Opinion
En cò de Victor, ò l'enfança perduda
Fa quauquei jorns, descurbiguèri, per mejan d'un vidèo partejat per un amic, Yannick Jaulin, un artista peitavin que fa d'espectacles bilingües per partejar lo parlange, sa lenga mairala, qu'a d'afinitats amb la nòstra. I presenta amb sensibilitat e poesia la tendra esmoguda d'assajar de pèrdre pas lo parlar de son enfança, e de lo porgir a un public per qu'aquest l'aime pereu. I ditz que sensa la lenga mairala se'n van de representacions afectivas e mai l'umor.
En n'agachant quauqueis extrachs, arribèri a la conclusion qu'amb l'occitan m'èra impossible d'aver lo mesme liame afectiu que Yannick Jaulin amb son peitavin-santongés. Es pas la lenga de mei gents, ni mon paire ni ma maire l'an parlada ni la parlaràn jamai, e dau caire de ma maire d'origina occitana, la lenga a desparegut dempuei probablament un sègle. Pichon, jamai non ai ausit qui que siá ne dire quauquei mots a mon entorn. Cèrtas, i aguèt l'ocasion de veire per azard, de Corsega estant, un o dos còps l'emission en provençau d'FR3, mai siguèt una experiéncia luenchenca, onte pasmens poguèri remarcar que la lenga m'èra de bòn comprene a respècte dau còrse.
Au fons, d'efiech, a ieu qu'èri pas d'origina còrsa ni aviáu de gents de lenga còrsa, lo còrse representa totplen la lenga de l'enfança amb lo francés. Lo còrse, l'ausiáu de lònga e de contunh, dins la boca deis adultes per carrieras, dins lei cants que passavan a la ràdio, e entre lei convèrsas francesas deis autreis enfants que jogavan amb ieu: "Sè scemu?" (Siás fòu?), mentre que lei cauçaduras se tresmudavan en scarpes e que lei fugidas se fasián scappates e que d'unei planhián que d'autres li aguèsson roubé (raubat) quauque afar. A l'escòla de mon quartier popular d'Aiacciu, I Salini, aguèri l'astre de seguir quauquei leiçons de còrse, e mai lo primier regent que me n'ensenhèt quauquei mots siguèsse estat arrestat per banditisme lo jorn de la mòrt de Louis de Funés.
Pasmens, lo contacte mai prefond amb la lenga còrsa aguèt luòc En cò de Victor, au perruquier per òmes, un barbier, non luench de la Piazza Abbatucci, que li disián Victor. Mon paire m'i menava cada dos mes, e cada còp me banhavi dins la lenga que totei parlavan, lei clients, sovent d'ancians, coma lo patron Victor e son emplegat. A sei convèrsas e charradissas, i compreniáu pas grand causa, cresi de me recordar que se parlava sovent de fotbòl ò de la vida vidanta, mai encara uei lo remembre d'aquelei paraulas en una lenga misteriosa m'estaca indefectiblament a mon illa que tròbi de manca a cada instant de mon existéncia. Pauc a cha pauc, après lo remplaçament dau vièlh emplegat retirat per de jovei perruquieras, lo còrse anèt perdent son espaci.
Fa de temps que Victor es mòrt, ara. Pasmens, oblidarai pas aqueu perruquier charraire e sorrisent que me faguèt aimar, per la simplicitat de l'ambient de sa botiga, la lenga de mon enfança perduda, e qu'ansin me faguèt aimar pereu totei lei lengas deis enfanças perdudas. Coma l'occitan, per ieu lenga d'adulte, mai que cèrqui de far aimar a meis enfants.
En n'agachant quauqueis extrachs, arribèri a la conclusion qu'amb l'occitan m'èra impossible d'aver lo mesme liame afectiu que Yannick Jaulin amb son peitavin-santongés. Es pas la lenga de mei gents, ni mon paire ni ma maire l'an parlada ni la parlaràn jamai, e dau caire de ma maire d'origina occitana, la lenga a desparegut dempuei probablament un sègle. Pichon, jamai non ai ausit qui que siá ne dire quauquei mots a mon entorn. Cèrtas, i aguèt l'ocasion de veire per azard, de Corsega estant, un o dos còps l'emission en provençau d'FR3, mai siguèt una experiéncia luenchenca, onte pasmens poguèri remarcar que la lenga m'èra de bòn comprene a respècte dau còrse.
Au fons, d'efiech, a ieu qu'èri pas d'origina còrsa ni aviáu de gents de lenga còrsa, lo còrse representa totplen la lenga de l'enfança amb lo francés. Lo còrse, l'ausiáu de lònga e de contunh, dins la boca deis adultes per carrieras, dins lei cants que passavan a la ràdio, e entre lei convèrsas francesas deis autreis enfants que jogavan amb ieu: "Sè scemu?" (Siás fòu?), mentre que lei cauçaduras se tresmudavan en scarpes e que lei fugidas se fasián scappates e que d'unei planhián que d'autres li aguèsson roubé (raubat) quauque afar. A l'escòla de mon quartier popular d'Aiacciu, I Salini, aguèri l'astre de seguir quauquei leiçons de còrse, e mai lo primier regent que me n'ensenhèt quauquei mots siguèsse estat arrestat per banditisme lo jorn de la mòrt de Louis de Funés.
Pasmens, lo contacte mai prefond amb la lenga còrsa aguèt luòc En cò de Victor, au perruquier per òmes, un barbier, non luench de la Piazza Abbatucci, que li disián Victor. Mon paire m'i menava cada dos mes, e cada còp me banhavi dins la lenga que totei parlavan, lei clients, sovent d'ancians, coma lo patron Victor e son emplegat. A sei convèrsas e charradissas, i compreniáu pas grand causa, cresi de me recordar que se parlava sovent de fotbòl ò de la vida vidanta, mai encara uei lo remembre d'aquelei paraulas en una lenga misteriosa m'estaca indefectiblament a mon illa que tròbi de manca a cada instant de mon existéncia. Pauc a cha pauc, après lo remplaçament dau vièlh emplegat retirat per de jovei perruquieras, lo còrse anèt perdent son espaci.
Fa de temps que Victor es mòrt, ara. Pasmens, oblidarai pas aqueu perruquier charraire e sorrisent que me faguèt aimar, per la simplicitat de l'ambient de sa botiga, la lenga de mon enfança perduda, e qu'ansin me faguèt aimar pereu totei lei lengas deis enfanças perdudas. Coma l'occitan, per ieu lenga d'adulte, mai que cèrqui de far aimar a meis enfants.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
"L'internacionala sera lo genre uman" que disian i a quauquas decenias!
Aquela frasa es a doble sens. los uns pensavan que l'internacionala es una tecnologia que devia servir l'umanitat mas que sei transformada en una machina a espleitar e a transformar tot lo monde en auvelha. Chacun se neja dins l'internacionala e oblida son autonomia individuela o regionala.
D'autres disian que si tots los paubres dau monde s'assemblava quò seria una fòrça mas jamai quò es arribat. Uei, lo monde reclaman una tecnologia au servici du regional, una economia a partir dau local.
Coma autre còp chaque bocin de terra avia sas particularitas e fasian naisser una economia culturala sur plaça .Autarcia anava de bana coma la lenga.
L'òm se rend compte uei que la mondialisacion nos copa de tot, de la natura, de nòstras raiçs, de nòstre besonh de crear individualement , de la societat daus reirs, de l'istòria. La lenga es benleu un moien de recuperar tot aquò.
Mon car Gerard-Joan, tot es despuèi totjorn perdut. Nos demòra çò qu'es, çò que va a mand d'èsser. Mas ton prepaus me remanda al mieu pròpi camin, e aquí me maini que soi estat plan mai, e fòrça, banhat de lenga occitana que non pas tu. Segur que ni lo paire ni la maire non parlavan atal. Mas los grands mairals, lor parentèla en tèrra d'Aude e d'Arièja, si que la parlavan pro sovent, benlèu pas pro de contunh per ne m'ensenhar las paraulas, mas la musica tant estacanta de sa votz dins la lenga, l'ai retenguda tota, de per còr, de per anma.
Mas aquò non lèva res al ligam que podèm aver pescat sul camin, dins d'autras lengas que nos son vengudas caras. Cresi que tota lenga s'amerita l'amor mailèu que lo silenci. Me sembla que ganhariás e ganhariam totes a far jogar los ligams que pòdes nóser entre l'isla e lo continent occitan, en prepausant regularament a las revistas (Òc, Gai Saber) de traduccions de poètas insularis passats e, mai que mai, contemporanèus, a l'occitan, per nos noirir totes del tieu tresaur d'enfança.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari