ben classic dins lo mond associatiu. Fòrça lingüistas dau CLO, chocats e pauc acostumats a aquela mena de conflicte, abandonèron la partida e foguèron descorats.
I a mai de detalhs aquí mon estudi presentat a l’AIEO, p. 365: http://llengua.gencat.cat/web/.content/documents/publicacions/btpl/arxius/21_Occitania_en_Catalonha.pdf
Torni escriure doncas :
-la nòrma dels occitanistas es Alibèrt. Los debats (acarnassits) son pas que sus de detalhs.
-lo CLO es benlèu l’organisme scientific que cal, mas es mòrt (ai totjorn pas d’explicacion sus la causa) sens aver produsit las aisinas de difusion larga que fan sofracha.
-atencion perque la nòrma se fa pas totjorn segon la logica scientifica (lo francés n’es un exemple) : se pòt fa per imposicion del politic (sèm a l’abric d’aquò pel moment en Occitania. Benlèu malurosament) o tot simplament (principe de realitat) en aplicant la lenga largament difusida dins divèrsas aisinas. Es per aquò que los especialistas de l’occitan devon absoludament s’atalar a un trabalh comun abans qu’un diccionari e una gramatica mai o mens « personala » mas largament difusit prenga la plaça e faga "La Nòrma ».
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari