O sabèm totes, nòstra epòca es la de çò instantanèu, de çò immediat. Amb Internet, especialament, podèm jónher en qualques segondas, o benlèu encara mens, l'autre extrèm de la Tèrra. E mentre que fa qualques decennis, esperàvem tranquillament la telefonada setmanièra o la letra mesadièra d'un amorós o d'un parent, ara nos sentèm abandonats se qualqu'un qu'aimam nos respond pas sul pic sus Whatsapp o Telegram.

E me demandi pereu s'aquela impaciéncia aducha per la quasi-simultaneïtat de nòstres messatges contamina pas d'autres aspèctes de nòstra vida. Ὁ βίος βραχύς, ἡ δὲ τέχνη μακρή, çò escriviá lo plan conegut mètge grèc antic Ipocrates: "La vida es corta, mas l'art es long", valent a dire que la brevetat de nòstra existéncia pòt tanben aumentar lo sentiment d'urgéncia de nòstres desirs. Voldriam que se compliguèsson eles tanben subran.

Mas l'art es long, çò assolida lo savi sabentàs ellenic.

E las luchas tanben.

Fa 115 ans que Frederic Mistral daverèt lo prèmi Nobel de literatura, cèrtas amb un dramaturg espanhòl, mas l'espanhòl l'an gaireben oblidat mentre que la lenga del poèta de Malhana se legís encara. S'ausís fòrça pauc per carrièras, mas mentre que los felibres dobtavan tant que lo provençal, la lenga d'òc, l'occitan lor subreviuriá que comunicavan fòrça entre eles en francés, mai de cent ans puèi existissèm encara, e resistissèm encara. Coma podèm, amb dificultat, mas las luchas anterioras an permesas las pichonas victòrias que celebram uèi. Soi consent amb vosautres, avèm de ganhar d'autras batalhas, mas oblidem pas que l'art es long.

Dins l'illa de mon enfança e de mon adolescéncia, la lenga, un pauc ensenhada a l'escòla, fòrça cantada, encara parlada pels mai ancians, pareissiá de mal salvar. De ma generacion, coneguèri personalament quatre individús que la parlavan en seguida d'una transmission familiala, e totes nos exprimiguèssem en francés, semenat totun de qualques expressions còrsas. Uèi, e mai la lenga siá pas encara salvada, e perilhe grèvament, de joves parlan fòrça mai còrs que ieu, e multiplican las iniciativas per que la lenga ancestrala siá lenga normala, del temps que lo president de l'Assemblada de Corsega es un intellectual dobèrtament independentista que fa de discorses en lenga còrsa. Res es pas perfièch, la societat pateis fòrça problèmas de mal resòlver, mas malgrat tot a fach abans. L'art es long mas de còps fa fruch.

Lo Principat de Catalonha viu de moments complicats el tanben. De dirigents independentistas son en preson, d'autres exiliats. Los partits teoricament en favor de l'independéncia semblan de recular cada jorn, en oblidant lo referendum de 2017, en ne demandant un autre alara que se sap qu'Espanha o acceptarà pas jamai. Per quant a eles, de catalans e de catalanas son levats d'amira; voldrián l'independéncia promesa mas la veson pas a venir a eles. Per tant, repotegan, e an inventat lo tèrme de "processista" per desqualificar qui vòl l'independéncia mas coma una asimptòta, çò es una corba que tend devèrs un ponch mas l'atenh pas jamai. M'agradariá pasmens que se considerèsse la distància percorreguda. Fa dètz ans, l'independentisme èra tras que minoritari en Catalonha. De tot segur, los defensors de la lenga constatavan que i aviá de perilhs pel catalan, cèrtas qualques unes luchavan ja contra lo poder espanhòl, mas l'ensems de la populacion se satisfasiá de l'autonomia catalana. Ieu tanben m'impacienti, pòdi pas acceptar que Jordi Sànchez siá obligat d'aparéisser en public amb la bandièra d'un país e la fòto d'un rei totes dos enemics de la libertat catalana, mas quand l'impaciéncia miá se fa tròp arderosa, me disi que l'art politic es long.

Las luchas presentas faràn fruch, e nòstras catedralas immaterialas s'ameritan nòstras luchas.