Fa dos meses, escriguèri un article per prepausar que l'italian foguèsse lenga oficiala del l'ensems politic de Catalonha e d'Aran. Fòrça mai seriosament, m'agradariá de tornar parlar, en qualques linhas, de las questions de las lengas sul territòri que m'i identifiqui plenament coma occitanocatalan.

Me pensi que pauques legeires vos opausaretz al fach que lo catalan siá lenga prioritària dins l'espaci catalan stricto sensu. Lo catalan n'es la lenga pròpria, e tant l'espanhòl al sud coma lo francés al nòrd son de lengas impausadas pel poder politic. Evidentament, non rebuti pas que se parle o s'escriga espanhòl o francés, perque aimi totas las lengas, las aprendrai totas se foguèsse possible, e tombarai pas dins lo ridicul autoritarisme de voler enebir a qual que siá de cultivar quina lenga que siá. Totun, encara uèi, lo catalan demòra una lenga fragila, e se la politica francesa a fòrabandit lo catalan al Nòrd coma lenga sociala, al Sud lo castellan es sovent la primièra lenga d'usatge. Qui sap, per exemple, quant es complicat al Principat de poder agachar al cinèma de filmes doblats en catalan? La realitat sociala e politica de Catalonha a tresmudat en acte militant çò que seriá quicòm de normal. O qui sap que de comerçants de còps ordenan als clients de parlar espanhòl? O visquèri un jorn amb l'emplegada d'una fornariá. En quin país se fa atacar qui vòl simplament parlar la lenga del territòri? Lo catalan deu èsser la lenga normala, non?

Tanben l'occitan, jos sa forma populara aranesa, es l'unica lenga plenament legitima en Aran, puèi qu'es la lenga de son territòri. O sabèm, paucas formas d'occitan son encara lenga sociala en Occitània, e l'aranés n'es una excepcion. Mas sabèm pereu, ça que la, que sa fòrça relativa es fragilitat; coma lenga d'usatge jornadièr, es uèi minoritari dins una proporcion mai flaca que lo catalan sus son territòri. Amb l'ajuda de l'ensenhament immersiu, de son oficialitat e del supòrt de la populacion occitana locala, l'aranés deu doncas èsser la lenga de totes dins la Val. Per i ajudar, torni demandar que, sens oblidar l'indispensabla dobertura a la realitat de tot l'espaci occitan, s'ensenhe l'aranés en tota Catalonha. Uèi, los mejans umans e las formacions universitàrias son tròp escassas per aténher rapidament aquel objectiu, mas qual pensariá qu'es pas una tòca desirabla se volèm l'egalitat de drech entre las lengas pròprias?

A la defensa de las lengas potencialament en perilh del territòri catalan e aranés voldriái apondre çò de la dobertura internacionalista. Cèrtas, soi realista, e ben conscient que los besonhs economics e las realitats toristicas fan venir inevitabla la coneissença de l'anglés e d'autres idiòmas reputats internacionals. Pasmens, utopista assumit, amb la fe que de pantaisses que i a se realizen un jorn se las circonstàncias lor son favorablas, constati qu'en Catalonha fòrça mond son conscients de las questions de justícia e d'ecologia lingüisticas. Es per aquò que pausi una question als legeires catalans e araneses que me pòscan legir: perqué Catalonha e Aran promourian pas la soleta lenga bastida per èsser una aisada eficaça de comunicacion internacionala: l'esperanto?

Per ansin, la promocion del catalan e de l'occitan aranés, que d'unes malinterpretarián coma "nacionalista", seriá completada per una projeccion exteriora clarament internacionalista. E maitas personas entendrián alavetz que la defensa de l'occitan, del catalan o de l'esperanto son las tres figuras complementàrias de la revendicacion de justícia culturala sens la qual i a pas nat respècte de l'umanitat.