Opinion
Volapük
Lo Volapük, lenga planificada neishuda unas annadas avant l’Esperanto, deveré son aparicion a duas hèitas anecdoticas pro susprenentas:
Son creator, lo Johann Martin Schleyer, prèste catolic alemand, auré un bèth jorn ausit quauqu’un se plànher de çò que la letra qu’avèva mandada a son hilh l’èra tornada pr’amor d’una marrida ortografia sus l’adreça de l’estat american de Iowa. Avèva escrit “Eiauä” segon la prononciacion alemanda. L’idèa d’un alfabet unic e internacionau le vengoc lavetz a l’esperit.
Puèi, Schleyer avoc la vision de sa lenga una nueit de 1879, e n’escrivoc còp sec la totalitat de la gramatica. Evocava sovent una inspiracion divina.
Las diferéncias essencialas entre lo Volapük e l’Esperanto, son que:
Loís Lazare Zamenhof, lo paire de l’Esperanto, voloc una lenga beròia e agradiva. Benlèu es per aquò que fòrça mots de sa lenga son los medishes qu’en occitan: areno, artisto, aŭroro, banano, barbo, biblioteko, demando, festo, kandelo, kremo, lampo, mustardo, perlo, serio, teraso, (n’èi notat un bon centenat) qu’i a pas besonh de’vs revirar. Lo Schleyer, eth, s’encuentèc pas brica de consideracions esteticas, e lo resultat es, segon jo, mès risolièr que non pas polit. Lo nom de la lenga veng deus mots angleses world (monde) cambiat en vol e speak transformat en pük. Volapük = “Lenga deu Monde”.
Ende’vs balhar un exemple, lo vèrbe “estar” se ditz binön (de ich bin - “soi” en alemand), la purmèra persona deu singular se fòrma dambe la finala -ob, los adjectius dambe la finala -ik e tot aquò vos balha Binob vemo läbik (Soi fòrça urós) quan la medisha frasa en Esperanto serà Mi estas tre feliĉa.
La dusau diferéncia es que Johann Martin Schleyer voloc totjorn mestrejar lo devénguer de son òbra, lavetz que Zamenhof, un còp lo trabalh acabat, la “leguèc” a l’umanitat e deishèc lo monde la hèr evoluar com ac volèva. Lo movement volapuquista estoc totjorn l’objècte de lutas entre Schleyer e un cèrt Kerkhoffs, president de l’acadèmia de la lenga, e de peleis a contunhar entre lingüistas, que menarà a un esquisma en 1889. En 1888, lo club de Volapük de la vila de Nuremberg adòpta l’Esperanto, e deveng atau lo purmèr club d’aquesta lenga dins lo monde.
En 1912 Schleyer se moriscoc.
En 1929, un Olandés, Arie de Jong, perpausa una refòrma qu’es acceptada e reconeishuda, e atau nos trobam ara dambe dus Volapüks, l’ancian e lo navèth, Volapük bäldik e Volapük nulik.
Ara lo Volapük viu sustot sus la telaranha, on los locutors se pòdon contactar e escambiar.
Deu costat de l’estat francés, que batalhèc totjorn contra las lengas internacionalas (o pas) au punt d’empachar que l’Esperanto estosse lenga de trabalh de l’UNO e d’interdíser aus ensenhaires de’n parlar aus escolans, la sola allusion oficiala que podèm trobar es una frasa de Charles de Gaulle dins una conferéncia de premsa deu 15 de mai de 1962 on provava qu’avèva “tot comprés” a la cultura:
“[Dante, Goethe, Chateaubriand] … aurén pas fòrça servit Euròpa … s’avèvan pensat e escrit en un Esperanto o un Volapük integrat.” Cau díser, ende sa defensa, que lo tipe èra soldat de formacion.
Son creator, lo Johann Martin Schleyer, prèste catolic alemand, auré un bèth jorn ausit quauqu’un se plànher de çò que la letra qu’avèva mandada a son hilh l’èra tornada pr’amor d’una marrida ortografia sus l’adreça de l’estat american de Iowa. Avèva escrit “Eiauä” segon la prononciacion alemanda. L’idèa d’un alfabet unic e internacionau le vengoc lavetz a l’esperit.
Puèi, Schleyer avoc la vision de sa lenga una nueit de 1879, e n’escrivoc còp sec la totalitat de la gramatica. Evocava sovent una inspiracion divina.
Las diferéncias essencialas entre lo Volapük e l’Esperanto, son que:
Loís Lazare Zamenhof, lo paire de l’Esperanto, voloc una lenga beròia e agradiva. Benlèu es per aquò que fòrça mots de sa lenga son los medishes qu’en occitan: areno, artisto, aŭroro, banano, barbo, biblioteko, demando, festo, kandelo, kremo, lampo, mustardo, perlo, serio, teraso, (n’èi notat un bon centenat) qu’i a pas besonh de’vs revirar. Lo Schleyer, eth, s’encuentèc pas brica de consideracions esteticas, e lo resultat es, segon jo, mès risolièr que non pas polit. Lo nom de la lenga veng deus mots angleses world (monde) cambiat en vol e speak transformat en pük. Volapük = “Lenga deu Monde”.
Ende’vs balhar un exemple, lo vèrbe “estar” se ditz binön (de ich bin - “soi” en alemand), la purmèra persona deu singular se fòrma dambe la finala -ob, los adjectius dambe la finala -ik e tot aquò vos balha Binob vemo läbik (Soi fòrça urós) quan la medisha frasa en Esperanto serà Mi estas tre feliĉa.
La dusau diferéncia es que Johann Martin Schleyer voloc totjorn mestrejar lo devénguer de son òbra, lavetz que Zamenhof, un còp lo trabalh acabat, la “leguèc” a l’umanitat e deishèc lo monde la hèr evoluar com ac volèva. Lo movement volapuquista estoc totjorn l’objècte de lutas entre Schleyer e un cèrt Kerkhoffs, president de l’acadèmia de la lenga, e de peleis a contunhar entre lingüistas, que menarà a un esquisma en 1889. En 1888, lo club de Volapük de la vila de Nuremberg adòpta l’Esperanto, e deveng atau lo purmèr club d’aquesta lenga dins lo monde.
En 1912 Schleyer se moriscoc.
En 1929, un Olandés, Arie de Jong, perpausa una refòrma qu’es acceptada e reconeishuda, e atau nos trobam ara dambe dus Volapüks, l’ancian e lo navèth, Volapük bäldik e Volapük nulik.
Ara lo Volapük viu sustot sus la telaranha, on los locutors se pòdon contactar e escambiar.
Deu costat de l’estat francés, que batalhèc totjorn contra las lengas internacionalas (o pas) au punt d’empachar que l’Esperanto estosse lenga de trabalh de l’UNO e d’interdíser aus ensenhaires de’n parlar aus escolans, la sola allusion oficiala que podèm trobar es una frasa de Charles de Gaulle dins una conferéncia de premsa deu 15 de mai de 1962 on provava qu’avèva “tot comprés” a la cultura:
“[Dante, Goethe, Chateaubriand] … aurén pas fòrça servit Euròpa … s’avèvan pensat e escrit en un Esperanto o un Volapük integrat.” Cau díser, ende sa defensa, que lo tipe èra soldat de formacion.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#1 L'autor d'aqueste tèxte mostra plan qu'a ren comprés a çò qu'es l'Esperanto. es totjorn un pauc cansant de véser monde parlar de quicòm que coneishen pas, un tipe qu'a pas jamès daubèrt un sol libre d'Esperanto al la purmèra pagina e que te'n hè un pialat com un especialista...
La tòca de l'Esperanto es pas de remplaçar las autas lengas. Es la purmèra error de l'autor. Cadun a sa lenga, mes i a totjorn un moment quan duas personas de lengas diferentas se deven comprénguer, e lavetz quine lenga es utilizada ? La lenga deu mès fòrt, deu mès imperialista, d'aqueste qu'a l'armada la mès poderosa o lo mès de sòus. Ara es l'american. L'Esperanto es una solucion ende comunicar sus un nivèu d'egalitat. Es de dòu hèr de constatar qu'un tipe que's vòu anarquista (e cresi que l'es) jògue lo jòc de la cultura imperialista. Mes ac sap pas...
La dusau causa es que l'Esperanto permet, gràcias a son estructura, de crear concèptes que son pas presents dens sa lenga pròpia, mes ende saber aquò cau se balhar la pena de daubrir un líber suu subjècte de l'article qu'òm vòu escríver. Nòstas lengas son limirtadas per sons concèptes lavetz que l'Esperanto l'es pas. Es una liberacion de la pensada. E l'autoir que ditz que's podon pas escambiar sonque banalitats ... Lo jorn quan aurà escambiat dambe un Japonés en Esperanto, poderà nos balhar sas impressions, mes pas abans.
Quand pensi qu'i a monde que van legir aquò e qu'ac van créser ...
Aprenetz pas l'esperanto
http://acontretemps.org/spip.php?article547
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari