Opinion
"Èrem 16 milions, nos an tuats, volèm recobrar nòstra dignitat!"
Durant lo confinament, per tal d'escapar per qualques momentons a l'embarrament, me soi iniciat al swahili; mos progrèsses son tèunhes e lents, mas ai constatat que parli sonque de lengas europèas, en mai d'aquò quasi totas romanicas. Benlèu un autre jorn descriurai mon experiéncia d'assajar d'assimilar una lenga tan desparièra de la nòstra, tan lexicalament coma gramaticalament.
Tanben es per ieu l'inici d'una reflexion sus Africa; del caire pairal i nasquèron mos ancessors, venguts en Argeria, mai que mai de la Catalonha insulara (Malhòrca) e d'Occitània, per la volontat colonizaira de França que plaçava aquel territòri nòrd-african al centre de sa politica coloniala. Dins ma familha europèa d'Argeria, i aviá de tot, d'independentistas comunistas coma de conservators segurs d'aver rason contra la majoritat aràbia e amazigh. Ieu, coma o ai agut escrich, soi en fin finala vengut occitanista per anticolonialisme: m'es insuportabla l'idèa de voler senhorejar un autre pòble, de li prene sas tèrras, de l'esplechar en li raubant sas ressorsas, sa dignitat e mai sa vida.
Cèrtas, foguèrem pas nosautres deportats coma esclaus dins de païses luènhs, nos metèron pas dins de gàbias per d'exposicions, avèm los meteisses dreches politics que los autres ciutadans de l'estat francés; banalizarai pas, doncas, los crimes colonials per de comparasons de marrit gust.
Pasmens, los dreches qu'avèm, los avèm baste que parlem pas tròp fòrt, que revendiquem pas tròp fòrt nòstra lenga, qu'escafem nòstre accent, que nos prengan pas per de "separatistas" qu'agradan pas gaire a la presidéncia de la republica imperiala.
Ont es nòstra dignitat? Ont es nòstra libertat?
Torni en Africa, e pensi a l'autor kenyan Ngũgĩ wa Thiong’o, qu'a renonciat a escriure en anglés colonial per afortir la dignitat de sa lenga primièra, lo gĩkũyũ, escrich mai internacionalament "kikuyu", una lenga banto. Tornarmai, comparem pas tròp: sa lenga la parlan mai de 6 milions de personas; la nòstra fòrça mens, e amb una transmission intergeneracionala escassa; dins maitas zònas de nòstre país la lenga nòstra a pas gaire d'espèr de poder tornar un jorn lenga de la societat ont apareguèt; ara fonciona puslèu coma lenga de referéncia de nòstra cultura, "la lenga sagrada dels occitans", çò me diguèt mon amic valencian nascut a Marselha Joan-Carles Martí i Casanova.
Se doncas oblidam pas las nuanças mas evitam las comparasons bestòrtas, me pensi ça que la qu'aquel escrivan kenyan, que revendica, coma o ditz un libre sieu, de "descolonizar la ment", nos pòt inspirar los occitans. S'es revoltat contra l'òrdre imperialista que li impausava d'escriure en lenga coloniala e non en lenga pròpria; a afortit la dignitat de la cultura e de la lenga de son pòble; nos convida a trobar un camin de libertat.
Bensai poiriam dire ensems a totòm, especialament a qui nos mesprèsa: "Èrem 16 millions, nos an tuats, volèm recobrar nòstra dignitat!"
Tanben es per ieu l'inici d'una reflexion sus Africa; del caire pairal i nasquèron mos ancessors, venguts en Argeria, mai que mai de la Catalonha insulara (Malhòrca) e d'Occitània, per la volontat colonizaira de França que plaçava aquel territòri nòrd-african al centre de sa politica coloniala. Dins ma familha europèa d'Argeria, i aviá de tot, d'independentistas comunistas coma de conservators segurs d'aver rason contra la majoritat aràbia e amazigh. Ieu, coma o ai agut escrich, soi en fin finala vengut occitanista per anticolonialisme: m'es insuportabla l'idèa de voler senhorejar un autre pòble, de li prene sas tèrras, de l'esplechar en li raubant sas ressorsas, sa dignitat e mai sa vida.
Cèrtas, foguèrem pas nosautres deportats coma esclaus dins de païses luènhs, nos metèron pas dins de gàbias per d'exposicions, avèm los meteisses dreches politics que los autres ciutadans de l'estat francés; banalizarai pas, doncas, los crimes colonials per de comparasons de marrit gust.
Pasmens, los dreches qu'avèm, los avèm baste que parlem pas tròp fòrt, que revendiquem pas tròp fòrt nòstra lenga, qu'escafem nòstre accent, que nos prengan pas per de "separatistas" qu'agradan pas gaire a la presidéncia de la republica imperiala.
Ont es nòstra dignitat? Ont es nòstra libertat?
Torni en Africa, e pensi a l'autor kenyan Ngũgĩ wa Thiong’o, qu'a renonciat a escriure en anglés colonial per afortir la dignitat de sa lenga primièra, lo gĩkũyũ, escrich mai internacionalament "kikuyu", una lenga banto. Tornarmai, comparem pas tròp: sa lenga la parlan mai de 6 milions de personas; la nòstra fòrça mens, e amb una transmission intergeneracionala escassa; dins maitas zònas de nòstre país la lenga nòstra a pas gaire d'espèr de poder tornar un jorn lenga de la societat ont apareguèt; ara fonciona puslèu coma lenga de referéncia de nòstra cultura, "la lenga sagrada dels occitans", çò me diguèt mon amic valencian nascut a Marselha Joan-Carles Martí i Casanova.
Se doncas oblidam pas las nuanças mas evitam las comparasons bestòrtas, me pensi ça que la qu'aquel escrivan kenyan, que revendica, coma o ditz un libre sieu, de "descolonizar la ment", nos pòt inspirar los occitans. S'es revoltat contra l'òrdre imperialista que li impausava d'escriure en lenga coloniala e non en lenga pròpria; a afortit la dignitat de la cultura e de la lenga de son pòble; nos convida a trobar un camin de libertat.
Bensai poiriam dire ensems a totòm, especialament a qui nos mesprèsa: "Èrem 16 millions, nos an tuats, volèm recobrar nòstra dignitat!"
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Aprengues lo swahili ? Fòrça plan, jo soi ara suu lingala, qu'es una lenga haut o baish vesina, una lenga bantoa. Me soi apercebut de çò que sus YouTube per exemple, i avèva fòrça cadenas de vidèos per aprénguer lo lingala, sovent l'iniciativa d'una persona sola, sovent una hemna tanben, pas tròp tròp pedagogic ni professionau, mes totun plan utile per progressar. Es fòrça interssant pr'amor que còsta pas res e quand quauqu'un vòu aprénguer una lenga sovent comença per cercar sus internèt.
Soi a soscar que l'occitan pòt prénguer exemple suu lingala.
L'autor escriu : « Cèrtas, foguèrem pas nosautres deportats coma esclaus dins de païses luènhs, nos metèron pas dins de gàbias per d'exposicions, avèm los meteisses dreches politics que los autres ciutadans de l'estat francés… » Cèrtas ? Cal veire…
Espiarai los punts evocats per los considerar un per un :
1) Foguèrem pas nosautres deportats coma esclaus dins de païses luènhs ? Per èsser titularizat, un foncionari breton o occitan deu capitar un concors malaisit, dificil, donc meritòri, puèi, se i capita, partir se ganhar miserosament la crosta dins una ciutadassa estrangièra, aquela fotuda vilassa de París, quand non lo remandan pas mai luènh encara cap al nòrd, luènh de çò sieu mai que se pòsca, e de còps per quinze o vint ans. Es se passa lo cap dels estudis malaisits d'ingenhieirat, lo mai clar dels emplecs de cadre e de cadre superior son en "Little France", en "Isla de França" coma o dison, tot çò mai essent sonque un desèrt professional bon sonque per demorats sense ambicion seriosa". Arribats ailà, e mai los qu'i son plan pagats se tròban paures, essent donat lo còst exorbitant de l'abitat local, e i vivon donc plan sovent una vida de mèrda, per non pas dire una vida d'esclau, esperant 11 meses lo pichon mes de vida gaireben normala qu'apelaràn "vacanças".
2) Nos metèron pas dins de gàbias per d'exposicions ? Non, benlèu non, encara que… Los que lutèrem contra l'invasion, nos tuèron o nos faididèron, o nos maridèron de fòrça a las rasclanhas pretenciosas e brutassas francofònas qu'o nos venián de despossedir de tot. Los qu'an continuat de lutar militàriament plan mai tard que nosautres contra aquesta ocupacion salvatja e mespresosa, i son encara, dins de gàbias, non pas per èsser expausats, non, mas totun, per servir d'exemple. Demandatz als ciutadans basques, corsegues que s'i son riscats, e que son d'ara enlà embarrats per "terrorisme" (defensa aramada de lor territòri, mas considerada coma illegitima per la pensada dominanta de l'ocupant d'aueles territòris) ! Non farai pas l'apologia del terrorisme, mas las armadas reguaras de l'estat, en Africa del nòrd, per exemple, ne faguèron, de mòrts, que son tant mòrts coma las victimas del terrorisme, e ne faguèron dins los dos camps, los dels ocupats que lutavan per lor independéncia, e los dels "apelats" que non volián necessàriament d'una colonizacion, e que se faguèron tuar per servir los interèsses de los que los avián mandats a la guèrra. E i son mòrts terrorisats, tant coma las victimas del terrorismes. Totun, sonque los que son "jutjats terroristas" moisisson encar dins de gàbias. Los autres comanditaris de mòrts son onorats, medalhats e felicitats "per servicis renduts a LA nacion". Nosautres, non nos metèron pas dins de gàbias ? Non nos metèron pas dins de gàbia per nos mostrar coma de curiositats, nos metèron dins d'òbras literàriras, de filmes e d'espectacles se volent comics per nos ridiculizar, mercés al nòstre accent, e i demoram encara per de longa dins un ghètto d'umiliacion e d'exclusion ordinària ? Totas las nòstras originlaitats passaràn longtemps per causas de las ridiculas dins lo païsatge mediatic francocentric univòc e unilateral… Dins aqueste fotuda gàbia, si que si sèm. Encara uèi, totes los joves occitans que vòlon venir actors de teatre francofòns devon apréner indiscutiblament a parlar coma lors collègues de París. Se que non, totas las pòrtas los estaràn barradas. E per far viure un teatre occitan uèi, los que s'i entendon sabon quant es complicat, malaisit, e qu'es impossible d'i aténher a una glòria e una reconeissença, digam, mediatica.
3) Avèm los meteisses dreches politics que los autres ciutadans de l'estat francés ? Aquò, pensi que non es vertat ges ni mica ! Un francés que passa lo concors per venir foncionari o vendrà sense problèma en tèrra de França (tèrra istorica de la lenga francesa) e non pas en tèrra d'exili. Un artista francés que vòl capitar dins sa via anarà dins la capitala de sa lenga per se far veire, conéisser e capitar, aquí ont totes los autres se deuràn exiliar, culturalament e fisicament. Un ciutadan francés poirà causir de votar entre 10 e 20 mariòls per li vendràn mentir cadun dins sa lenga. Un ciutradan breton o alsacian non poirà jamai causir un president de la republica agent fait campanha en alamand d'Alsàcia ni en breton. E enfin, mai que tot, un ciutadan francés poirà liurament, ont que siá dins lo territòri de l'empèri expansionista nacionala francés (l'exagòn, coma o dison) botar sos enfants dins una escòla ont se veiràn ensenhats de tot dins sa lenga. Per totes los autres ciutadans, restacats a una autra lenga e una autra cultura, una autra istòria e un autre pòble, seràn sempre "la crotz e la bandièra" de lor santa puta de crosada de 1209 !!! Mai que mai despuèi la macronalha e sa macronalhariá pedagogica de la solucion finala.
Alara demandi amb l'autor d'aqueste article : Ont es nòstra dignitat ? Ont es nòstra libertat ? Mas tanben, ont es l'egalitat dels dreits ? Èrem 16 millions, nos an tuats, aquò es indiscutiblament un crime contra l'umanitat, que dèu èsser jutjat, condamnat, pagat e repairat, jos l'uèlh atentiu e exigissent de la comunautat internacionala.
Cal causir un bon còp per totes se la civilizacion es la lei del mai just, o la lei del mai fòrt e del mai psicopata. Mas ai plan páur de conéisser la responsa, ja que vivèm jol jo d'una ardada de salvatges, del còl blanc, a i subreviure coma bèsitas d'arada e servicials, coma d'esclaus sense cap dreit… Mas cadun sap que l'optimisme non es ma qualitat principala.
Lo Macron e la macronalha ambe lor lei sul "separatisme" n'aprofitaran benlèu per escafar encara mai las lengas e los moviments nationalistes dichs "regionals" : occitan, còrs, breton, catalan, alsacian !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari