Opinion
Filipin
(tèxt en vivaroalpenc de la valaa de Rodola)
Lo primier còup que sio anat a La Crotz de Rodola, èra amb lei parents. Èro adolescent. Darrier l’anciana capitala de la montanha, Lo Puget Teniá. S’enfonsar. Dins Gavotina. Au còr. La valaa de Rodola. Una fin per la veitura. Mas lei chamins contunhan totjorn. De còls, passes e autras baissas devèrs Buelh e leis autres païses auts... Ja la valaa qu’es conoissuá per Lo Puget Rostanh e lo sieu ecomusèu de la Rodola. Pichons vilatges e chamins. Assetats entorn d’eu per auvir.
Filipin es un pauc lo mago de Gavotina de Contea. Lo vièlh savi dei montanhas. Eriam anats dins la sieu campanha. Dins lo prat davans. Sa maire dintre dins lo costat. Son paire mariat tardi, dins d’autres temps. Son paigrand parier, naissut avans l’anexion de Contea benlèu. Aver de cuents vius familials d’aquestes moments, increïble. Nos parlava de la trompeliera. Qu’en Provença se ditz la loba. De la realitat de l’anexion de Contea dins lei pichons vilatges, lei bassessas de l’usatge de la fòrça. Viure amb lei contradiccions. Lo mestier de magistre a Castanhiers que lei fremas d’a mariar mancavan ren. Mas, non. Solet. Tranquille. Puèi Conselhier peda a Mentan e après retirat. Ben meritat après tant de patiments de dever far l’espia. Sic.
I tornar es coma un pelegrinatge. S’esperar a un eveniment, una istòria e un biais de faire qu’aprendretz. Totjorn una cauva de saupre de mai. O que quauqu’un vos dirà puèi, coma la charriera Halevy o de cosins e amics. De catequismes en occitan dei sègles 18 e 19 prestats per espandir la cultura. D’aisinas ancianas utilizaas. Chaufat amb lo poale pauvat au mitan de la chamineia e de teissuts de sechar au ras dau tube. Lei lençòls rufes e lei mòbles de fusta.Per la fenestreta, fòra, coma totjorn. Lo temps s’arrèsta. Coma lei vièlhas fòtos. Lei chamiás fachas de per eu. Lana, mieia lana. Lo mestier de téisser qu’utiliza e que pren una pèça tota. Lei muralhas de pèira cubèrta de chauç. La miana que fa separacion d’estables. De mòts ancians que chau lèu gardar en tèsta.
Parlar de Molieras qu’a conoissut l’escòla en italian fins en 1947. Leis istòrias de familhas, notables, mestiers que fan conóisser lo monde. La bibliotèca dau baron d’Auvara. Lo postam que cracinha. De manescriches dau sègle 17 a molons darrier de laissas vitraas. Lei colissas de la cultura occitana d’aicí. Una chançon garibaldina populara. La vida quotidiana, lei quartiers.
Lo portal medieval e lei barris qu’autrament o saupriatz manco. Beure a la fònt que raia de la còla e qu’arrèsta just denans maion. Mi prestar un libre en occitan dau Pimont. La vida, la familha, lo trabalh fa que puam plus tant coma vorriam. Lo telefòn es un mendre mal. Quora passa entre lei còlas... Parlar d’eu es ja un mite. Parlar amb eu, increïble. E en occitan dau país, tot.
Un jorn, eriam anats a l’aubèrga de Laguet. Parlaviam en occitan en familha. Una familha vesina manjava. A nos escotar, a-n un moment, una frema se vira, s’apròcha. Demanda perdon e nos questiona ce que parlam. Compren tot. Es d’un vilatge d’amont. E aviá un magistre que parlava ben la lenga nòstra, un cèrt Monsur Graglia version toscanizaa, Gralha que se fa sonar en occitan. Existe totun la version francizaa Graille. Brèu, basta dei vernisses per pas nos veire. Un plaser. Parlam toteis en lenga. Qu’a laissat un bòn recòrdi dei vilatges mont a ensenhat. Lo volián gardar. E mai mariar se possible. Òi.
La lenga occitana, quora avètz la clau d’ela, es mai qu’un passapòrt, es un monde. Una Cultura.
Nòtas:
Lo primier còup que sio anat a La Crotz de Rodola, èra amb lei parents. Èro adolescent. Darrier l’anciana capitala de la montanha, Lo Puget Teniá. S’enfonsar. Dins Gavotina. Au còr. La valaa de Rodola. Una fin per la veitura. Mas lei chamins contunhan totjorn. De còls, passes e autras baissas devèrs Buelh e leis autres païses auts... Ja la valaa qu’es conoissuá per Lo Puget Rostanh e lo sieu ecomusèu de la Rodola. Pichons vilatges e chamins. Assetats entorn d’eu per auvir.
Filipin es un pauc lo mago de Gavotina de Contea. Lo vièlh savi dei montanhas. Eriam anats dins la sieu campanha. Dins lo prat davans. Sa maire dintre dins lo costat. Son paire mariat tardi, dins d’autres temps. Son paigrand parier, naissut avans l’anexion de Contea benlèu. Aver de cuents vius familials d’aquestes moments, increïble. Nos parlava de la trompeliera. Qu’en Provença se ditz la loba. De la realitat de l’anexion de Contea dins lei pichons vilatges, lei bassessas de l’usatge de la fòrça. Viure amb lei contradiccions. Lo mestier de magistre a Castanhiers que lei fremas d’a mariar mancavan ren. Mas, non. Solet. Tranquille. Puèi Conselhier peda a Mentan e après retirat. Ben meritat après tant de patiments de dever far l’espia. Sic.
I tornar es coma un pelegrinatge. S’esperar a un eveniment, una istòria e un biais de faire qu’aprendretz. Totjorn una cauva de saupre de mai. O que quauqu’un vos dirà puèi, coma la charriera Halevy o de cosins e amics. De catequismes en occitan dei sègles 18 e 19 prestats per espandir la cultura. D’aisinas ancianas utilizaas. Chaufat amb lo poale pauvat au mitan de la chamineia e de teissuts de sechar au ras dau tube. Lei lençòls rufes e lei mòbles de fusta.Per la fenestreta, fòra, coma totjorn. Lo temps s’arrèsta. Coma lei vièlhas fòtos. Lei chamiás fachas de per eu. Lana, mieia lana. Lo mestier de téisser qu’utiliza e que pren una pèça tota. Lei muralhas de pèira cubèrta de chauç. La miana que fa separacion d’estables. De mòts ancians que chau lèu gardar en tèsta.
Parlar de Molieras qu’a conoissut l’escòla en italian fins en 1947. Leis istòrias de familhas, notables, mestiers que fan conóisser lo monde. La bibliotèca dau baron d’Auvara. Lo postam que cracinha. De manescriches dau sègle 17 a molons darrier de laissas vitraas. Lei colissas de la cultura occitana d’aicí. Una chançon garibaldina populara. La vida quotidiana, lei quartiers.
Lo portal medieval e lei barris qu’autrament o saupriatz manco. Beure a la fònt que raia de la còla e qu’arrèsta just denans maion. Mi prestar un libre en occitan dau Pimont. La vida, la familha, lo trabalh fa que puam plus tant coma vorriam. Lo telefòn es un mendre mal. Quora passa entre lei còlas... Parlar d’eu es ja un mite. Parlar amb eu, increïble. E en occitan dau país, tot.
Un jorn, eriam anats a l’aubèrga de Laguet. Parlaviam en occitan en familha. Una familha vesina manjava. A nos escotar, a-n un moment, una frema se vira, s’apròcha. Demanda perdon e nos questiona ce que parlam. Compren tot. Es d’un vilatge d’amont. E aviá un magistre que parlava ben la lenga nòstra, un cèrt Monsur Graglia version toscanizaa, Gralha que se fa sonar en occitan. Existe totun la version francizaa Graille. Brèu, basta dei vernisses per pas nos veire. Un plaser. Parlam toteis en lenga. Qu’a laissat un bòn recòrdi dei vilatges mont a ensenhat. Lo volián gardar. E mai mariar se possible. Òi.
La lenga occitana, quora avètz la clau d’ela, es mai qu’un passapòrt, es un monde. Una Cultura.
Nòtas:
— Filipin a trabalhat 32 ans amb JL Domenge per lo libre Langue et mémoire de la Tinée.
— Un estrach de la sieu colleccion de fòtos.
— Un estrach de la sieu colleccion de fòtos.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Ai agut lo plaser de lo conoissher emb l'ajut de Domenge. Un personatge ver des nòstras valadas gavotina. Un conoisshença espectacolar e un prefonditat de pensier que se fatiga a trobar dins un baron de vièlhs e de joves. Coma m'avia dich nel: "nosautres sem ren francés".
Un òme verament manhific.
Viva!
Que nos cal anar e tornar dins Gavotina
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari