S'acaba lèu-lèu l'an 2018, e coma sovent dins nòstra concepcion ciclica del temps, ven amb la fin de l'an lo temps dels bilances. Fa qualques jorns, un escrivan occitan que dirai pas son nom, perque o faguèt dins un quadre privat, en seguida d'un malentendut coma se passa sovent suls rets socials, interpretèt un comentari mieu coma una mòstra de mon nacionalisme occitan, e m'enebiguèt formalament de far la mendre propaganda "nacionalista" sus sa pagina. Puèi parlèrem mai tranquillament, e lo dialòg seren avaliguèt l'incompreneson. Blosa anecdòta, en se fòrça pauc significativa, mas que me faguèt chifrar sus mon bilanç politic.

Fa d'annadas que las circonstàncias de ma vida personala m'an empench a m'engatjar per la libertat dels pòbles. Doni mon supòrt a la libertat de Corsega e de Catalonha, en particular, non solament pr'amor de las relacions especialas que teni amb aqueles territòris, mas tanben perque constati en aqueles dos pòbles una volontat de liberacion nacionala. Rèsti pas regularament en Corsega ni en Catalonha, mas se i a fòrça còrses e encara mai de catalans que se vòlon liberar dels quadres estatals ont se senton pas respectats, perqué los sostendriái pas? Filh de pènegre, soi conscient de las luchas dolorosas entre los pòbles, e del pes despietadós dels imperialismes que menèt dos rèireoncles mieus a luchar per l'independéncia d'Algèria mentre que la rèsta de la familha preniá lo camin de l'exilh.

Longtemps, totun, me considerèri pas occitan, e, tot comptat e rebatut, sabiái pas quitament res d'Occitània ni de sa lenga ni de sa cultura. En comprenent tot çò que l'estat francés e la consequenta alienacion familiala m'avián escondut e dissimulat, volguèri ragantar lo temps perdut. Alavetz, calquèri sus Occitània las luchas còrsas e catalanas, persuadit que lo pòble occitan se desvelhèra en pauc de temps a la plena consciéncia de se. Mas se pòt desvelhar un pòble se las circonstàncias istoricas, sociologicas e politicas o vòlon pas?

16 ans après, devi constatar que pas grand causa a cambiat. Una region "Occitània" qu'es en partida catalana, e que fa pas res d'important per la cultura occitana, mas que son nom es l'indici qu'una part limitada de la populacion occitana s'identifica a Occitània, mas en li donant un sens identitari e territorial desparièr dels pantaisses occitanistas. La possibilitat d'una republica occitanocatalana en cas d'independéncia de Catalonha Sud, mas segon una dinamica ont los araneses se distàncian del conflicte istoric entre Castelha e Catalonha; s'aquela republica existís un jorn, quin ròtle i auràn jogat los occitans d'Aran? Quand los occitanistas se parlan pas francés suls rets socials, la lenga nòstra es mai presenta sus Internet, e avèm quitament un jornadièr occitan en linha, Jornalet. Mas avèm perdut nòstre solet setmanièr de papièr, e fòrça nos demandam que servís d'aver un Ofici Public de la Lenga Occitana. L'occitan s'ensenha encara tròp pauc per que se garentisca sa subrevivéncia, amb de fòrtas inegalitats territorialas que son totjorn las meteissas. Enfin, l'occitanisme politic amassa pauc de mond, e aquel mond son fòrça devesits, e cadun amb son estrategia desparièra, al mièg d'una populacion occitana generalament indiferenta.

En qué servís de voler calcar sus Occitània de modèls que li correspondon pas? Corsega e Catalonha, mas caduna a son ritme, agisson coma nacions. Mas Occitània? Sens mespresar los que pensan qu'Occitània poiriá seguir las draias còrsa e catalana, Occitània a l'originalitat d'èsser estada una civilizacion abans de desvolopar un foncionament nacional. Repetiguèssem milanta còps a nòstres compatriòtas occitans que son occitans, seriá probable que capitèssem pas. Fa de temps que Mistral escriguèt dins la Cançon de la Copa que sèm una nacion, qual l'a cregut?

Non assagi pas de vos dire que quitetz de luchar, sèm obligats de luchar. Sens luchar, fa de temps que l'occitan seriá una lenga mòrta. Assagi de vos dire que nos cal trobar d'autras draias. Fa un mes, lausèri los curds e lor confederalisme democratic. Encara uèi, me pensi qu'es un modèl interessant. Pas exactament calcable, de tot segur, ça que la. Los curds poguèron desvolopar lor consciéncia de pòble en abséncia d'un estat pro estable e pro centralizat per los assimilar; l'ostilitat de cèrts pòbles vesins e de qualques estats autoritaris repressius a probablament mantengut una coesion malgrat las diferéncias lingüisticas intèrnas e l'espandida del vast territòri nacional. Aquò dich, contunhi de creire que lo confederalisme democratic auriá mai d'un avantatge. Abans de voler crear un estat uèi d'a fons quimeric, escometriam sus un afebliment dels estats, en particular sul que pertòca la màger part d'Occitània, lo francés, en prepausant d'autras formas de govèrn non centralistas, non chauvinistas, non autoritàrias, non sexistas, non racistas, non fanaticas, socialas, cooperativas, ecologistas, egalitàrias, distanciadas del capitalisme neoliberal que provòca la revòlta. Non s'impausariá pas pus l'uniformitat mas se cercariá la justícia, e enfin poiriam donar un sens a la convivéncia que revendicam de contunh. Abans de somiar una Occitània qu'auriá recuperat pertot la lenga occitana, cercariam de poder viure nòstra lenga e nòstra cultura amb de mond que partejan pas nòstras valors, dins lo respècte recipròc, en encoratjant lo dialòg e lo respècte democratic. Enfin, respondriam a las criticas dels gents que, malgrat que lor agrade pas l'estat francés, non vòlon pas una Occitània que ne seriá una còpia, e benlèu vendrián los qu'aiman pas los estats ni las identitats barradas ni las pàtrias.

T'aimi encara Occitània, mas puèi que t'aimi, te vòli non solament liura mas tanben justa. Perque sabi que la justícia te fa venir bèla e polida.