I pas guaire, miavi una soscadissa sus una question que m’èri pausada e que’m chepicava: pr’amor qu’au miei deu monde que son “celèbres” dens l’Estat francés (e doncas n’i a un pialat, s’i pensam plan) n’i tan pauc que s’interèssan a las lengas que son ditas minorizadas?
 
Entre los politicians, los entreprenaires, los esportius, los comedians (cinèma, teatre e “sol sus l’empont”), los cercaires, los imitators, los filosòfes, los scientifics, los cantaires, los presentators de television, los pintres, los realizators de cinèma, los astronautas mediatizats, los escrivans, los dançaires, los jornalistas, enfin totis aqueths de cap aus quaus son virats los microfònes e las camèras, los “miaires d’opinion” com se ditz, e ben entre tot aqueth polit monde, los qu’an un jorn parlat de las culturas en dangèr se pòden comptar dambe los dits d’una sola man.
 
Au demiei d’eths n’i a totun fòrça que’s reinvendican de la dehensa deu partimòni o de la cultura. Èi ausit parlar d’una accion de cap au Stéphane Bern ende l’explicar que las lengas èran tanben una part deu patrimòni que dehen, mes èi pas ausit parlar, dinc ara, d’una resulta positiva.
 
I a totun una excepcion de notar, es au nivèu deus cantaires. Quitament se son tanben fòrça paucs, podèm citar:
   
e … es tot, o benlèu que me’n desbrembi. Èi cercat deu costat deu Francis Cabrel, mes a despart d’una vidèo on hè cantar dròlles en occitan (500 vistas sus YouTube), d’una auta on veng cantar (en francés) au concèrte deus 40 ans de Peiraguda e d’un mot de sosteng au festenau “Lenga viva” (en francés tanben), èi pas jamèi trobat quicòm on parla o canta en lenga nòsta.
 
Pas un sol mot tanpauc en çò deus classics Georges Brassens o Charles Trenet, qu’an totun cantat lor país cadun a un moment. Lo Nougaro, per contra, s’a pas dit qu’una sola frasa dens una cançon, au mens aquera s’es hèita remercar: “Mon país, ò Tolosa …”
 
Au nivèu deu cinéma “popular”, que tòca un gran public, podèm pas que citar Bienvenue chez les Ch’tis on se parlava clarament d’una “lenga” (e pas de “patoès” per un còp) que jogava un brave ròtle. A despart d’aquò, i a pas nat film deu Box office que’m venga a l’esperit.
 
Espii pas ni Un si grand soleil ni Plus belle la vie que passan au finestron, mes èi pas ausit que s’i tractèsse de lengas au demiei deus subjèctes de societat que son abordats, quitament se l’accion se debana a Montpelhièr e Marsilha.
 
Deus costat deus politicians, vesi pas que lo Paul Molac (un deputat de cinq-cent) que parla publicament de las lengas e d’un biais actiu. Lo François Bayrou a meslèu decebut lo monde e pas jamès convinçut per son accion aquò dessús.
 
Per çò qu’es de la literatura, es meslèu virat de cap a l’America que de cap a problematicas culturalas localas. Dens un article de julhet de 2015, avèvi carculat que 75% de la produccion de Marc Lévy avèva un rapòrt fòrt dambe los Estats Units, 77,78% en çò de Katherine Pancol e 92,30% per çò qu’es deu Guillaume Musso. (Totis tres, se m’engani pas, an vuscut a Nava-Yòrk)
 
Ah, tiò, me brembi, ara, que la persona qu’a mès parlat occitan au finestron es lo ginhèc Pèir Albaladejo, qu’a saupicat sons comentaris rubistics de beròias expressions gasconas en difusion nacionala suu servici public. Un jorn, lavetz que la camèra muishava un espectator seriós que portava un brave berret, a pas podut s’empachar de s’escridar en version originala l’inrevirabla e gasconissima: “Te, aquí que l’as, lo tipe …!”
 
Es doncas en tot lo citar que vau hèr lo constat que “Lo can es magre” per çò qu’es de la mediatizacion deu problèma de las lengas peus miaires d’opinion. “La cabana es pas encara caduda suu can”, mes totun “Lo tesson es au milhòc”.
 
Me soi doncas demandat se la celebritat èra pas ligada a un cèrt silenci sus aquesta tematica. Es estranh, pr’amor que los bona combats ende los quaus tot aqueth monde se pòt mobilizar mancan pas, mes las lengas demòran tostemps dens la sala d’espèra.
 
Que sia conscient o pas, cau qu’un actor de teatre “pujat a París ende hèr carrièra” deishe son accent dens la lòtja ende s’i escàder dens lo mestièr. Solide end’aver las gràcias deus mèdias dits “nacionaus”, que cau purmèr muishar los papèrs e entrar au motle. Los quites motius de susmauta intellectuala son limitats a subjèctes “acceptables”.
 
Quan ausissi qu’una celebritat es “engatjada ende la planeta”, aquò me hè sorríser, non pas que lo subjècte s’amerite pas de s’i interessar, au contra, mes me disi que las riscas son pas tarriblas, benlèu mens fòrtas que non pas lo hèit de s’engatjar pas aquò dessús.