Aquò vos poderé semblar banau, mes ende jo qu’es una benalèja de las bèras. Legissi quasi pas jamès romans. Soi un “handicapat dramaturgic”, es a díser que pòdi pas m’interessar a quina ficcion que sia, literarària o cinematografica, pr’amor que sabi pertinentament qu’estoc imaginada per una persona e que doncas es pas la vertat. M’estaqui mès per consequéncia ad espiar “com es hèit” que non pas “çò qu’es” e lo hat de tau o tau personatge a pas guaire d’importància, que’s morsicosse o que’s maridèsse per la fin.
 
Mes un hèish de circonstàncias (que’vs estauviarèi) hascoc que’m retrobèi dambe dens las mans “Tous les hommes n’habitent pas le monde de la même façon” deu Joan-Pau Dubois, lo que receboc ongan lo prèmi Goncourt. Ma hemna que l’acabava de legir, m’expliquèc que cada capítol es dividit en duas parts: una que’s debana dens una preson canadiana e l’auta a Tolosa, on l’autor naishoc. Solide, es aqueste darrèr element que’m decidiscoc de començar la legida.
 
Sautèi doncas gaujosament los paragrafes carceraus mercés au nom deu personatge Patrick qu’i es fòrça present e aisit de localizar. Acabèi au moment quan lo eròi se’n va de Tolosa. Estoc fin finala viste hèit.
 
Estoi lèu decebut per tot çò que pertocava la vila ròsa. Lo personatge màger deu líber es un tolosan hilh d’un pastor protestant danés e d’una hemna gerenta d’una sala de cinèma “d’art e d’ensai” de la quala lo nom es inventat. En resumit, entercambièssetz lo nom de Tolosa dambe una auta vila, l’istòria seré la medisha. L’autor descriu fòrça plan la cultura danesa, e l’opausicion que’s crea contra las idèias novatoras de la mair, que programa, com una mena de provocacion, los purmèrs filmes pornografics dens las annadas 70. Tolosa per contra demòra sense cultura pròpria, ni sense istòria.
 
Avoi lo medish sentit dambe lo roman istoric de Marc Lévy, Les enfants de la Liberté, que’s debana tanben a Tolosa. Per contra, Lévy es pas nascut dens la vila ròsa e sa desconeishença deus lòcs, fòrça vededera tre las purmèras paginas, se compreng mès aisidament.
 
Après, es pas la causa mès importanta d’un roman e la qualitat literària de l’òbra n’es pas pertocada.
 
Dens una cronica passada, m’èri amusat  de comptar lo nombre de romans franceses modèrnes mès venduts qu’avèvan un rapòrt quin que sia dambe America deu nòrd, e la shifra de 85% (!) me demòra dens la memòria. Semblaré que lo Joan-Pau Dubois sia dens aquesta dralha. Especialista deus Estats-units ende lo jornau Le Nouvel Observateur, l’autor i a viscut e a màgerment escrit sus aqueste país e sus Canadà.
 
Mon espèr de véser una vila occitana botada a l’aunor per sa cultura e son istòria s’esparvolèc doncas lèu. Benlèu un aute còp …