Legissi lo Jornalet dempuèi sa creacion e soi totjorn estonat de legir las reaccions afogadas cada còp qu’es question de l'occitan estandard.
 
Pasmens, los enjòcs son clars: totas las lengas d’estat an un estandard. Mai encara, totas las lengas escrichas de granda difusion an un estandard. Quand l’IEO nacional fa un comunicat es escrich dins un occitan estandard. Mas s'un aborigèn escriu un tèxte dins sa lenga que difusarà a 10 amics, crèa tanben un estandard de fach. E, s'un jorn, un organisme estatal occitan publica una lei, aquesta serà escricha en occitan estandard, pas en 350 dialectes e sosdialèctes. O alara, podètz far coma los romanches, en Soïssa, quand fan un libre lo publican en 5 exemplars, un per cada dialècte! Dempuèi los ans 1980 i a un estandard romanch, lo Rumantsch Grischun, mas i a encara quauques reflèxes provincialistas e l’estandard es pas totjorn utilizat de biais senat, dins la foncion qu’es la sieuna.
 
Per çò que la primièra question de se pausar es: perqué l’occitan estandard? Perqué far un estandard per ço que i a un fum de dialectes intercomprensibles?
 
Per de rasons de facilitat. Pas res mai!
 
Ai pas jamai legit un metòde d’aprendissatge d’occitan; ça que la, imagini que i a pas un metòde per dialècte. L’occitan emplegat dins aquestes metòdes es doncas ja un estandard.
 
L’occitan estandard a de foncions ben precisas: exprimir tot çò qu’es nacional, interdialectal e “despersonalizat”. Domergue Sumien a ben definit lo concèpte ja e soi d'acòrdi amb el.
 
Ça que la, l’estandard a pas de s'apropriar d’autras foncions. Subretot de foncions egemonicas. Per exemple: a la (futura) escòla occitana de Chaucinac es pas l’occitan estandard que serà parlat per la regenta mas lo dialecte auvernhat de Mauriagués, lo dialecte del papet, l’occitan que parlan los locutors natius de Chaucinac. Es que l’esséncia de nostre combat es pas de salvar une lenga. Non pas! L’esséncia, lo sens prigond, de nòstre combat es de far tornar descobrir lor identitat prigonda al monde del país. De “desalienizar” lo país. Cresi qu’es aquò lo sens del libre de tria d’Eric Fraj Quin occitan per deman?, en tot cas.
 
De segur, tot aquò, empacha pas de faire descobrir als dròlles los autres dialectes occitans per mejan de libres e enregistraments. Per exemple, dins mon escòla Diwan de la Granda Seccion enlà i a una vertadièra educacion a la pluralitat intèrna amb d'enregistraments que los mainatges acòstan cada jorn jos forma ludica. E pasmens la lenga de l’escòla es lo breton vannetés (un dialècte a part, un pauc coma vòstre gascon).
 
Segurament, dins l’encastre de l’escòla, l’estandard a son utilitat: los libres de matematicas, de sciéncias, los manuals son escriches en estandard. Mas l’estandard, aquí, a pas qu’una foncion utilitària.
 
Utilizam l'estandard tanben per totas las campanhas d’afichatge nacionalas. Per promòure los corses de breton o per de messatges mai politics.
 
L’estandard e los dialèctes son complementaris, de tot biais. E lo desvolopament d’un estandard s’apària amb lo desvolopament social d’una lenga que passa de la lenga del vilatge a la lenga d’una nacion modèrna. E dins totas las nacions modèrnas i a (encara) los “sedentaris” e los “nomadas”. Imaginatz quauqu’un que nais en Arièja d’un paire gascon e d’una maire de Gap que parlavan pas la lenga (pas d’afècte doncas ligat a la lenga). A 10 ans, se muda a Orlhac, puèi a Nimes. A 20 ans, es estudiant a Marselha, puèi a Tolosa ont descobrís l’occitanisme. L’ome s’establís un jorn a Bordèu amb sa familha mas la vida es encara longa... atal va la vida modèrna.
 
Quin occitan parlarà fin finala? Un occitan estandard, de segur. Es la vida que li aurà impausat un occitan estandard. Se lo movement occitanista li prepausa una solucion clara, scientifica, amb un fum de libres escriches en estandard, causirà l’occitan que va amb son nomadisme. Si que non, bricolarà son estandard sieu amb sas causidas personalas.
 
En revenge, se Jacme, que viu dempuèi totjorn a Casals (Boriana), que lo papet parlava l’occitan de Casals, comença de parlar l’occitan estandard amb sos mainatges, aquò significarà qu’aurà pas res comprés au sens prigond del combat occitanista.