Çò que repròchi mès a l’escòla, es d’ensenhar pas la cooperacion, la collaboracion. Au contra, l’escòla vòu pas que destriar los dròlles, per la competicion, entre los que seràn los miaires de la societat de deman e los que seràn los executants. Trabalha ende conservar la ierarquia. Sèm totis dejà estats jutjats sus nòsta capacitat a recitar lo teorèma de Talès que’ns servirà pas jamès, e degun nos muishèc pas com realizar un projècte amassa, s’escotar, se comprénguer, trabalhar en armonia, çò que hèm gaireben cada jorn.
 
La resulta se vei dens lo biaish qu’an lo monde de discutir. Au lòc d’escotar çò que ditz l’aute, de l’analizar, d’ensajar de comprénguer son problèma e d’i portar una responsa, sèm tostemps dens la competicion (com nos ensenhèn a l’escòla) e nos sembla que cau “ganhar” lo debat e tot botar son “adversari” K.O.
 
Me soi trobat recentament tres còps davant exemples atau.
 
Lo purmèr èra pendent una discutida en Jordania entre esperantistas suu tèma de la patz dens l’Orient mejan. Quan Anna Löwenstein, una britanica que’s definís era medisha coma “jusiva seculària” pausèc LA question mès importanta, de saber: “De qué caleré hèr ende portar una solucion progressista e pacifica a la situacion qu’a tròp durat? “, nada responsa i estoc pas portada.
 
La question èra destinada aus israelians presents. Au lòc de soscar a çò que caleré hèr ende tornar trobar la patz, an pas qu’explicat que la volèvan portar eths, mes que los palestinians ac volèvan pas, en tot balhar fòrças exemples. Quitament s’unas personas (de las qualas jo) les tornèn pausar la question en insistir suu hèit qu’èra LA clau deu problèma, son demorats dens una pausicion de critica de cap aus autes belligerants.
 
Lo dusau cas estoc dambe un francés que demòra en Alemanha. Èra lo jorn quan Emmanuel Macron devèva parlar au finestron ende hèr sas perpausicions après lo “gran debat”, abans que lo huec d’una catedrala anullèsse lo devís presidenciau. Ma question èra totun simplassa: “De qué pòt perpausar Macron ende sortir de la crisi politica? “
 
Mon interlocutor responoc pas. Sentissèvi que’s portava pas los Gilets Jaunes dens lo còr, es evident. Mes s’es acontentat de’us criticar, en tot comparar la situacion dambe Alemanha, en particular la de las retiradas. Ensagèi tres còps de’u tornar miar a la demanda, mes aquò atenhoc pas son cervèth. Èra complètament incapabla de formular la debuta d’una idèa de solucion de sortida de crisi. Los Gilets Jaunes avèvan tòrt, es tot.
 
Lo tresau còp, parlavi de la situacion en Polonha e de la politica deu govèrn. A un moment, digoi la frasa: “Polonha a un govèrn poirit (desencusatz, es de lengatge parlat) mes an baishat o van baishar l’edat de la retirada dinc a 60 ans”. End’una hemna presenta, lo hèit de trobar quicòm de positiu ad aqueste govèrn hasèva de jo solide un dangerós fondamentalista catolic, a maugrat de la debuta de la frasa.
 
Me demandèc, escandalizada, com podèvi díser aquò lavetz que los “drets de las hemnas” èran “grèvament miaçats”. Purmèr estoi susprés, puèi comprenoi que se tractava de las miaças suu dret a l’avortament. Estoc fòrça complicat de l’explicar que, se lo govèrn es vertadièrament “poirit” (èra un resumit lèu lèu hèit), miaçar lo dret a l’ortada es pas bon, mes baishar l’edat de la retirada es meslèu bon e que, fin finala, i a pas nat rapòrt entre las duas causas.
 
Èra tròp tard, m’avèva classificat com enemic que calèva combàter ideologicament.
 
Pas nada solucion ende la patz en Palestina, pas nada sortida de crisi politica, pausicion trencada sus un govèrn, ne sèm bloquejats aquiu dessús. Tot es blanc o negre. Es benlèu l’escòla que’ns a après aquò.
 
Estranhament, es pas vist encara l’idèia d’ensenhar la cooperacion dens la refòrma Blanquer sus l’educacion.