Opinion
Democracia Europèa: III
[Democracia Europèa: II]
Las lengas de la Democracia Europèa
Per garentir un foncionament democratic mai grand possible, foguèt decidit que çò essencial del poder se trobèsse pas pus concentrat a la cima d'una piramida inaccessibla a la majorança, mas tot al contrari a la basa, per que d'assembladas popularas prengan las decisions que pertòcan a las comunautats.
Aquela decision amodèt entre las divèrsas comunautats una reflexion sus las lengas. Pareguèt legitim que dins cada comunautat la lenga primièra foguèsse la lenga locala, e mai de politicas n'aguèsson eradicat un grand nombre d'elas. Per exemple, lo mond se recordavan amb fòrça tristesa, al sud-èst dels Pirenèus, de las consequéncias catastroficas de la presidéncia de Gabriel Rufián, que per agradar a la "basa obrièra" aviá decidit de sacrificar la lenga catalana; e fòrça trobèron aital logic de far correspondre, per tal de melhor comprene las particularitats istoricas e culturalas de las comunautats, a cada territòri son parlar pròpri. Per aiçò, cada còp que foguèt encara possible, s'assagèt de recobrar las lengas pròprias dels territòris.
Tras que mai complèxe, totun, foguèt de causir una lenga comuna. Se prepausèt las "grandas lengas majoritàrias", mas degun volguèt pas sosténer las lengas d'impèris descasuts genocidaris: se podiá pas, decentament, bastir una democracia europèa en clucant los uèlhs sus de valors antidemocraticas d'asserviment de pòbles e culturas. D'unes pretendèron de tornar al latin, per son long prestigi e "sas qualitats logicas", sa plaça antica e medievala, mas d'autres faguèron remarcar que aquela civilizacion insaciablament conquistaira explicava plan de malaürs de l'Euròpa modèrna; e lo vejaire general foguèt de'n reservar l'estudi per manténer la memòria de sègles fosques mas glorioses. Las lengas construchas, reputadas nèutras, obtenguèron mai de partisans, en particular l'esperanto, la sola qu'aguèsse de verai foncionat, e de fach aquesta tenguèt lèu un cèrt usatge.
Mas tanben se comencèt d'installar l'opinion que la neutralitat, per tant estimabla que foguèsse, bastava pas per donar fam de practicar una lenga. Per ansin, totjorn que mai de gents s'interessèron a l'occitan, una lenga de las grandas qualitats. Primièr, amb son vocabulari latin e son evolucion moderada a respècte del latin popular, èra de bon entendre per fòrça culturas. D'autre caire, contràriament al latin classic, sa sintaxi demorava accessibla. Lo ponch decisiu foguèt lo destin tragic d'aquela lenga: s'èra espandida a l'Edat Mejana, portaira d'una rica literatura, mas los apetisses de barons estrangièrs e lo fanatisme religiós faguèron aliança per l'avalir, e se trobèt absorbida per un estat aürosament destruch puèi, victima de son arrogància illimitada, qu'aviá longtemps representat l'opausat de las valors de la Democracia Europèa. Plan documentada, enfin, la lenga occitana, malgrat una epòca desastrosa ont aviá mai d'acadèmias que de parlaires, finiguèt que devenguèt la referéncia per una lenga comuna, utila als escambis de las comunautats.
Las lengas de la Democracia Europèa
Per garentir un foncionament democratic mai grand possible, foguèt decidit que çò essencial del poder se trobèsse pas pus concentrat a la cima d'una piramida inaccessibla a la majorança, mas tot al contrari a la basa, per que d'assembladas popularas prengan las decisions que pertòcan a las comunautats.
Aquela decision amodèt entre las divèrsas comunautats una reflexion sus las lengas. Pareguèt legitim que dins cada comunautat la lenga primièra foguèsse la lenga locala, e mai de politicas n'aguèsson eradicat un grand nombre d'elas. Per exemple, lo mond se recordavan amb fòrça tristesa, al sud-èst dels Pirenèus, de las consequéncias catastroficas de la presidéncia de Gabriel Rufián, que per agradar a la "basa obrièra" aviá decidit de sacrificar la lenga catalana; e fòrça trobèron aital logic de far correspondre, per tal de melhor comprene las particularitats istoricas e culturalas de las comunautats, a cada territòri son parlar pròpri. Per aiçò, cada còp que foguèt encara possible, s'assagèt de recobrar las lengas pròprias dels territòris.
Tras que mai complèxe, totun, foguèt de causir una lenga comuna. Se prepausèt las "grandas lengas majoritàrias", mas degun volguèt pas sosténer las lengas d'impèris descasuts genocidaris: se podiá pas, decentament, bastir una democracia europèa en clucant los uèlhs sus de valors antidemocraticas d'asserviment de pòbles e culturas. D'unes pretendèron de tornar al latin, per son long prestigi e "sas qualitats logicas", sa plaça antica e medievala, mas d'autres faguèron remarcar que aquela civilizacion insaciablament conquistaira explicava plan de malaürs de l'Euròpa modèrna; e lo vejaire general foguèt de'n reservar l'estudi per manténer la memòria de sègles fosques mas glorioses. Las lengas construchas, reputadas nèutras, obtenguèron mai de partisans, en particular l'esperanto, la sola qu'aguèsse de verai foncionat, e de fach aquesta tenguèt lèu un cèrt usatge.
Mas tanben se comencèt d'installar l'opinion que la neutralitat, per tant estimabla que foguèsse, bastava pas per donar fam de practicar una lenga. Per ansin, totjorn que mai de gents s'interessèron a l'occitan, una lenga de las grandas qualitats. Primièr, amb son vocabulari latin e son evolucion moderada a respècte del latin popular, èra de bon entendre per fòrça culturas. D'autre caire, contràriament al latin classic, sa sintaxi demorava accessibla. Lo ponch decisiu foguèt lo destin tragic d'aquela lenga: s'èra espandida a l'Edat Mejana, portaira d'una rica literatura, mas los apetisses de barons estrangièrs e lo fanatisme religiós faguèron aliança per l'avalir, e se trobèt absorbida per un estat aürosament destruch puèi, victima de son arrogància illimitada, qu'aviá longtemps representat l'opausat de las valors de la Democracia Europèa. Plan documentada, enfin, la lenga occitana, malgrat una epòca desastrosa ont aviá mai d'acadèmias que de parlaires, finiguèt que devenguèt la referéncia per una lenga comuna, utila als escambis de las comunautats.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Nos chau un occitan, non pas cinquanta, m'es aviaires…
Una lenga estandard es una lenga estandard. Per que siá oficializabla, que pòsca servir a o dire tot, e mai legalament e administrativament, non cal pas a cada còp deure editar 5, ni 50, ni 500 documents amb versions diferentas d'un meteis tèxte oficial. E quand un Norvegian o un Japonés voldrà apréner l'occitan, ni li caldrà aver la causida entre 5, ni 50 ni 500 varietats diferentas. A mens que siá un linguïsta, auquò non auriá pas cap sens. Quand volèm traduïre Dante o Hesse o Orwell en occitan, es una traïson de los traduïre en occitan de tal o tal recanton perdut d'un país perdut. Lors tèxtes son disponibles en estandard dins lors lengas respectivas e devon venir accessibles dins la nòstra lenga tot parièr. Es uan question de modernitat e de credibilitat. Totes los intellectuals de la germanofonia publican lors assages dins lo meteis estandard. Es intuil d'o precisir, per amor qu'es una evidéncia.
#1 D'occitan, n'i a pas qu'un, e non pas cinquanta. L'unitat de la lenga significa pas uniformitat, encara mens uniformizacion. L'unitat de la lenga residís dins la sieu diversitat que, ela, n'assegura l'unitat. Les parlars "locals" son la lenga, ne son l'encarnacion viva ("cent parlars que ne fan qu'un", Antonin Perbòsc); sense elis, la lenga seriá pas. Parlar la lenga es pas colleccionar les parlars locals, es fa viure la lenga, jos quina modalitat que siá e cadun s'exprimís a la sieu "mòda". Ieu, coneissi pas qu'un bon occitan: l'occitan corrèctament parlat, quina que ne siá la forma e cossint que siá nomenat pel que parla.
Quant al mateish estandard entre l'Academia occitana e l'Acadèmia (aranesa) de la lenga occitana, per èstre membre de l'una de las doas, me sembla qu'es pas exactament atal. Mas la question es pas brica aquí quand vesèm pas que 6 % del monde que parlan occitan dins doas grandas regions de l'estat francés, La lenga a besonh totis les aparaires e totis les parlaires; a besonh totis nosautris.
"Malgrat una epòca desastrosa ont aviá mai d'acadèmias que de parlaires" ?
Mas "en France", i a sonque una Academia Occitana. Liure als autres de ne comptar mai… En Republica de Catalonha (lèu tres ans…) n'i a una autra, que prepausa lo meteis occitan estandard. Aquò fa dos, per un meteis estandard : ont es lo problèma ? Los autres colleccionan los parlars locals, çò qu'es una benediccion per l'etnografia e las consideracions ligadas a las mapas linguïsitcas. Mas per aprestar lo futur que l'autor nos presenta aquí, nos cal un occitan, non pas cinquanta, me sembla…
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari