Ac sabèm de plan, lo nacionalisme francés nos mia una guèrra sense nada pietat. Es una guèrra que ditz pas son nom, sense de camp de batèsta, sense de mòrts, sense de bombardada vertadièras, mes que pòt estar l’encausa de pèrdas inestimablas, las de culturas, de lengas e de biaises de concéber la vita.
 
La volontat deus enemics es de hèr desaparéisher tot çò que pòt representar una varietat culturala dens l’Estat francés, de hèr créser qu’entre un euskaldun pelotari de Biàrritz, un marin breton e un productor de vin blanc d’Alsaça, existís pas nada diferéncia culturala, que los biaises de pensar e véser lo monde son los medishes.
 
En un mòt, vòlen impausar l’idèia que França es una Nacion, lavetz qu’es pas qu’un Estat administratiu o una comunautat de destin.
 
Lors armas son fòrça poderosas: l’Educacion Nacionala e los mejans de comunicacion. L’Educacion Nacionala gòma l’istòria deus nòstes paises e lo hinestron parisenc nos conda tota la jornada çò qu’apèran eths medishes lo “roman nacionau”. I a pas que France 2 ende titolejar un reportatge Le Jardinage: une passion française.
 
Es sustot au nivèu de l’edicion e deu cinèma que l’ofensiva es la mès violenta. Me brembi plan que, estant dròlle, legissèvi los resumits de filmes dens lo magazine Télé 7 jours, e sovent aquò començava per: “Dens una pichona vila de província … “
 
L’accion deu darrèr roman d’Amélie Nothomb, qu’èi legit per azard, se debana a la debuta dens una vila sense de nom, mes qu’es qualificada de patelin per un personatge que prefèra “l’energia de París”, de la quala l’autora se congosta de citar en seguida noms de carrèras, de barrris, d’arrondiments, de monuments, de parcs e jardins. Cau aténguer un beròi moment ende saber que s’agís de Brèst. Tiò tiò, es possible d’escríver un roman que’s debana a Brèst sense de citar lo nom “Bretanha” o  “breton” … Me demandi com l’autora (qu’es bèlga!) a causit la vila, auré podut estar quina vila que sia, auré absoludament pas cambiat l’accion deu líber.
 
Sus la mapa administrativa, s’i son escaduts de contunhar de hèr desaparéisher noms de cultura darrèr noms de regions dessaborats: Grand Est, Hauts de France, PACA, Pays de Loire, Centre, après los qu’estón boishats peus noms de departaments: Bigòrra, Bearn, Coserans, Lomanha … La tièra es longassa.
 
I a pas “qu’en çò nòste” que lo jornau televizat de la purmèra e de la dusau cadena es presentat sus un hons de vista de París dambe una torn Eiffel (prononciar: àifl) plan vesedera.
 
En fàcia, nosautes, am fòrça paucs mejans. Nos cau volontat e capborrudèr ende non pas desaparéisher complètament. Nos cau tanben idèias navèras ende’s hèr veseders, abans que lo tsunami jacobin nos engolisca. Cau que cada nava generacion porte sa pèira a la bastida culturala. Nos cau benlèu tornar inventar e inventar, es una question de subervida.