Es la resulta d’un viatge, quasi iniciatic, fait longtemps ja, dins aquest endreit. Dins l’espaci e dins lo temps, a pensar coma d’autres avans, a las relacions umanas e aus chamnhaments. Entre rires e purars. Guèrras, malautiás e patz. Imaginar sus lo terren la reculada de l’occitan, dins una varianta ja nòrdoccitana fàcia a un dialècte d’Oïl, anonciator dau francés estandard. Imaginar de populacions occitanofònas en nombre reduit sembla, coabitar emb de noveus vesins d’una lenga autra. Qu’au finau va subrepassar l’occitan lenga d’origina dau país. E coma s’es resistit, mestissat, e au finau, vuda la situacion actuala, coma s’es adoptada tanben en gardar de lexic occitan: de noms de luecs, de patronimes probable, e de mots coma “jau, cagolha”. Aquel airau me fai pensar a las traças de toponimes celtics en Bretanha dins lo País Galo, que s’i parla plus breton, desempuèi ben mai longtemps (sègle 9) que çò que se parla plus occitan en Peitau e Santonja (sègle 13 o mai tard segon los archius, que mencionan de formas occitanas fins au sègle 15)...
  Mapa de: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b7/Communes_et_langues_de_Nouvelle-Aquitaine.svg

Vaicí una tièra de quauques noms comunaus que mòstran de toponimes variats emb de fenomèns fonetics divèrses e ren solament emb lo sufix -ac.
 
     
     
   
E tanben:  

Coma conclusion?
 
Fau bien pensar a la dinamica lingüistica en preséncia. Observam lo fenomèn de desoccitanizacion via lo peitavin-santongés. ‘Quò a contunhat quitament après la Guèrra de Cent ans! Un Far West dins le Reiaume de França sus de tèrras d’origina occitana (qu’ a pogut contunhar en colonizant Quebèc). Brèu. Clarament, es l’occitan qu’a reculat per se francizar via lo peitavin-santongés. Lo francés estent la forma estandard de la lenga d’Òil, soleta lenga oficiala per totes, que lo peitavin-sentongés fa part de la lenga d’Òil.
 
Prumiera pròva, au sègle 20, d’après los estudis de Terracher, l’occitan se parla a Nanclars, Saint-Sulpice-de-Ruffec, Villejoubert, Saint-Amant-de-Boixe, Coulgens coma Aussac, Saint-Ciers. Mas, après se ditz que s’es plus parlat...
 
Dins lo rèsta d’Occitània es ja despuei la Tèrça Republica que l’occitan recula massissament dins las populacions. Ataca en règla de la transmission lingüistica familiala, desplaçament pus generau de la populacion per lo trabalh. E dins los vilatges tochats per l’exòdi rural, qué dire? Que son d’enclavas d’Òil? Ne’n mancava gaire, encara mens aura. Una mapa d’Occitània en leopard?
 
Autra pròva que la reculada de l’occitan es pas neta, fau pensar que totes los vilatges an pas pogut beneficiar en lor temps d’una monografia emb estudi lingüistic, lo fait que la comuna de Saint-Eutrope, a l’oèst de Montmoreau, siá signalada coma una enclava en domeni d’Òil es ben pròva de resisténcia lingüistica fàcia a l’èrsa francizanta. N’i a degut aver d’autras. Mas las tombas parlan pas. Los patronimes e toponimes un pauc.
 
Sabèm que devèm far atencion a l’influéncia grafica-fonica dau redactor de l’administracion dau país, en son temps.
 
Au revenge, dins aquesta dinamica, l’enclava Gabaia entorn de Montsegur pòt èsser considerada coma “pioniera”. Son pas venguts de bascos, de catalans o de ligurians per repoblar aquest país. E sus la mapa es bien la poncha de progression, que lo triangle santongés arribant jusc en Gironda n’es la segonda èrsa massissa.
 
 
 
Nòtas sus los chamnhaments de populacions:
 
Dau temps de la Guèrra de Cent Ans, partit francés e anglés se disputan lo país de Marenas. Lo climat d’insecuritat, per las exaccions repetadas per los soudards, los mercenaris, la patz serà de corta durada. I seràn mai las Guèrras de religion au sègle 16. D’aquest temps, la majoritat de la populacion deven protestanta.
 
De notar mai d’indicacions de despopulacion coma a Corpinhac que la pesta de 1656 tua la quasi totalitat de la populacion (6 subrevivents de 500 a 600 estatjants d’origina). Lo vilatge es rasat e rebastit mai d’avau.
 
Lo clivatge linguistic geografic francés-occitan es pas aqueu “costumier” nòrd sud coma s’i podèm esperar. Es mai oèst èst.
 
Avèm remarcat qu’es mai facil de trobar de toponimes occitans en l’oèst de Charanta mentre que la banda costiera, la Charanta Maritima, ben mens. Indici que benlèu la francizacion ‘ribèt per la riba de mar penetrant mai tardi dins l’interior de las tèrras au sud e subretot a l’èst.
 
De mai, los archius semblan mai documentats en Charanta, indicant la forma occitana originala, qu’en la Charanta maritima.
 
Sedimentat mai ancianament, lo limite daus noms en -ac (au sud de França) e daus noms en -é, -ay ou -y (au nòrd), travèrsa França d’oèst en èst e lo nòrd-oèst dau departament de Charenta entre Rouillac/Montigné e Bernac/Londigny. Una mapa dau sufix -ac en Charanta es visibla sus https://www.canalacademie.com/ida6810-Les-langues-regionales-de-France-Poitou-Aunis-Saintonge-a-la-fois-oc-et-oil-14-20.html
 
Los rotiers: https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Grandes_compagnies
 
Un personatge tip de la Guèrra de Cent ans: Joan de Bug.
 

Autras referéncias:
https://oc.m.wikipedia.org/wiki/Comunas_de_Charanta
https://oc.m.wikipedia.org/wiki/Categoria:Comuna_de_la_Charanta_Lemosina
https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Langues_de_la_Charente
https://www.wikiwand.com/oc/Proj%C3%A8cte_Comunas_d%27Occit%C3%A0nia/Identificacion_de_las_comunas/Charanta