¡Los Estats units son sovent citats per daubuns, un pauc de pertot peu monde, com un exemple de democracia. Solide que, se comparam dambe l’Estat francés, una bona dòsi de federalisme e lo poder efectiu deu Congrès contra lo deu president, aquò les balha un cèrt avantatge e pòt hè semblar nòste bonapartisme consitucionau a una dictatura electiva.
 
Totun, s’i espiam a de bon, i a quicòm que truca hòrt en çò de l’oncle Sam. Son las eleccions presidencialas. Au país de Hollywood, vesèm plan purmèr qu’es un espectacle que’s ganha pas que dambe milions de dòlars. Com se vesoc en 2017 dambe l’eleccion de Donald Trump, caricatura e desmesura an remplaçat bravament la soscadissa e lo debat. Mes es pas tot.
 
S’espiam las resultas, vesèm que, mercés au sistèma deus “grans electors”, lo vencedor deu 8 de  noveme de 2016 a mestrejat damne mens de votzes (62 984 825) que non pas sa rivala Hillary Clinton (65 853 514) e, de mès, dambe un percentatge mendre (46,1%) que non pas lo de Mitt Romney (47,2%), lo candidat republican que perdèc l’elecion en 2012. Quicòm qure truca, m’atz dit?
 
Aquò rai, tres milions de votzes, es pauc de causa, e pas degun deus analistas mediatics semblan n’estar geinats. Aqueste sistèma deus “grans electors” estoc mes en plaça istoricament ende, ça’ns explican, evitar “l’eleccion d’un demagòga”. Plan vist, los amics … Mes es pas tot.
 
Una eleccion presidenciala es fòrça mès aisida de manipular que non pas eleccions de deputats. Sufís pas qu’un candidat, favorit, se retròbe dambe un ahar que cad plan au bon moment suu las retribucions de sa hemna, o que quauqu’un de son medish partit se presente ende’u panar los percents que l’aurén permetut d’estar present au second torn (tota semblança dambe hèitas realas seré fortuita) e la resulta se’n tròba cambiada.
 
Atau lo candidat democrata mès d’esquèrra, lo Bernie Sanders, estoc victima d’una campanha “d’usina a tròlls finançada per gròs donadors”, campanha denonciada per WikiLeaks. Mes es pas tot.
 
En 2020 los electors americans van tornar a las urnas ende causir un navèth (o pas) president. Aqueste còp, lo Bernie Sanders semblava “ténguer la còrda” dambe son programa mès d’esquèrra que non pas los autes. Un espèr? Non pas, que son eleccions presidencialas, vos disi.
 
Vaquí que, tirat d’un capèth, nos arriba lo Michael Bloomberg, qu’assegurava en març de 2019 estar pas candidat (Que s’estimava milhor lutar contra lo recauhament climatic) mes qu’a cambiat d’idèia e que’s declara candidat en noveme. Candidat a qué? Candidat a la primària DEMOCRATA, eth qu’estoc cònso REPUBLICAN de Nava-Yòrk entre 2002 e 2013. Me seguissètz?
 
Aqueste sénher estoc “purmèra fortuna deu monde” segon lo magazine Forbes, mes es cadut a la onzau plaça dambe “sonque” un cinquantenant de miliards de dòlars (Totun dètz còps mès que non pas Trump eth medish). Solide, receboc de tira lo sosteng a sa candidatura deu Jeff Bezos, purmèra fortuna mondiala actuala e proprietari d’Amazon.
 
Dens la purmèra setmana, Bloomberg a despenut 37 milions de dòlars end’una una campanha de lançament, sia dejà la mitat de çò que lo Sanders a collectat en 8 meses (!).
 
Çò de mès estonant, es que, s’aquí nos pausam la question de saber se tot aquò es vertadièrament democratic, am paucas possibilitats de véser los analistas politics d’en çò nòste se pausar la medisha question. L’eleccion presidenciala americana es fòrça largament cobèrta peus nòstes mèdias, mes la prioritat es balhada a l’introduccion d’anglicismes coma swing states o causus meslèu qu’a una analiza pergonda.