Aquò’s una pausicion que cau ténguer mès sovent possible, quitament se sabi plan que’s mauaisit. Au mens cau essajar. Que sia fàcia a un acte o a una simpla informacion.
 
Darrèrament, un filmòt d’un vintenat de minutas a bolegat la telaranha, benlèu l’atz vist, qu’estoc relaiat uns detzenat de milierats de còps. S’agís d’un òme que disèva aver descobèrt un escandale: l’institut Pasteur auré creat lo coronavirus que’s passeja ara peu monde sancèr, e despausat lo brevet d’un vaccin.
 
En hèit, lo tipe s’engana sus duas causas au mens, benlèu pr’amor d’errors de lengatge.
 
Purmèr mòstra le brevet que ditz que l’institut Pasteur es “l’inventaire” deu virus. Aqueste vèrbe pòt deishar créser que l’institut l’a creat. Mes tot coma en occitan, lo vèrbe inventer en francés vòus díser, en vièlha lenga judiciària, “trobar” o “descobrir”. Las duas nocions son ligadas dens lo vocabulari au mens, e los Trobadors trobavan pas la poesia per tèrra en se passejar, mes l’inventavan.
 
La dusau error que lo tipe hè, es que pensa que lo nom “coronavirus” es lo nom de la malaudia qu’encuenta ara tot lo monde. Non pas, sabèm plan que LO Covid-19 (dambe una majuscula) es UN coronavirus, tèrme generic ende los viruses qu’an una fòrma de corona. Donc en resumit, s’engana.
 
Plan lèu uns mèdias publiquèn un desmentit qu’expliquèc que l’institut Pasteur avèva pas creat un virus especialament ende véner son vaccin e qu’aqueste avèva anonciat portar un clam en justícia.
 
Èi legit suus hilats sociaus reaccions un drin desmesuradas, entre las qualas “calèva péner lo tipe per las c…” o que’u “calèva embarrar en preson”. Tot aquò es un drin exagerat. Un clam en justícia per difamacion sufís plan ende decidir de çò que s’amerita.
 
Nòste ròtle d’internaute es de recebér las informacions (e donc ne recebèm cada jorn un pilòt!) d’un biais destacat e de las prénguer coma possibilitats que son benlèu volontàriament faussas o simplament erronèas. Cau pas prénguer tot “a la letra” e imperativament deishar un percentatge de dobte sus quicòm que pòt paréisher vertadèr. Es per aquò que jo medish dobtavi tanben de las responsas deus mèdias avant de’m hèr una idèa precisa.
 
Una informacion, quitament venguda d’una hont “segura” (o meslèu oficiala), pòt comportar errors, exageracions o aproximacions. Darrèrament per exemple, me soi assabentat per mos sògres de çò que “França es admirativa de l’organizacion de Polonha en mestior de crisi deu Covis-19.”
 
Aquesta informacion, qu’es largament repetida au finestron en Polonha, es benlèu pas un fake. Benlèu qu’un oficiau de l’estat francés a dit que la gestion de Polonha èra bona, mes los mèdias poloneses an tan valorizada la causa que sembla una evidéncia a totes lavetz qu’ací degun n’es pas assabentat. I a totjorn quicòm de vertadèr a la debuta d’una mentida, es l’art de l’enganaire d’ac hèr subervàler.
 
Se que non, lo govèrn polonés a totun presas las mesuras que calèva prénguer una bona setmana avant lo govèrn francés, lavetz que la malaudia èra encara pas tan espandida peu país.
 
A cada còp qu’ausissèm X díser Y, se cau díser a se medish: “X a dit Y” e pas sense que simplament créser “Y”.
 
Totes pensam que cau protegir los lançaires d’alèrtas, lavetz cau pas tanpauc acablar los lançaires d’alèrta que s’enganan. Après analisi, lo tipe s’es trompat “de bona fe”, a 95% cresi pas que la faussa informacion sia volontària. Es a la justícia de decidir de la seguida de l’ahar.
 
Analisi, retenguda e benvolença son ara vengudas las armas deu teleranhaire ende’s protegir de tot çò que’ns arriba.