partida II >


Lei valentiás de Wartburg e Coromines
 
I a un pichon nombre de diccionaris etimologics que son de granda valor scientifica e que fornisson l’etimologia d’un grand nombre de mots occitans. Mai son pauc accessibles au grand public, siá perque son pauc difusats, siá perque son destinats a un public d’especialistas. Vaicí lei pus importants.
   
A l’excepcion dau Parlar de la Vall d’Aran, leis autreis obratges que veni de mençonar se dedican essencialament a d’autrei lengas que l’occitan. Lo DECAT se focaliza sus lo catalan, lo DCECH sus l’espanhòu e lo FEW sus lo francés. Mai toteis aquelei trabalhs s’interèssan fòrça a l’etimologia d’un grand nombre de mots occitans.
 
Aicí vos presenti quauqueis aspèctes dau FEW que pòdon interessar mai que mai lei legeires amorós de l’occitan. Lei vos presenti dins una amira dobla de vulgarizacion e d’engatjament per la lenga. Ara: i a un miliard d’autrei causas de dire sus lo FEW e d’autrei lingüistas o an ja fach en detalh dins de trabalhs especializats.
 
 
Lo grand Walther von Wartburg
 
Walther von Wartburg èra un lingüista soís alemand que visquèt de 1888 a 1971. Faguèt una bèla carriera universitària e publiquèt un grand nombre d’articles e de libres sus lei lengas romanicas. En particular explorèt lor formacion a partir dau latin, lor evolucion e lors procès de diferenciacion.
 
Dins son òbra immensa, Wartburg consagrèt fòrça energia a faire lo FEW que lo realizèt de 1922 a 1967, de sei 34 ans fins a seis 79 ans, pendent 45 ans de temps, amb l’ajuda creissenta d’autrei lingüistas. E i cau apondre lei volums complementaris e postums de sei discípols. Uei l’entrepresa gigantesca dau FEW contunha e es a mand de far cent ans d’existéncia.
 
 
Perqué lo FEW se presenta coma “francés”?
 
FEW es una abreviacion comòda per un lòng títol en alemand qu’es lo seguent: Französisches etymologisches Wörterbuch, eine Darstellung des galloromanischen Sprachschatzes. En occitan se pòt traduire ansin: Diccionari etimologic francés, una representacion dau tresaur lingüistic galloromanic. Per l’ensemble deis occitanistas, pòt semblar chocant que lo lexic occitan s’analise dins un diccionari que se presenta essencialament coma “francés” dins lo títol. Es evident que l’occitan es una lenga independenta dau francés e, vos rasseguri, lo quite Wartburg o sabiá perfiechament.
 
La causa se pòt explicar ansin. Lo sostítol dau FEW precisa qu’es question de s’ocupar dau “tresaur lingüistic galloromanic”. Segon la romanistica tradicionala, e ja abans Wartburg, se vesiá pendent lòngtemps lo galloromanic coma un sosensemble compacte dins lei lengas romanicas. E s’estimava que lo galloromanic compreniá tres lengas: lo francés (o lenga d’oïl), lo francoprovençau (o arpitan) e l’occitan (o lenga dòc o provençau au sens larg). Wartburg èra dins aquel esquèma tradicionau. Per tant, lo FEW, que se presenta coma “francés”, se deu comprene coma un obratge consagrat essencialament a l’etimologia dau francés, mai qu’apond, per de besonhs pron evidents de comparason, una analisi dei doas lengas romanicas mai vesinas dau francés que son l’arpitan e l’occitan.
 
Vos dirai, quand e quand, que ieu critiqui aquela vision que fa de l’occitan e de l’arpitan leis annèxes dau francés dins l’encastre deis estudis romanics. Per astre, dempuei leis ans 1960, lo lingüista Pèire Bèc a relativizat, sens lo negar completament, lo grop galloromanic (francés, arpitan, occitan) e a insistit mai que mai sus un grop occitanoromanic (occitan e catalan) qu’es ben pus evident que lo galloromanic. Tanben lo concèpte de galloromanic es confrontat a la revendicacion de lengas novèlas, dempuei leis ans 1970, coma lo galò e l’aguiainés. E mai n’i a que s’interrògan sus lei relacions dau galloromanic amb lo nòrd-italian, lo romanch, lo ladin, lo friolan, lo catalan, e mai l’aragonés. Lo galloromanic es devengut incertan.
 
Ara donc, maugrat la focalizacion dau FEW sus lo francés, Wartburg se fa perdonar per doas rasons.
   
Per la valor auta e per la talha impressionanta dau trabalh que nos a legat, Wartburg rèsta, en tot cas, un aimador sincèr de nòstra lenga occitana, car, de verai, n’a aprefondit la coneissença.
 
(de seguir)


partida II >