Sempre ai aborrit los corses d’istòria coma nos los donàvem l’educacion estatala francesa. L’ensenhament de l’istòria en França es doblament colpable. D’en primièr es un ensenhament negacionista. Pensi en particular a l’istòria coloniala del País d’Òc, completament amagada, mas pas sonque. I a tanben las autras istòrias colonialas e la violéncia institucionala multiseculara que son mesas de costat. Los corses d’istòria que nos donan son pas qu’una lista dels “grands personatges istorics”: Clodoveu, Sant Loís, Loís XIV, Napoleon e sos generals, lo marescal Joffre e los autres boquièrs de carn umana. França se seriá bastida mercés al trabalh d’aquestes ilustres, çò nos ensenhan. Son eles qu’aurián espandit los territòris, qu’aurián cavat los canals, e pausat de rotas, qu’aurián conquestat Africa e lo Nòu Mond.
 
Del ròtle de la populacion, de las gents ordinaris, ges! Qui a donat sa sang , sa susor e son argent? Los reis? L’aristocracia, la d’espasa o la de l’activitat bancària? Lo pòble, plan solide, la populaça! Mas aquesta vision de l’istòria, l’escòla francista nos en parla pas. Aima se concentrar suls edits, las leis, los coronaments, las victòrias militaras o, de còps, sus d’anecdòtas sens chuc ni muc. Relata pas la vida de las petitas gents que son eles los fargaires vertadièrs del país. L’istòria a la francesa es una engana de las gròssas.
 
Confle que soi d’aquesta propaganda fa longtemps que los libres de l’istòria dita oficiala non m’interessan pas pus. Me soi concentrat sus las monografias istoricas dels cercaires locals e suls sovenirs dels ancians, per çò dels periòdes recents. Per ieu los “grands personatges” son pas que los produits de la societat que los a engendrat e an pas dreit a mai de consideracion que los fustièrs, los vinhairons, los pageses o los obrièrs d’un còp èra.
 
Essent petit mon paire e ma maire sovent me parlavan de Raoul de Volontat. Aqueste òme, noirigat de Narbona, venguèt far lo regent a Quilhan a l’escòla dels gojats (e cors superior), escòla que porta uèi son nom. Èra lo cap de la resisténcia en Val Naut d’Aude. En 1943, del temps que fasiá classa los nazis encerclèron l’escòla. Lo director lo venguèt prevenir de s’enfúger lèu-lèu. El volguèt pas. Tenguèt paur que se lo trapàvan pas los alemands se’n serián pres als mainatges. Diguèt al director “Acabi la classa e aprèp me rendrai”. E es çò que faguèt. Lo paure el foguèt mandat a la preson de Tolosa e torturat. Jamai donèt pas cap de nom ni d’informacion. Lo mandèron al camp de concentracion de Mathausen ont se moriguèt lo 28 de març de 1944. Ma maire èra dins l’escòla al cors superior al moment de l’arrestacion. E l’amic de tota la vida de la nòstra familha èra dins la quita classa de de Volontat. Uèi encara la siá memòria es celebrada cada an dins la classa ont ensenhava. Mon paire me disiá qu’un còp per setmana veniá a l’ostal, de nuèit, per cercar la manjalha que mon grand-paire, especièr, donava als maquisards. Me disiá que sempre anava estirat a quatre espinglas amb los còls de camisa amidonats que li gratussavan la garganta. Raoul de Volontat, sens èsser un “illustre”, es un eròi de la nòstra istòria. Èra pas rei ni general mas son òbra de resisténcia a permés d’arribar a la liberacion del Val Naut e dels Pirenèus audencs.
 
Fa qualques meses descobriguèri la destinada fòrça especiala d’un òme, un catalan del Principat. Es pas considerat coma un d’aqueles “grands personatges” de l’istòria el tanpauc mas lo sieu percors a travèrs los retortèlhs de l’istòria tragica del sègle passat e las siás qualitat umanas nos daissan bocabadats. Manel Masip, nascut a Barcelona en 1922 dins una familha obrièra, s’engatgèt dins las tropas republicanas a l’edat de 16 ans. Per un temps, menèt la vida perilhosa d’un soldat de la libertat que la mòrt pòt tustar a cada estona. Foguèt nafrat a la batalha de l’Ebre. Aprèp recuperar, la misèria de la Catalonha d’aquesta epòca atal coma la volontat de se’n sortir e de poder crompar lo pan per sa familha lo decidiguèron de s’engatjar coma trabalhaire volontari en Alemanha. Sembla que Franco pagava los “servicis” renduts per Alemanha dins la victòria faissista en Espanha. Un acòrdi d’emplec de man d’òbra foguèt signat e una multitud de crèba-talent aguèron pas d’autras opcions que la d’anar trabalhar per l’industria alemanda. Aqueste plan messorguièr foguèt fòrça plan orquestrat e propagandatizat pel regim franquista. Los obrièrs espanhòls qu’i soscriguèron èran tanben de victimas d’aquesta manòbra cinica. Lo jove Manel Masip partiguèt doncas per Alemanha ont lo sieu esperit aluserpit lo sortiguèt de fòrça situacions dificilas. Mas çò que suportava pas lo jove obrièr republican èra lo sentiment d’injustícia. E per aver pres la defensa d’un autre trabalhaire forçat foguèt el enviat al camp de concentracion de Großbeeren. Aguèt l’astre e sustot la determinacion de subreviure aquesta espròva de l’orror mai absoluda e de poder, longtemps aprèp, tornar al país e i viure sa vida d’òme e sa vida de familha. Manel Masip èra lo papà de nòstre ben-aimat cap-redactor de Jornalet Ferriòl Macip a qui a transmés volontat e determinacion. Sa filha Gemma Masip Bonet a escrit un libre (edicion en catalan e en espanhòl) que conta aquesta istòria. Es pas l’istòria d’un “grand personatge istoric” mas lo percors de Manel Masip ne fa un eròi de la nòstra istòria umana.
 
Aquestas doas destinadas, las de dos òmes del pòble, nos pròvan que l’Istòria —amb una I capitala— es l’afar de las gents. Lo pòble es la noblesa. Raoul que moriguèt per sa causa e Manel qu’i subrevisquèt nos mòstran que l’eroïsme campa pas dins los corses de propaganda istorica senon que dins la vida de los que vivon a costat de nosautres.