Opinion
Lo pastís estirat (III)
Tornam a l’estirat. D’autres pastisses de la meteissa familha, mas faches amb de pasta fulhetada “normala”, son la crostada de Lengadòc (e tanben de Vasadés, de Comenge, de Bigòrra, de Carcin, d’Albigés e del Comtat de Fois) e la pompa d’Auvèrnhe e Roergue. Aquesta darrièra apareis dins la farsejada Jos la banièira... (1933), de l’escrivan de Vilafranca August Benaset; i a un personatge que ditz aital:
La crostada, al sieu torn, se mençona dins qualques vèrses del poèma de Loís Vestrepain Las Aventuras d’un tolosenc a la campanha (1838), ont s’explica las peripècias d’un ciutadan de Tolosa qu’es convidat per un amic a manjar, per una vòta, dins un vilatge del parçan; semblava que lo repais seriá memorable mas las causas virèron mal:
La crostada, de mai, se fa en una version sens frucha, amb pasta d’amètla e sucre, e es fòrça semblable al pastís d’amètlas que fan en Peiregòrd e a las tortas d’amètlas provençalas. I apondrai tanben las recèptas d’un parelh de variantas pas tan conegudas: la sèrp carcinòla e lo pastís de pomas de Peiregòrd.
Coma o escriguèt Joan Anglada dins La vie quotidienne dans le Massif Central au XIXe siècle, a Clarmont (Limanha) i aviá la costuma, sabi pas s’es encara en vigor, de ne manjar pendent las vendémias, al bèl mièg del camp:
Quina de las doas pastas es melhora es ja question de gostes. L’estirat es un pastís d’aspècte plan de l’ostal e i traparem segurament aquel que trobariá pas gaire pertinenta la siá comparason amb d’autras preparacions de la dicha ‘nauta pastissariá’, mas sèm segurs qu’aquela seriá una opinion precipitada, d’abans de l’aver gostat, per çò que la simplicitat extèrna escond un pastís vertadièrament gostós, superior a fòrça d’aqueles qu’òm exibís pretensiosament e tot colorats darrièr las veirinas mas qu’après embafan a la primièra bocada.
—E lo curat totjorn presicava. Sièt un pauc long, pensatz, la repaissada nos esperava. Atanben, quand sièrem ataulats li demorèren jusca jorn falit. Nos levàvem pas que per escampar d’aiga. Mangèrem de tot: (compta suls dets). Mortairòl, bolit de vedèl, polas farcidas, garron de pòrc ambe de monjas, ris safranat, quartièrs d’aucas e de rits, piòts ambe d’olivas, capons a l’aste, una dòba de buòu e un gigòt de moton qu’avián fach portar de la Vila. Per dissèrt, sièt ben quicòm mai! Fetjat, pompon de pastís, pastís de pruna, gimeletas, crocandas, pescajons, raujòlas, fogassas. Mès ça pus bon sièt una crèma. Jès! quina crèma! Titòta ne lequèt lo fons del plat.[1]
La crostada, al sieu torn, se mençona dins qualques vèrses del poèma de Loís Vestrepain Las Aventuras d’un tolosenc a la campanha (1838), ont s’explica las peripècias d’un ciutadan de Tolosa qu’es convidat per un amic a manjar, per una vòta, dins un vilatge del parçan; semblava que lo repais seriá memorable mas las causas virèron mal:
D’aquel tan grand repais gausi pas anonçar
Tot çò qu’a l’amagat jo me calguèc ronçar;
Despuèi le prumièr plat jusc’al darnièr servici
Les gosses e les gats fasquèron mon ofici:
D’abòrd per començar, malgrat mon apetit,
Posquèvi pas manjar ni sopa ni bulhit;
D’ont ven, diguèvi jo, que le buòu de Tolosa
Auge, sens contradit, la carn tendra e gostosa?
Ce qu’aquesta es de vaca, e s’es dura al cotèl,
Depend que l’an tuada a grands còps de capèl;
D’alhors, ça ditz l’amic, aquò n’es pas l’usatge
De tombar cap de buòu dins aqueste vilatge.
Aquí qu’al segond plat l’aresta d’un colar
Al gosièr s’engargassa e m’anava escanar;
Començavi dejà de far plan piètra mina,
Se m’avián pas forrat de patacs sur l’esquina,
Al risca de me fa trebolar le cervèlh;
Èri sigur lavetz de caler clucar l’èlh.
Aprèp aquel englasi arriba una crostada
Que la calor del forn aviá tota cramada;
E les pijons-patuts, que me fasián tan bons,
Semblavan per dedins dels tròces de carbons[2].
Tot çò qu’a l’amagat jo me calguèc ronçar;
Despuèi le prumièr plat jusc’al darnièr servici
Les gosses e les gats fasquèron mon ofici:
D’abòrd per començar, malgrat mon apetit,
Posquèvi pas manjar ni sopa ni bulhit;
D’ont ven, diguèvi jo, que le buòu de Tolosa
Auge, sens contradit, la carn tendra e gostosa?
Ce qu’aquesta es de vaca, e s’es dura al cotèl,
Depend que l’an tuada a grands còps de capèl;
D’alhors, ça ditz l’amic, aquò n’es pas l’usatge
De tombar cap de buòu dins aqueste vilatge.
Aquí qu’al segond plat l’aresta d’un colar
Al gosièr s’engargassa e m’anava escanar;
Començavi dejà de far plan piètra mina,
Se m’avián pas forrat de patacs sur l’esquina,
Al risca de me fa trebolar le cervèlh;
Èri sigur lavetz de caler clucar l’èlh.
Aprèp aquel englasi arriba una crostada
Que la calor del forn aviá tota cramada;
E les pijons-patuts, que me fasián tan bons,
Semblavan per dedins dels tròces de carbons[2].
La crostada, de mai, se fa en una version sens frucha, amb pasta d’amètla e sucre, e es fòrça semblable al pastís d’amètlas que fan en Peiregòrd e a las tortas d’amètlas provençalas. I apondrai tanben las recèptas d’un parelh de variantas pas tan conegudas: la sèrp carcinòla e lo pastís de pomas de Peiregòrd.
Coma o escriguèt Joan Anglada dins La vie quotidienne dans le Massif Central au XIXe siècle, a Clarmont (Limanha) i aviá la costuma, sabi pas s’es encara en vigor, de ne manjar pendent las vendémias, al bèl mièg del camp:
A miègjorn, a la broa de la vinha o dins la tona, òm manja la tradicionala espatla de moton a l’alh, cuècha al forn sus un lièch de patanas, dins la “caisseta”, un plat long e prigond de tèrra negra. Al dessèrt apareis la pompa de pomas: un pastís gròs de còps coma una ròda de carrèla. Tot abondosament asagat amb lo vin de l’an precedent. Las gents s’interpèlan de vinha a vinha. E bevon los unes a la santat dels autres.
Quina de las doas pastas es melhora es ja question de gostes. L’estirat es un pastís d’aspècte plan de l’ostal e i traparem segurament aquel que trobariá pas gaire pertinenta la siá comparason amb d’autras preparacions de la dicha ‘nauta pastissariá’, mas sèm segurs qu’aquela seriá una opinion precipitada, d’abans de l’aver gostat, per çò que la simplicitat extèrna escond un pastís vertadièrament gostós, superior a fòrça d’aqueles qu’òm exibís pretensiosament e tot colorats darrièr las veirinas mas qu’après embafan a la primièra bocada.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Eb Vasadés es pas là crostada mès la tortièra, coma dens les Lanas, l'Agenés...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari