L’origina deu nom comun la baia non èra pas aisida e que caloc addicionar, dab hèra de paciéncia, diferentas ipotèsis plan argumentadas, long deu sègle XX, abans de trobar un explic etimologic complet uei lo dia.
 
Non repetirèi pas ací totas aqueras ipotèsis successivas, que’s pòden consultar dens lo magnific diccionari etimologic FEW a l’article batare, reelaborat e mes en linha sus lo sit web deu laboratòri ATILF (paginas 88 e 90-91, punt IV). Que resumishi ací solament lo scenari etimologic finau deu mot labaia, retengut segon la darrèra actualizacion deu FEW.
 
Au començament que i avèva un toponim, un nom de lòc unic, dit en francés La Baie. Qu’èra ua rada o un golf de la còsta atlantica qui banhava las con·hinhas de Peitau e de Bretanha, entre lo continent e l’illa de Nermostèr [Noirmoutier]. Aqueth toponim francés, La Baie, qu’ei plan atestat dens los documents escriuts deus sègles XIV a XVI. La còsta d’aquera rada que tienèva ua activitat hèra dinamica d’extraccion de la sau, de reputacion internacionala. Vaishèths de tota l’Euròpa occidentala que vienèvan dens aqueth golf entà’s cargar de sau. La rada en question qu’èra practica e segura entaus vaishèths.
 
Qu’ei absoludament segur que lo toponim, dit en francés La Baie, e tienèva deus sègles XIV a XVI formas similaras dens los dus idiòmas autoctòns d’aquera zòna, qui son l’aguiainés o peitavin-santongés deu costat de Peitau e lo galò deu costat de Bretanha. Mes a aqueras epòcas, aguiainés e galò non coneishèvan pas encara la revendicacion d’estar reconeguts coma lengas distintas deu francés.
 
Lo succès de l’exportacion de la sau d’aquera zòna, per las vias deu trafec maritim de la fin de l’Edat Mejana, que’n hascoc lo prototipe de la rada favorabla aus vaishèths.
 
Atau, lo toponim La Baie que’s transformèc en nom comun, une baie en francés, documentat tre lo sègle XV e vasut aplicable a d’autes lòcs dens lo Mond. En aguiainés actuau que trobam plan lo nom comun bàie, e en galò bée, probablament apareguts a la medisha epòca que la forma francesa. Lo nom comun francés la baie que horniscoc formas similaras a diferentas lengas d’Euròpa occidentala: en occitan baia, en catalan una badia (inicialament la Baia peu toponim), en espanhòu bahía, en portugués baía, en italian bạia, en anglés bay, en neerlandés baai, en alemand Bai, en breton bae... Lo mot anglés bay qu’ei precòç, qu’ei atestat tre 1385, que degó tiéner un ròtle dens l’internacionalizacion deu mot au costat de la forma francesa baie.
 
Entre 1600 e 1800 haut o baish, la còsta de la rada en question que’s modifiquèc per divèrsas rasons naturalas e umanas e lo hons deu golf que vasoc l’actuau Maresc Breton (o Maresc Vendean). La rada que vasoc mei petita. L’importància comerciala de l’endreit que baishèc. Lo nom pròpri deu lòc, La Baie, que desaparegoc de l’usatge. Dempuish los sègles XVII o XVIII, la rada actuala qu’a cambiat de nom en francés: non ei pas mei La Baie per excelléncia, sonque ua simpla “baia” aperada la baie de Bourgneuf, o mei popularament la baie de Bretagne. En galò qu'ei la bée de Bertègn; en occitan que podèm díser la Baia de Bretanha.
 
La documentacion de la forma occitana, la baia, que sembla mens abondosa que dens las autas lengas oèst-europèas. Lo mot occitan la baia que sembla sustot d’aparéisher en provençau e en niçard, a datas tardivas, au sègle XIX. Lo gascon, la varietat d’occitan mei pròcha geograficament deu golf d’origina d’aqueth mot, non ofrish pas facilament atestacions ancianas. Aquera anomalia, jo que supausi que vien d’ua manca de tractament sistematic deus archius. Que soi gaireben segur que poirem trobar en occitan gascon —e dens los autes dialèctes occitans— traças mei ancianas deu nom comun la baia e deu toponim ancian la Baia°. Tot aquò que’s devèva díser en occitan, necessàriament, en tienent compte deus nòstes escambis maritims tradicionaus dab Peitau, Bretanha e la rèsta d’Euròpa.