Aguest deluns passat se presentaue en Hestivau Internacionau de Cinèma en Catalan Còsta Daurada eth documentari Maleïda 1882, sus eth tuc mès naut des Pirenèus, mau nomentat Aneto, a compdar deth caièr de viatge de Jacint Verdaguer, qu’eth madeish mos lo liegerà. Conegut coma Mossèn Cinto, eth quite Verdaguer qu’a preséncia e ròtle enes dramatizacions deth viatge ath long des Pirenèus ena recèrca deth Canigó, que vò èster ua òda.
 
La Maleïda, ei a díder, era Maudita, ei çò que trobèc Verdaguer ena recèrca der Olimp catalan. Era Maudita o Maladeta, ei un tuc impracticable que Cinto pugèc damb ua dificultat ahijuda: qu’ac hèc per itinerari mens abituau: en tot remontar er arriu Joeu en tot passar ua prumèra net ena ermita dera Artiga de Lin e ua dusau net en Benasc.
 
Ací es tèxtes deth caièr entren a apreciar un païsatge que mitifique e que vò protegir.  Era montanha ei superiora ar òme, e ei importanta era intervencion de Verdaguer en La Maleïda, non coma protagonista mès en tant qu’eth païsatge a estat en Catalonha era pèira angulara dera articulacion deth discors de nacion.
 
Que viégem d’un neoclassicisme opressiu d’objectivtiat quadrilhada, e en tempsi deth modernisme era Renaishença ac maride damb aqueri ideaus romantics subjectivizadors dera diferéncia e deth localisme. Tanben, era fòrça der individu e es grops organizadi, e donques, dera idèa de país (vejatz-ne era fòrça en allegoric Colòs de Goya). Ei ena ueitantau deth sègle XIXu que se propòsen es simbèus que son era cunhèra dera nacion catalana contemporanèa. Entà apropriar era tèrra, totun, calie virar-la e coneisher-la, e atau apareishen es clubs excursionistes, era exaltacion dera mitologia populara, er esperit qu’encara se conserve sense cap de dobte enes caus e esplais, e en cèrtes activitats d’Òmnium damb es visites guidades. Pòc mès d’un sègle mès tard, parallèlament, er ideològ politic Lluís Maria Xirinacsescuelh deishar-se morir en tot guardar eth tuc de Taga estirat sus un peishèu en Ogassa.
 
En aguest cas, pòc desir de morir en tot guardar er Aneto: era ficcion, era arregraïda ficcion dramatizada qu'illustre eth documentau ei massa literau, mès era proposicion se sosten de miracle pr'amor que s’i tròbe un inconscient poderós (sense compdar, evidentament, era figura deth mossen).
 
Er imatge que ven paraula, e era paraula que ven simbèu. Era excursion ei un estrument d’estudi nacionau poderós: en Aran (tau coma hè Cinto en filme mès non pas a causa d’eth) davaren cada an deth Plan de Beret, de Bagergue, d’Unha e de Salardú, enquiara plaça de Vielha ena Corsa d’Aran per sa lengua, e egalament s’organizen corses lingüistiques pertot, Korrikak en Bascoat o La Passem ena Occitània Grana. Es occitans son tanben son un pòble en transit en tot caminar de cap ara identitat nacionau, çò ditz er imne De cap tà l’immortèla: “lo país vam cercar”, un país representat ena flor de nhèu, ua flor inmortau que solament trobaràs enes cornèrs mès amagadi dera montanha.
 
Alavetz, òc, Maleïda 1882 que hè a emergir un còp de mès aquera filosofia, e Albert Naundín ne partege motivacions ara ora de reaquerir er Aneto per mejan deth sòn nòm tradicionau, tanben eth lop cervèr o gatilop, que mos an hèt renomentar “linx” e que damb er ors e eth lop s’identifique damb eth Pirenèu.
 
Ei tan romantic er apròchi deth realizaire que tròbe eth Viatjaire contemplant ua mar de bromes de Caspar Friedrich, damb mejans de grana produccion der aire estant, un nivèu qu'en Catalonha e en filmes isoladi non s’i tròbe, e encara puge enquiath nivèu de programes de caracteristiques similares de France2 a on eth pressupòst ei tostemp garantit. 
 
Es Pirenèus dan fòrça resultats e volem pensar que Verdaguer seria eth melhor plaçat entà auer ua epifania enes malhs. Totun, Maleïda 1882 non provòque aqueth Sindròm d’Stendhal. Eth reportatge de païsatges non ei eth mejan dera poetica, e donques eth documentau que masque era votz de Lluís Soler o ben non permet cap mantier eth ritme des sues paraules en aquera deformacion televisiua de subrecarga d’estimulacions. Qu’artenh mèslèu çò contrari. Banda Sonora, grani plans panoramics, ua narracion damb dus presentadors damb forma de caisha chinesa… tot compdat e rebatut hè que Cinto puge ath tuc, mès qu’eth public pantèishe.