Opinion
Valors republicanas? Valors democraticas e umanas!
Fa uèch jorns qu'assassinèron Samuel Paty, d'un biais òrre que vòli pas tornar dire aicí, per respècte de la vida perduda d'un òme e de la dolor dels que l'aimavan. Contra aquela esfraiosa manifestacion del fanatisme religiós mai dessenat, d'unes ja parlan del respècte de las "valors republicanas".
Per èsser sincèr amb vosautres, soi pas brica segur que l'assassin volguèsse atacar una republica; me pareis puslèu que coma fanatic insensible a la dignitat umana en nom de l'idolatria de sa fe pervertida, cerquèt a l'encòp d'amudir per tostemps una votz per el rebèlla e d'esglasiar d'una manièra totalitària los opausants a sa fòla ideologia. Pasmens, s'admetèm que sa tòca foguèsse de nafrar indirèctament un sistèma de valors contradictòri al sieu, de qué parlam?
La Republica Francesa, o sabèm totes, revendica la libertat, l'egalitat e la frairesa coma valors màgers. Mas qual s'opausariá explicitament a la libertat? Qual proclamariá l'inegalitat coma principi fondamental? Qual voldriá la guèrra civila? Son de valors a mon vejaire universalas, que las pòdon enaurar fòrça societats dins lo Mond, republicas o non. Tanben, qual sap que la republica d'Haití a la meteissa devisa? Benlèu i es mai legitima qu'en França, puèi qu'aquel estat prenguèt son independéncia de l'estat bonapartista autoritari e colonialista que succediguèt a la Revolucion de 1789. Qual proclama mai legitimament la libertat e l'egalitat? Un estat que se liberèt de l'esclavatgisme?
O un estat coma França? Quinas èran las valors de la primièra republica, qu'impausèt un calendièr organizat en decadas e non en setmanas per que totòm trabalhèsse mai, en se pausant cada dètz jorns e non pas cada sèt? Qu'enebiguèt las associacions d'obrièrs? Quinas èran las valors de la segonda republica que, mai favorabla al poble, finiguèt que lo reprimiguèt en junh de 1848? Quinas èran las valors de la tresena republica encara glorificada, que colonizèt massissament e avièt l'assimilacion de nòstre pòble? E mantenguèt exclusas del vòte las femnas? Se la quatrena faguèt melhora òbra sociala, volguda per la resisténcia al nazisme, capitèt mal la descolonizacion. Quant a la cinquena, mesa en plaça per de pressions militaras, fòrça ne veson los limits, amb una monarquia presidenciala sovent contrària als principis democratics mai elementaris. Tanben nos podèm demandar quinas son las valors d'una republica amiga de l'Arabia Saudita que finança e difusa l'islamisme mai radical?
Me desencusaretz doncas per mon scepticisme, en tot saber, coma occitan, que ma lenga, per l'article 2 de la Constitucion francesa, es pas republicana. Cossí volètz que defenda ieu una republica per la quala, quand reclami lo drech de parlar e de transmetre ma lenga en perilh, soi pas pus un republican?
Per ansin, sabi pas de verai çò que son las "valors republicanas". Cresi fòrça mai universalas las valors democraticas. Per natura, s'opausan al totalitarisme dels unes e dels autres: d'aparar la democracia es voler que se respècte dins una meteissa societat tant las majoritats per decidir coma las minoritats qu'an drech de s'exprimir coma son dins la convivéncia; d'aparar la democracia es doncas resistir, d'un caire, al culte d'un estat qu'a pas sovent aplicat sos bèls principis e los a sovent desnaturats, e d'autre caire als fanatics que vòlon impausar per la violéncia lor ideologia. Contra lo fanatisme, o escriguèri la setmana passada, me sembla mai eficaça la practica del dialòg de las culturas que fa desaparéisser ignorància e prejutjats, que de principis abstraches als quals arribariam pas de donar de contengut. Tanpauc la laïcitat es pas tan clara coma nos agradariá: s'es evident que l'estat e l'administracion devon èsser nèutres per servir totes los ciutadans, e s'es evident tanben que cap de religion o de doctrina antireligiosa deu pas èsser oficiala pel respècte de las cresenças de totes, d'unes voldrián que las cresenças s'exprimiguèsson sonque de manièra estrictament privada, coma se degun aguèsse pas pus drech de ne parlar en public. S'entend, per aquela rason, qu'aquela interpretacion de la laïcitat s'opausariá a la libertat individuala.
E al fons, mai que de valors democraticas, sèm pas totes d'acòrdi que l'assassinat d'un professor que fa son mestièr es simplament contrari a las valors umanas? Pensi als romans, pòble sovent crusèl que tenguèt una republica fòrça imperfiècha: per eles, totun, humanus significava pas solament "uman" mas tanben "civilizat". Coma occitanista, pensi que nos cal portar un projècte de civilizacion dins lo qual lo dialòg de las culturas e lo respècte de çò que sèm cadun bastirián una societat mai justa ont degun poiriá pas justicar una pensada o una accion fanatica o totalitària. Per imitar una frasa de l'escrivan francés Sartre (del nom d'ostal ben occitan), l'occitanisme es un umanisme, non pas solament per l'idèa de defendre los umans coma son, mas tanben coma projècte de civilizacion.
Cossí que siá, es pr'amor d'un projècte de civilizacion que soi vengut occitanista.
Per èsser sincèr amb vosautres, soi pas brica segur que l'assassin volguèsse atacar una republica; me pareis puslèu que coma fanatic insensible a la dignitat umana en nom de l'idolatria de sa fe pervertida, cerquèt a l'encòp d'amudir per tostemps una votz per el rebèlla e d'esglasiar d'una manièra totalitària los opausants a sa fòla ideologia. Pasmens, s'admetèm que sa tòca foguèsse de nafrar indirèctament un sistèma de valors contradictòri al sieu, de qué parlam?
La Republica Francesa, o sabèm totes, revendica la libertat, l'egalitat e la frairesa coma valors màgers. Mas qual s'opausariá explicitament a la libertat? Qual proclamariá l'inegalitat coma principi fondamental? Qual voldriá la guèrra civila? Son de valors a mon vejaire universalas, que las pòdon enaurar fòrça societats dins lo Mond, republicas o non. Tanben, qual sap que la republica d'Haití a la meteissa devisa? Benlèu i es mai legitima qu'en França, puèi qu'aquel estat prenguèt son independéncia de l'estat bonapartista autoritari e colonialista que succediguèt a la Revolucion de 1789. Qual proclama mai legitimament la libertat e l'egalitat? Un estat que se liberèt de l'esclavatgisme?
O un estat coma França? Quinas èran las valors de la primièra republica, qu'impausèt un calendièr organizat en decadas e non en setmanas per que totòm trabalhèsse mai, en se pausant cada dètz jorns e non pas cada sèt? Qu'enebiguèt las associacions d'obrièrs? Quinas èran las valors de la segonda republica que, mai favorabla al poble, finiguèt que lo reprimiguèt en junh de 1848? Quinas èran las valors de la tresena republica encara glorificada, que colonizèt massissament e avièt l'assimilacion de nòstre pòble? E mantenguèt exclusas del vòte las femnas? Se la quatrena faguèt melhora òbra sociala, volguda per la resisténcia al nazisme, capitèt mal la descolonizacion. Quant a la cinquena, mesa en plaça per de pressions militaras, fòrça ne veson los limits, amb una monarquia presidenciala sovent contrària als principis democratics mai elementaris. Tanben nos podèm demandar quinas son las valors d'una republica amiga de l'Arabia Saudita que finança e difusa l'islamisme mai radical?
Me desencusaretz doncas per mon scepticisme, en tot saber, coma occitan, que ma lenga, per l'article 2 de la Constitucion francesa, es pas republicana. Cossí volètz que defenda ieu una republica per la quala, quand reclami lo drech de parlar e de transmetre ma lenga en perilh, soi pas pus un republican?
Per ansin, sabi pas de verai çò que son las "valors republicanas". Cresi fòrça mai universalas las valors democraticas. Per natura, s'opausan al totalitarisme dels unes e dels autres: d'aparar la democracia es voler que se respècte dins una meteissa societat tant las majoritats per decidir coma las minoritats qu'an drech de s'exprimir coma son dins la convivéncia; d'aparar la democracia es doncas resistir, d'un caire, al culte d'un estat qu'a pas sovent aplicat sos bèls principis e los a sovent desnaturats, e d'autre caire als fanatics que vòlon impausar per la violéncia lor ideologia. Contra lo fanatisme, o escriguèri la setmana passada, me sembla mai eficaça la practica del dialòg de las culturas que fa desaparéisser ignorància e prejutjats, que de principis abstraches als quals arribariam pas de donar de contengut. Tanpauc la laïcitat es pas tan clara coma nos agradariá: s'es evident que l'estat e l'administracion devon èsser nèutres per servir totes los ciutadans, e s'es evident tanben que cap de religion o de doctrina antireligiosa deu pas èsser oficiala pel respècte de las cresenças de totes, d'unes voldrián que las cresenças s'exprimiguèsson sonque de manièra estrictament privada, coma se degun aguèsse pas pus drech de ne parlar en public. S'entend, per aquela rason, qu'aquela interpretacion de la laïcitat s'opausariá a la libertat individuala.
E al fons, mai que de valors democraticas, sèm pas totes d'acòrdi que l'assassinat d'un professor que fa son mestièr es simplament contrari a las valors umanas? Pensi als romans, pòble sovent crusèl que tenguèt una republica fòrça imperfiècha: per eles, totun, humanus significava pas solament "uman" mas tanben "civilizat". Coma occitanista, pensi que nos cal portar un projècte de civilizacion dins lo qual lo dialòg de las culturas e lo respècte de çò que sèm cadun bastirián una societat mai justa ont degun poiriá pas justicar una pensada o una accion fanatica o totalitària. Per imitar una frasa de l'escrivan francés Sartre (del nom d'ostal ben occitan), l'occitanisme es un umanisme, non pas solament per l'idèa de defendre los umans coma son, mas tanben coma projècte de civilizacion.
Cossí que siá, es pr'amor d'un projècte de civilizacion que soi vengut occitanista.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Ambé lo temps i a de mots que chamjan de sens. Quand ère pichòt, seissanta ans o mai en rèire, en politica " republican " voliá dire: de gaucha. A las eleccions municipalas la lista republicana èra la lista progressista, de gaucha, la lista que defendiá l'escòla laïca. Iara quand entende lo mot "republican " en politica politicarda pense "'nacionalista francés", sobeiranista coma Guéno, Dupont-Aignan, Mélenchon, Chevènement que voliá agropar los "republicans de las doás ribas ". Iara los "republicans", subretot quand se dison "grands" son los piègers enemics de nòstras lengas.
Desmaquinatz amb logica e clartat l'arnèsca dels elements de lengatge que l'Estat francès emplèga de longa per se faire passar per çò qu'es pas e que foguèt jamai. Exercici d'autant pus perilhós que lo terrenc es tracanat per qual s'avisaria de puntejar las contradiccions espantantas del republicanisme a la francèsa. Una demostacion pedagogica de tria, òsca !
#3
Deven existir causas republicament sacradas e d'autras non, sèque. Sacrejar es pas tostemps republican en République, ça'm par.
A ieu, quand òm me parla sense precision de "Republica", pensi automaticament a la Republica que defendèron los milicians de la CNT e del POUM contra lo fascisme monarco-capitalista de Franco. E dins un temps segond, pensi a "ma" republica, que que ma lenga i es cooficiala, una republica qu'es estat proclamada fa tres ans a Barcelona.
Quand entendi barjacar de "republica francesa", vist çò qu'acòrdan al mieu pòble, al mieu "public", me sembla entendre "aiga sèca", "fòc gelat" o quicòm aital, una figura poëtica d'oximoron. França non es una "res publica" Es una causa privada que non pas publica, ja que priva tot çò que non es francés (per la lenga ee per la cultura) dels dreits de se definir, de s'identificar, de se governar, de se dire… França es una *Reprivada, l'exacte contrari d'una republica.
Pòdi pas qu'estar d'acòrdi dambe aqueste article remirable.
Lo mot "republican" dins un discors es devengut un utís plan practic per hèr semblant d'aver rason. Le botan a totas las sauças, dinc a l'absurditat, per exemple "las tengudas republicanas per las gojatas", que lo ministre sortiscoc un jorn per manca d'argument e d'idèia.
De mès, se reivendican lo dret au blasfèmi, los emplegaires deu mot "republica" a tira-liga saben benlèu pas qu'existís un delicte d'afronti de cap au drapèu o a l'imne de la republica, que pòt costar dinc a 6 meses d'emprisonament e 7.500 euros de verbau (Lei dita de Seguretat interiora o "Sarkozy 2" deu 19 de març de 2003). S'aquò's pas un delicte de blafèmi, jogam suus mots.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari