Uèi es la Jornada Europèa de las Lengas, e cresi que sens ma lectura jornadièra de Jornalet o auriái pas sauput, dins ma vilòta sud-daufinenca e nòrd-provençala ont lei soletei piadas de la lenga son tres panèus en grafia mistralenca amb lo nom de l'endrech, una carriereta discreta amb un nom bilingüe de la grafia estranha e una tartuga de carton e plastic que cada rintrada escolara fa de seguretat estradièra en disent "vai plan" (vai d'aise). Fa gaire, an tornat issar una bandièra provençala a l'intrada de la vila. Sovent, los escolans que m'an pas en classa me demandan sens se trufar quina diferéncia i a entre lo latin e l'occitan, e pauques sabon çò qu'es la crotz occitana, mentre que la region dicha Occitània se situa a qualques quilomètres. Fòrça luènh, doncas, son las guèrras picrocolinas intraoccitanistas, e l'influéncia de l'occitanisme, sovent anecdotica per tota Occitània, i es practicament nulla. 

Totun, coma o ai agut dich e escrich, refusi de plorar perque plorar seriá abandonar la lucha e abandonar la lucha reconéisser la desfacha. Me pensi que i a encara un pauc pertot de bonas volontats, de gents valentas que luchan per la subrevivéncia de la lenga nòstra. Mas tanben cresi que perdèm nòstre temps.

Lo perdèm perque, mentre que l'estat francés nos mesprèsa, en tuant non solament lo pauc de lenga occitana a l'escòla mas tanben los espacis rurals ont s'èra melhor servada,  capitam pas a trobar lo camin de l'unitat sens lo qual contunharem d'aver pauc d'existéncia. Entendètz-me plan, sens vos comandar: se tracta pas d'èsser d'acòrdi sus tot e la diversitat de las opinions condiciona la libertat umana. Pasmens, soi segur de degun se satisfà pas de la situacion de nòstras lenga e cultura: en 2020, 69 ans après la lei qu'enfin autorizava l'ensenhament de l'occitan, dins quantas escòlas primàrias o segondàrias se pòt aprene l'occitan? Avèm qualques mèdias mas fòra de qualques ràdios de difusion limitada se tròban mai que mai sus Internet, se l'usatgièr s'afana de los cercar. Ont es la cadena de television occitana vertadièra que revendicàvem? 

Constati que n'i a demest nosautres que renóncian a la politica, d'amics me dison que se cal acontentar de parlar de la lenga per "far societat", e vos confèssi que ne foguèri temptat, davant lo descoratjament. Totun, qual pòt negar que l'occitan resistisca melhor en Val d'Aran qu'endacòm mai precisament perque i a una accion politica qu'a fach de l'aranés la lenga de basa de l'ensenhament? Me diretz que tot aquò s'explica per l'actitud benvolenta de la Generalitat de Catalonha, mas qual pot negar qu'aquela actitud siá pas la consequéncia de luchas valentas e testardas?

Arrestem doncas d'o voler opausar tot a tot: lo domeni politic e lo domeni cultural, l'ensenhament e la transmission de la lenga, l'escòla e las activitats socialas per practicar l'occitan, lo public e lo public: nos cal tot, nos cal totòm per que i aja encara un espaci per la lenga qu'aimam e que volèm aimar viva e non mòrta!  

De solucions? Fòrça causas se son dichas, benlèu fòrça mens se son fachas mas las realizarem sonque se trobam enfin lo mejan de recobar l'unitat d'accion. Fa qualques ans, d'unes avián prepausat d'assembladas per que l'occitanisme trobèsse de solucions ensems. Per malastre, capitèron pas, e me demandi se n'es pas responsable un autre poblèma que patissèm: la manca d'umilitat, perque cal d'umilitat per acceptar de parlar amb d'autres que nos semblan d'aver tòrt. Sèm segurs d'aver rason? Quin es lo bilanç de l'occitanisme? 

Bensai ai tòrt ieu, mas soi convencut que sens unitat e umilitat i arribarem pas.