Opinion
Dròlle, dròlla, una bèla innovacion occitana del sègle 18
Lo mot dròlle ~ dròlla a un usatge massís e tipic en occitan.
Lo nom masculin dròlle significa en general “enfant de sèxe masculin” e lo nom femenin dròlla significa en general “enfant de sèxe femenin”. I a de diminutius polits coma drollet ~ drolleta, drollichon ~ drollichona...
Un autre usatge se rescontra pus rarament: lo nom masculin dròlle pòt significar “enfant” en general, dels dos sèxes. Es possible segon lo diccionari etimologic FEW (15/2:73), en particular es ben atestat en lengadocian, auvernhat, lemosin e gascon e es probablament atestat tanben en provençal, niçard e vivaroalpenc. Tanben lo FEW nos pròva que lo diminutiu masculin drollet fonciona per “pichon enfant” mentre que lo nom femenin collectiu la drollalha fonciona per “los enfants”, e mai podèm trobar la drollatalha per “los pichons enfants”.
Aquel usatge dins lo sens d’“enfant”, donc, es irreprochable, autentic e corrècte en occitan. Sus aquel ponch teni a defendre l’òbra del grand lingüista e pedagòg Florian Vernet qu’escriguèt una guida per l’ensenhament del provençal, entitolada Lo provençau per lei dròlles, en 1976. Certanas personas sectàrias, partisanas d’una grafia mistralenca exclusiva e enemigas de la grafia classica en provençal, acusèron Florian Vernet de mestrejar pas lo provençal e pretendèron que lo tèrme dròlle exclusiá las dròllas. Vesèm ben, gràcias a las atestacions del FEW, qu’es Florian Vernet qu’a rason: e mai se lo mot enfants es mai abitual, lo mot dròlles rèsta corrècte e autentic per inclure los enfants dels dos sèxes.
Existís tanben un usatge coma adjectiu, qu’es relativament rar en occitan, mas pas completament impossible. En aquel cas dròlle ~ dròlla significa siá “amusant, divertissent”, siá “estranh, curiós”. Aquel usatge coïncidís amb l’usatge francés de drôle. Ça que la, l’occitan ditz mai sovent amusant ~ amusanta o ben estranh ~ estranha, curiós ~ curiosa (niç. curiós ~ curioa).
L’etimologia de dròlle ~ dròlla es la seguenta. Es un tipe que s’es estabilizat massissament en occitan al sègle 18, dins totes los dialèctes. Ven del neerlandés drol “pichon garçon, foleton”. Es vengut del neerlandés cap a l’occitan en passant per lo francés drôle “curiós, estranh, enfant finòcho”. Donc, i a una part de francisme dins aquel mot, mas lo francisme es a pena perceptible, es sustot un neerlandisme. Evidentament, dròlle ~ dròlla es una forma corrècta e recomandada en occitan. En mai d’aquò, l’usatge occitan de dròlle ~ dròlla a generalizat pendent lo sègle 18 de senses e de formas tipicament occitanas que se distinguisson fòrça clarament de l’usatge francés abitual de drôle. Al sègle 18, l’occitan èra encara fòrça vivaç dins l’usatge popular; encara se podiá engendrar d’innovacions semanticas e lexicalas a l’escala de tota la lenga occitana, amb una autonomia remarcabla.
Lo nom masculin dròlle significa en general “enfant de sèxe masculin” e lo nom femenin dròlla significa en general “enfant de sèxe femenin”. I a de diminutius polits coma drollet ~ drolleta, drollichon ~ drollichona...
Un autre usatge se rescontra pus rarament: lo nom masculin dròlle pòt significar “enfant” en general, dels dos sèxes. Es possible segon lo diccionari etimologic FEW (15/2:73), en particular es ben atestat en lengadocian, auvernhat, lemosin e gascon e es probablament atestat tanben en provençal, niçard e vivaroalpenc. Tanben lo FEW nos pròva que lo diminutiu masculin drollet fonciona per “pichon enfant” mentre que lo nom femenin collectiu la drollalha fonciona per “los enfants”, e mai podèm trobar la drollatalha per “los pichons enfants”.
Aquel usatge dins lo sens d’“enfant”, donc, es irreprochable, autentic e corrècte en occitan. Sus aquel ponch teni a defendre l’òbra del grand lingüista e pedagòg Florian Vernet qu’escriguèt una guida per l’ensenhament del provençal, entitolada Lo provençau per lei dròlles, en 1976. Certanas personas sectàrias, partisanas d’una grafia mistralenca exclusiva e enemigas de la grafia classica en provençal, acusèron Florian Vernet de mestrejar pas lo provençal e pretendèron que lo tèrme dròlle exclusiá las dròllas. Vesèm ben, gràcias a las atestacions del FEW, qu’es Florian Vernet qu’a rason: e mai se lo mot enfants es mai abitual, lo mot dròlles rèsta corrècte e autentic per inclure los enfants dels dos sèxes.
Existís tanben un usatge coma adjectiu, qu’es relativament rar en occitan, mas pas completament impossible. En aquel cas dròlle ~ dròlla significa siá “amusant, divertissent”, siá “estranh, curiós”. Aquel usatge coïncidís amb l’usatge francés de drôle. Ça que la, l’occitan ditz mai sovent amusant ~ amusanta o ben estranh ~ estranha, curiós ~ curiosa (niç. curiós ~ curioa).
L’etimologia de dròlle ~ dròlla es la seguenta. Es un tipe que s’es estabilizat massissament en occitan al sègle 18, dins totes los dialèctes. Ven del neerlandés drol “pichon garçon, foleton”. Es vengut del neerlandés cap a l’occitan en passant per lo francés drôle “curiós, estranh, enfant finòcho”. Donc, i a una part de francisme dins aquel mot, mas lo francisme es a pena perceptible, es sustot un neerlandisme. Evidentament, dròlle ~ dròlla es una forma corrècta e recomandada en occitan. En mai d’aquò, l’usatge occitan de dròlle ~ dròlla a generalizat pendent lo sègle 18 de senses e de formas tipicament occitanas que se distinguisson fòrça clarament de l’usatge francés abitual de drôle. Al sègle 18, l’occitan èra encara fòrça vivaç dins l’usatge popular; encara se podiá engendrar d’innovacions semanticas e lexicalas a l’escala de tota la lenga occitana, amb una autonomia remarcabla.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
En Auvernhat se ditz tant dròlle-a, drollet-a, drollon-a per designar un petiòt garçon o una petiòta filha e per extencion o-disèm tanben per un joine òme e una joina femna. Per exemple, fai gaire veguère un filmonet rodat dinc un petiòt bochon de la contrada de Sant-Sixt (Sancy) ente un òme sonava la sirventa en dire : « Òu drollona ! Torna botar aquò ! ». Pasmens s'empleia pro lo mot « manit » que se ditz màs per los enfants. Aitanben per parlar dau « fils de Monsieur X » disèm lo pus sovent « lo garçon de Mossur T » o ben « lo dròlle » mas pas « lo filh » : la forma es franc rara en Auvèrnha en fòra de quauquas locucions fejadas coma « Lo Filh de Diu » o enquèra « filh de garça ! ». Per chabar, avèm de segur los francismes « gamen-ina » que son pauc usitats mas que faguèron aparéisser una forma occitanizada « gaminalha » que concurrença pro « marmalha » dinc la linga parlada.
#12 Per noste qu'ac èi tot entenut, "chin", "còisho", "gafet" tanben mes dab ua hòrta preferéncia entà "mainat". Per aquò "dròlle" (vs "gojat") ne m'ei pas brica estrangèr. Arron las informacions sapientas qui sòrti de léger, aqueth emplec que tiraré donc de cap aus parlars garonés (occitan o francitan).
Bonjorn.
Es vertat que la popularitat de "dròlle/ dròlla" es curiosa, lo tèrme es a l'encòp substantiu e adjectiu, mas amb d'accepcions diferentas, alara qu'a una cordelada de sinonims a posita ; coma s'èra qualque tissa, una mòda que seriá demorada.
Ai relevat que F. Mitral balha dins Lou tresor :
FARÇO, adj. Drôle plaisant, ante [...] "Aquelo es farço", celle-là est drôle [...] la plus farço es que, le plus drôle, c'est que ; aquel ome es farço, cet homme est comique."
Mas qual sap (me tòrna ara...) se nautres, en lengadocian central, fasiam pas la diferéncia entre doás prononciacions : "dròlle" per "enfant" e "dròle", sens geminada, per "curós/curiós" ? me sembla que si, coma s'aviam ajut consciéncia d'un francisme a respectar (!) dins "dròle"... Ieu, darrièr de ma tribú, fau la distincion d'un biais espontanèu, d'esper ieu... mas A. Vayssier dins son Dictionnaire Patois-Français (1879) mescla plan los dos.
Aquò's farsa non ?
Atal avèm mots per nomnar los edats de la vida :
Nen, niston, nenet ,mainatge, mainat, mainada, gafet, miscopet, Toza, tozet, dròlle,dròlla, jove, joventa jovenòme, òme, Vièlh, vièlha, papet, menina, tras que vièlh (a)…
Segurament ne i a d’autres, sariá tras que ben de los recampar d’ensatjar de lor trobar o balhar un edat per cadun, de tot biais sariá de rencrèisser e refortir nòstra lenga, portan testimòni de la riquessa de nòstre lenga, aquela riquessa dicha, mas desconeiguda e sovent viscuda coma diferencias sens unibletat, alavetz que n'en son pas !
#11 mainatge per tot Gasconha e Aran e en catalan septentrionau tanben (Catalonha deu Nòrd, Olot). Mainat plan espandit tanben, emplegat de Biarn dinc a Luishon mainada estant la fòrma femenina peus dus. Dròlle en Gasconha qu'ei ua fòrma minoritària, emplegat per mainatge en particular en zònas d'influéncia tolosana. Que's pòt véder dròlle que degó espudir mainatge en un pro estreit corridor de Hauta Garona e d'Arieja, probablament a partir de Tolosa, puishque la zòna "dròlle"copa la zòna de "mainatge" en dus partidas plan separadas (v. ALGc III, 564 "enfant" ). Lo problèma pausat peu mot dròlle en gascon qu'ei lo mot n'i a pas la significacion de petiton pertot. Com ac rapèra Joan Coromines, qui citi aquiu: "quant al més adult "garçon, fille" (ALGcIII, 566) aquí hi ha altres mots (sobretot drolle - o (mainado només a Labastide-Cl. poble blilingüe, mig basc). Dròlle que pòt estar emplegat com a substitut de mainatge (còisho etc) o que's pòt oposar a mainatge entà significar gojatet.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari