Una sèria difusada per la cadena franco-alemanda Arte (Ach, Europa! - Notre Europe, quelle histoire! de Martin Carazo Mendez, 2016) tempta de tornar trobar las “originas” d’Euròpa dempuòi l’Antiquitat fins a la “Comunautat de destin” fargada per l’UE au s. XX.
 
Es fòrça interessant de veire coma la quèsta de l’identitat europèa pòt menar a dessenhar una mena de recit “nacionau”, dins la pus pura tradicion – europèa! - dau nation-building mai ambigú, a maugrat de tot l’esforç dels productors per sortir de las atrapas nacionalistas: doas presentatrises, una umorista francesa d’origina alsaciana (Antonia de Rendinger) e una alemanda (Annette Frier), bilingüas caduna, parlant a còps la lenga de l’autra, plan simpaticas, amusantas, amb una consciéncia aguda e ben distanciada de las complexitats dels eveniments istorics. Evidentament, la simplificacion es inevitabla, mès empacha pas d’i creire. De creire a qué?
 
De creire qu’Euròpa auriá ben una “identitat”, cèrtas complèxa, conflictuala e de mau trobar, que partiriá de l’Atènas antica (ep. 1. “L’auba d’una civilizacion”) e qu’aniriá duscas a la Brussèlas de l’UE actuala (“La descobèrta de la patz”, ep. 10), en passar per l’Empèri Roman e Carolingian ( ep. 2), la crestianetat medievala, en Orient e Occident (“Euròpa e l’Islam”, ep. 3), la Renaissença (ep. 4) e las guèrras de religion, los estats modèrnes (ep. 5-6), las revolucions democraticas dels s. XVIII e XIX (ep. 7), lo “suicidi” au s. XX, guèrras mondialas, comunisme, feissisme, nazisme (ep. 8-9), puòi la respelida democratica e sèm arribats.
 
En fach, aquela mena de narracion nos vòu faire creire que i auriá plan un continuum d’eveniments, de pòbles, de lengas e de culturas “europèas” puslèu omogenèas de que l’istòria menariá tot drech, en rason dau progrès de l’esperit uman a l’edificacion, après maitas e maitas guèrras e mai que mai doas d’una orror jamai vista endacòm mai, d’una “comunautat de destin” que recampariá l’interès de totes gràcias a las valors universalas de la social-democracia crestiana  que fondan lo “viure-amassa” actuau. Tot aquò es plan polit, botatz-i un chic d’Imne a la Jòia, una bandièra blava amb d’esteletas polidetas, e rodatz joinessa!
 
Pasmens, es pas per faire lo reborsièr, mès i a problèma dels gròsses. Aquel problemàs es que, coma m’o diguèt un professor un jorn, amb una frasa que m’impressionèt fòrça: “Euròpa a pas de substància.”
 
Qué vòu dire, aquò? Bon, ai doblidadas las explicas dau professor. Me cau doncas assajar d’explicar çò que vòu dire per ieu. Per faire simple, crese que lo melhor es prumièr d’agachar las mapas. La prumièra pròva qu’Euròpa a pas de “substància”, es qu’a pas de limits geografics clars e universalament reconeguts[1]. Puòi, qui es Euròpa? Pensem a Europè, princesa feniciana de l’anciana Tir (gr. Tyros, uòi Sur, au sud dau Liban) raubada per Zeus, que son nom grèc seriá importat de la racina semitica -’ereb “l’occident” (en ebrèu,’erev- “oèst, ser, solèlh colc”) que d’unes que i a retròban dins lo turc Avrupa -, es un pichon bocin dau finistèrra asiatic, que per de rasons tecnologicas e politicas, s’es cregut un temps au centre dau mond, dau moment que sa poténcia economica e militara li permetiá de sotmetre lo demai, o quasi, de la planeta. Basta d’agachar una mapamond amb los critèris scientifics de la projeccion Peters o de Hobo-Dryer, mai exactes que los de Mercator, per se’n convéncer.
 
Adonc, segon lo critèri que causissètz, Euròpa s’agrandís o diminuís, sens limits clars e unanimament acceptats. Per exemple, se prenèm los espòrts, dins las unions internacionalas UEFA (footbal), IBA (basketball) e AEA (atletisme) son integradas Turquia, totes los païses dau Caucàs (Georgia, Azerbaïdjan, Armenia) e quitament Kazakhstan e Israël. L’Union Europèa de Ràdio-Television, la qu’organisa lo concors de l’Eurovision, qu’ongan s’es debanat en Israël, compren totes los païses dau Magreb e mai Jordània. D’alhors, dins l’arabi al-Maghrib, qu’es lo quite nom dau Marròc - istoricament Maghrib al-Aqsa, “l’Occident extrèm” - me sembla que i retrobèm una racina semitica gharb (“ser, obscuritat, solelh colc”) pròcha d’aquela de l’antica Europè.
 
Alara Euròpa seriá la democracia e los valors democratics? Los cas limit de Turquia nos indica que la “substància” europèa es ben de mau trobar. A maugrat de la recenta involucion politica de l’èra Erdoğan, dempuòi a la gròssa lo refús cortés mès geinat dels Europèus “oficials” d’admetre Turquia dins l’UE en 2005, e finalament pro semblabla a las involucions democraticas dels autres païses dau mond, amai los “vertadièrament” europèus, pensem a Polònha, França, Ongria, Itàlia etc., la Turquia dau s. XX es estada una republica institucionala pendent mai de temps que plan de païses d’Euròpa “occidentala” - a l’azard Bautezar, s’agacham l’istòria institucionala d’Espanha - e dobriguèt lèu dins l’istòria dels regimes politics la possiblitat efectiva d’una democracia musulmana europèa, liberala e modèrna, entre Orient e Occident, es a dire dins los dos a l’encòp o dins cap dels dos, coma volètz. 
 
Ben segur, aquò non sens complexitats, vòle pas minizar la situacion critica, se pensam a la question delicata dau tractament de las minoritats nacionalas armenianas puòi kurdas - mès un còp mai, aquela dificultat l’apressariá justament d’autres païses oèsteuropèus, promotors au s. XX d’un nacionalisme d’estat autoritari, coloniau e violent, coma França en Argèria, Anglatèrra en Irlanda etc. puslèu que non pas lo contrari, puòi que lo modèl intellectuau de Mustafa Kemal “Atatürk” —“paire dels turcs”—, lo fondator, a partir 1922-1923 de la Turquia modèrna, republicana e laïca - mès pas encara democratica a de bon -, es sempre estat la França “jacobina” que conoissèm ben e que lo mond entièr nos enveja.[2]
 
A partir de l’Atlas de la grande Europe (ed. Autrement, 2013), de Pierre Beckouche, Yann Richard e Alexandre Nicolas, fòrça interessant, que descriu totas las relacions qu’entretenon los païses de l’UE amb sos vesins, dins l’idèa de definir una “Euròpa granda” coma possibla “region mondiala” de venir, a la condicion que “trabalhe sus un pè d’egalitat amb sos vesins” se poiriá dirèctament antau imaginar una “Euròpa estrecha”, la de l’UE, de que los poders e l’imaginari collectiu, “occidentau”, “blanc”, “crestian”, son concentrats dins son nòrd occidentau, un imaginari europèu germanoceltic, septentrionau, renan o “hanseatic”, lo de Brussèlas-Paris-Berlin, per caricaturar, en quauque manièra, que se desseparariá d’una “Euròpa larga” mai miègjornala, e que recampariá tot l’entorn de sas originas mediterranèas es a dire assument totas las relacions seculàrias qu’entretenèm los Europèus de Mediterranèa amb aqueles “Europèus” de las “periferias” orientalas, una autra “Euròpa” possibla qu’anariá tanben de Marraquesh a Istanbul o quitament jusqu’a Erevan, dobèrta e en relacion dirècta amb son “Orient” e amb la quala los Europèus “oficials” de Mediterranèa seriam plan mai en relacion sus plan d’aspèctes, que non pas amb la de Vilnius, Copenaga o Amsterdam, - çò qu’empacha pas de s’i interessar tanben - vejatz per exemple la mapa de la “cooperacion descentralizada” de las collectivitats localas francesas, amb lo sud mediterranèu. 
 
D’unes cercan dins la literatura o l’arquitectura la clau de “l’identitat” europèa. Pasmens, lo grand Omèr, de que totes los poètas e escriveires europèus son los escolans, es creditat d’aver viscut dins la vila turca actuala d’Izmir (gr. Smyrna) alara grèca, dins l’antica Asia Minora. Los fondators, plan coneguts, de nòstra fièra Massalia venon de l’antica ciutat vesina de Focèa - uòi Foça en Turquia:  es a dire que lo còr, l’environa, lo país d’origina de la literatura europèa e d’una bèla part de la nòstra “cultura” materiala mai familièra son tanben ailà, e per amor que los turcs son musulmans – la complexitat e la diversitat dels islams turcs estent lo mai sovent plan ignoradas pels “Europèus” (passe, entre lo culte eterodòx dels Alevis, lo relèu chamanic de l’islam nomadic dels Turcomans, lo sofisme dels dervishes, espiritualitat filosofica prigonda e pas tròp ortodòxa, etc.) - pòdon pas pretendre èstre los gardians d’aqueles luòcs, ont dempuòi las originas una part fondamentala de l’eretatge literari e culturau “europèu” se i enrasiguèt?
 
Alara, Euròpa seriá lo crestianisme e la cultura filosofica grèca? Pasmens, l’òbra dau pensaire andaló e musulman Ibn Rushd (1126-1198), latinizat en Averròis, que donèt son impulsion a l’escolastica medievala, au moment de las prumièras universitats europèas e dau reviscòu de la filosofia, pendent la dicha “Renaissença dau s. XII” fai d’el un “paire esperitual de la pensada occidentala”[3] segon Alain de Libera e Maurice Ruben-Hayoun, istorians de la filosofia respectivament crestian e josieu. Un musulman andaló, paire esperitual de l’Euròpa filosofica dels crestians e dels josieus? Òc-ben, aquel òme visquèt a Cordoba tota sa vida jol califat d’al-Ándalus, puòi moriguèt exiliat a Marraquesh en 1198. De son Grand Comentari en arabi d’Aristòtel, nasquèt la pensada filosofica medievala occidentala que culminarà dins la Soma Teologica (1266-1273) de Tomàs d’Aquin e que donarà sa fòrma universitària au biais occidentau, crestian e josieu, de filosofar. Per amor qu’èra musulman pòt donc pas èstre tanben europèu, Ibn Rushd?
 
Puòi qu’Euròpa a pas de substància aquò vòu dire que serà çò que ne farem. Ieu crese que uòi nos fariá mestièr una Euròpa “larga”, plena de largesa, extensibla entre las lengas, las cresenças e las culturas, que seriá plan mai una “fonccion” filosofica de relacion e de reconoissença mutuala qu’una substància politicoreligiosa inexacta e imprecisa, que bastiriá de murs e exportariá de contunh la guèrra en cò dels autres, en tot se reclamar d’una ideau ipocrit de patz que servariá sonque per (d’unes de) sos abitants. Mès es benlèu qu’au fons la sola substància efectiva de l’Euròpa actuala aquò’s l’economia de mercat e lo capitalisme neoliberau...
 
En soma, se me laisse anar jusqu’au bot de ma naïvetat, çò que nos fariá mestièr seriá una mena d’imaginari “occitanocatalan” d’Euròpa, dins una inspiracion pròcha de la Robèrt Lafont dins Le Chevalier et son désir, - e mai que mai dins son òbra titanesca La Fèsta (1983-1996) o dins sa Petita istòria europèa d’Occitània (Trabucaire, 2003) -, remontant a tota l’origina literària de la nòstra Euròpa que seriá nascuda a l’edat mejana, endacòm entre Lo Puèi de Velai e Barcelona[4]. Coma lo ditz l’assagista Lluís Calvo dins un libre recent[5] e d’inspiracion ben lafontiana, me sembla, ja qu’ongan la Generalitat de Catalonha festeja dignament la figura dau pensaire nimesenc: “De fet, Europa neix amb l’imperi germànic, també a França, però en part també és una creació catalano-occitana, sobretot des del punt de vista cultural, només cal pensar en els  trobadors, en els seus orígens més remots.”
 
Mès aquela autra Euròpa es encara de (tornar) imaginar.