Parli gaire de ma vida personala. Aqueste còp fau una excepcion. Vos cònti una anecdòta qu’illustra ben l’enjòc primordiau de l’usatge de l’occitan en public.
 
Pendent la prima passada, après una jornada de trabalh, prenguèri mon enfant a la gardariá e s’aneriam passejar au Pargue de la Tòrsa, a Ais.
 
Li dison lo Pargue de la Tòrsa perque la ribieròta de la Tòrsa passa au mitan. Es un espaci verd grandaràs e fòrça ben esquipat de nòstra vila d’Ais de Provença. En mai dau riu que canta, i trobatz de tepa doça, d’arbres que vos pòrtan d’ombra, de trajèctes per córrer, d’aisinas de musculacion, un terren de rugbi, d’anets amb de peissons dins una lòna, de fònts, d’enfants, d’esportius amators, d’atlètas professionaus, de joines, de vielhs. Es un pichon paradís. E i a de terrens de jòc per lei pichons.
 
Mon enfant i jogava. L’encoratjavi qu’escalava tot solet un ret de còrdas semirigidas, liadas amb un tobogan e un tunèl d’alumini. Fasiá de progrès esbleugissents. Èra un moment extraordinari... De segur, l’encoratjavi en occitan. Que li parli sistematicament en occitan a mon mainatge.
   
Alora: un òme vielh se teniá a un mètre de ieu e acompanhava un autre enfantonet; èran lo papet e lo felen. Elei se parlavan en francés. L’òme vielh, en m’ausissent parlar occitan, m’espinchava de mai en mai. Aviá enveja de me dire quauque ren, o sentiáu, mai balançava... Fin finala poguèt pus tenir e m’arrambèt ansin, en sorisent, fòrça aimable, e en francés.
 
“Fa una estona que vos ausissi. Que parlatz una lenga qu’es ni d’italian, ni d’espanhòu. E sabi pas devinar çò qu’es.”
 
“Òc, parli provençau.” Li respondèri aquò a tot astre bòn astre, en li sorisent, e poguèri pas detalhar mai, que deviáu agachar sustot mon enfant, que tombèsse pas.
 
L’òme vielh cambièt còp sec de fàcia. Semblèt estomagat per ma respònsa. Puei retrobèt una mena de sorire, mai foguèt un sorire carnassier aqueste còp. Me regardèt fixament coma una sèrp ipnotizaira, e me demandèt:
 
“Alora, donc, siatz un independentista provençau?”
 
“...Òc, aquò’s aquò”, çò respondèri, en li sorisent ferme.
 
L’òme vielh quinquèt pas, arrestèt de sorire e partiguèt sus lo còp. E ieu tornèri encoratjar mon niston qu’escalava.
 
De segur, quand li diguèri d’òc a l’òme vielh, li auriáu pogut detalhar que siáu per l’independéncia d’Occitània tota, Provença inclusa. Fòrça legeires o sabon. E mon occitanisme descomplexat s’es desvolopat a partir de ma consciéncia provençala. Mai de còps as pas temps d’explicar aquela de mena de detalh.
 
Es pas lo primier còp que vivi aquela mena d’experiéncia. E totei leis occitanistas, aumens un còp dins sa vida, an viscut de moments coma aqueu.
 
E mai se siatz un occitanista non independentista —coma es encara lo cas de la majoritat deis occitanistas—, avètz viscut un jorn o l’autre lo besonh de vos explicar davant quauqu’un que vos acusa d’independentisme. Solament perque parlatz occitan.
 
Aquò revèrta l’estructura prefonda de l’estat francés. Fa regnar una ideologia subrepoderosa qu’es ostila a l’occitan e que condiciona certanei comportaments.
 
Cèrtas, una majoritat de gents que vos ausisson parlar occitan mòstran pas de reaccion particulara dins una vila occitana coma Ais de Provença... o coma Bordèu, Clarmont-Ferrand, Gap, Pau, Montpelhier, Lemòtges o Tolon... Dins tota vila occitana, avèm una populacion mesclada que parla un molon de lengas estrangieras. Ansin fòrça gents vos remarcan gaire se parlatz occitan.
 
Sola una minoritat de personas identifican l’occitan quand l’ausisson, e en generau an de reaccions positivas. Ara: parli ben de la vila, dins lei vilatges e lei borgadetas reconeisson l’occitan mai sovent.
 
Una autra minoritat de personas, quand ausisson d’occitan, devinan qu’es una lenga romanica mai la sabon pas identificar. Es lo cas de mon interlocutor dau Pargue de la Tòrsa.
 
Mai l’ensenhament mai fondamentau es d’una autra traca. Una minoritat de personas, coma l’òme de la Tòrsa, tre que realizan que quauqu’un parla occitan, an una reaccion ostila: practican lo chauvinisme francés d’exclusion. Veson l’usatge innocent de la lenga occitana coma una menaça còntra l’unitat de l’estat francés.
 
L’òme vielh en question se demandèt pas se l’occitanisme es devesit entre independentistas e non-independentistas. Per eu, parlar provençau amb son enfant èra necessàriament un acte independentista.
 
Cresi que ma respònsa laconica, “Òc, aquò’s aquò”, foguèt redobtablament eficaça.
 
S’aquel òme m’aguèsse arrambat quand aviáu dètz e sèt ans, quand aviáu pas encara de consciéncia clara, es probable que me seriáu perdut en justificacions: “Que non, es pas çò que cresètz...”
 
Un occitanista non-independentista, dins una tala situacion, tanben se justificariá: “Parli occitan mai me senti francés, la Republica es compatibla amb la diversitat lingüistica, siam de bravei gents, sabètz...”
 
A un moment, cau arrestar de se justificar.
   
Leis atacas de l’estat francés còntra l’occitan an aumentat brutalament sota Sarkozy e Hollande e ara sota Macron. En particular, subissèm una eradicacion sistematica de l’occitan a l’escòla. E mai se repetissèm que siam de bravei ciutadans, l’estat francés nos eradica sens pietat. Òc, l’independentisme es una posicion racionala.